Ólögmætt uppgreiðslugjald Ólafur Ísleifsson skrifar 6. desember 2020 10:01 Héraðsdómur Reykjavíkur hefur dæmt uppgreiðslugjald lánþega á lánum sem tekin voru hjá Íbúðalánasjóði (ÍLS) á árunum 2005-13 ólögleg. ÍLS var óheimilt að krefja lánþega um greiðslu uppgreiðslugjalda þegar þeir greiddu lán sín upp. Dómurinn hefur ekki aðeins áhrif fyrir einstaklingana sem höfðuðu málið heldur fyrir þúsundir lánþega og heimila. Dómur héraðsdóms er fagnaðarefni. Óvíst er um framhaldið hvort ráðist verði í endurgreiðslur, eða hvort ÍLS lætur sverfa til stáls og áfrýjar til Landsréttar. Fyrirspurn á Alþingi um uppgreiðslugjald Húsnæðislán Íbúðalánasjóðs til neytenda með skilmálum um uppgreiðslugjöld voru hátt í 14 þúsund talsins á árabilinu 2005-13. Lán með uppgreiðsluþóknun voru fyrst veitt á árinu 2005 og allt til 1. nóvember 2013. Lán sem greidd voru upp með uppgreiðslugjaldi á árabilinu 2008-18 eru nærri 6.400 talsins. Þetta kemur fram í svari ráðherra við fyrirspurn minni á Alþingi 2018 um uppgreiðslugjaldið. Í svari við fyrirspurninni kemur fram að heildarfjárhæð innheimtra uppgreiðslugjalda á árabilinu 2013-17 nemi um 2,4 milljörðum króna. Sú fjárhæð gæti hafa hækkað að mun á árunum 2018-20. Átti venjulegt fólk að hafa sérfræðiþekkingu til að áætla uppgreiðslugjald? Í svari við spurningu um hvernig fjárhæð uppgreiðslugjalda slíkra lána væri reiknuð kom glögglega fram að reikniaðferð uppgreiðsluþóknunar var ógagnsæ og ekki á færi nema sérfræðinga á átta sig á hver hún væri. Í fyrirspurninni var leitað svara við á hvaða lagaheimildum álagning uppgreiðslugjalds væri reist. Í svarinu var vísað til ákvæða laga um húsnæðismál og þeim reglugerða sem settar hafa verið á grundvelli laganna. Þá blasti við að látið yrði reyna á það fyrir dómi hvort reglusetningin stæðist kröfur laganna, m.a. að í reglugerð skyldi kveðið á um hlutfall þóknunar sem ÍLS gæti áskilið sér eins og almenn venja var á íslenskum fasteignalána-markaði, en þó að hámarki sem nam kostnaði sjóðsins vegna uppgreiðslunnar. Nú liggur dómur héraðsdóms fyrir. Reglusetningin stenst ekki lög. Lánþegar látnir gjalda þegar reglugerð stangast á við lög Reglusetningin um uppgreiðslugjald sem ákvörðuð var með reglugerðum 2005 um gjaldskrá ÍLS stenst að mati héraðsdóms ekki áskilnað húsnæðislaga um heimild til að bjóða lán með uppgreiðslugjöldum. Segir í dómnum að hún geti því ekki verið grundvöllur að löglegri álagningu slíkra gjalda. Þetta þýðir að reglugerðirnar gengu lengra en lögin heimila. Uppgreiðslugjaldið var ólögmætt. Að lögum var óheimilt að krefja lánþega um þetta gjald við uppgreiðslu láns eða greiðslur inn á lán. Gjaldið var tekið af lánþegum í heimildarleysi. Ályktanir af dómnum Haft er í fjölmiðlum eftir Þóri Skarphéðinssyni lögmanni sem vann málið að dómurinn feli þrennt í sér: 1. Að Íbúðalánasjóði var óheimilt að krefja skuldara um uppgreiðslugjald þegar þeir greiddu upp lán sín. 2. Að Íbúðalánasjóði var óheimilt að krefja skuldara um þóknun þegar þeir borguðu inn á lán hjá sjóðnum. 3. Að þeir skuldarar sem ekki hafa getað endurfjármagnað lán sem þeir tóku hjá Íbúðalánasjóði (með nýjum hagstæðari lánum frá öðrum lánveitendum) vegna kröfu um uppgreiðslugjald geta nú krafist þess að greiða þau lán upp án viðbótargjalds. Að mati dómsins var lögfest að ÍLS gæti ekki áskilið sér þóknun umfram raunverulegan kostnað vegna tiltekins láns. Í þessu sambandi verður að hafa í huga að er umrætt lán var veitt var alþekkt að lánastofnanir krefðust uppgreiðslugjalds ef greitt var af láni fyrir gjalddaga eins og segir í dómnum. Venja var að uppgreiðslugjald væri tilgreint sem hlutfall af eftirstöðvum lánsins við uppgreiðslu og segir í dómnum að af almennri reynslu á markaði mættu skuldarar hafa vænst þess að umfang uppgreiðsluþóknunar næmi í hæsta lagi tveimur til þremur prósentum af uppgreiðsluvirði láns. Fram kemur í dómnum að fólkið sem höfðaði málið var krafið um fjárhæð sem samsvarar 16% af heildaruppgreiðsluverði veðbréfsins Viðbrögð við dómi héraðsdóms Sú spurning vaknar hvort ráðherra muni sjá til þess að allir sem hafa greitt ólögmætt uppgreiðslugjald fái það endurgreitt. Spyrja má hvort það verði gert strax eða endurgreiðslu frestað ef málinu verður áfrýjað? Sjálfsagt verður að telja að ráðherra sjái til þess að ÍLS krefjist ekki uppgreiðslugjalds af lánum sem framvegis verða uppgreidd svo lengi sem réttaráhrif dómsins standa óhögguð, en hafa verður í huga að áfrýjun til Landsréttar frestar réttaráhrifum dómsins. Þá vaknar spurning hvernig ráðherra telur rétt að koma til móts við þá sem tóku Íbúðalánasjóðslán með hærri vöxtum en ella til að forðast skilyrði um uppgreiðslugjöld? Þá er ótalið tjónið sem fjöldi fólks hefur orðið fyrir með því að hafa ekki vegna uppgreiðslugjaldsins setið fast og ekki getað endurfjármagnað lán sín með hagstæðari kjörum en það býr við á láni frá ÍLS. Dómur héraðsdóms sætir miklum tíðindum, ekki síst fyrir þá sök að neytendur á íbúðalánamarkaði hafa átt erfitt uppdráttar. Augljós rangindi við framkvæmd verðtryggingar fást ekki leiðrétt og þungur róður sýnist við að fá samþykkt lyklafrumvarp. Mikilvægt er að allir sem hagsmuna eiga að gæta geri nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja rétt sinn, m.a. til greiðslu dráttarvaxta af ofteknu fé. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Ísleifsson Alþingi Húsnæðismál Dómsmál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Ólafur Björn Sverrisson Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Halldór 9.11.2024 Halldór Það sem má alls ekki tala um... Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Ólafur Björn Sverrisson skrifar Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Frelsi til að búa þar sem þú vilt Sæunn Gísladóttir skrifar Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit skrifar Skoðun Grípum tækifærin og sköpum bjartari framtíð Ísak Leon Júlíusson skrifar Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Niðurskurðarhnífnum beitt á skólana Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggis annarra vegna… Ingunn Björnsdóttir skrifar Skoðun Verðmæti leikskólans Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Vítahringur ofbeldis og áfalla Paola Cardenas skrifar Skoðun Heilbrigð sál í hraustum líkama Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Að segja bara eitthvað Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Vegurinn heim Tinna Rún Snorradóttir skrifar Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Allt mannanna verk - orkuöryggi á Íslandi Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvert er planið? Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Íslenskan heldur velli Stefán Atli Rúnarsson,Jóhann F K Arinbjarnarson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ný gömul menntastefna Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Krafa um árangur í atvinnu- og samgöngumálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn fjölskyldunnar Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Píratar standa með fólki í vímuefnavanda Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Lenda menn í fangelsi eftir misheppnaða skólagöngu? Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Héraðsdómur Reykjavíkur hefur dæmt uppgreiðslugjald lánþega á lánum sem tekin voru hjá Íbúðalánasjóði (ÍLS) á árunum 2005-13 ólögleg. ÍLS var óheimilt að krefja lánþega um greiðslu uppgreiðslugjalda þegar þeir greiddu lán sín upp. Dómurinn hefur ekki aðeins áhrif fyrir einstaklingana sem höfðuðu málið heldur fyrir þúsundir lánþega og heimila. Dómur héraðsdóms er fagnaðarefni. Óvíst er um framhaldið hvort ráðist verði í endurgreiðslur, eða hvort ÍLS lætur sverfa til stáls og áfrýjar til Landsréttar. Fyrirspurn á Alþingi um uppgreiðslugjald Húsnæðislán Íbúðalánasjóðs til neytenda með skilmálum um uppgreiðslugjöld voru hátt í 14 þúsund talsins á árabilinu 2005-13. Lán með uppgreiðsluþóknun voru fyrst veitt á árinu 2005 og allt til 1. nóvember 2013. Lán sem greidd voru upp með uppgreiðslugjaldi á árabilinu 2008-18 eru nærri 6.400 talsins. Þetta kemur fram í svari ráðherra við fyrirspurn minni á Alþingi 2018 um uppgreiðslugjaldið. Í svari við fyrirspurninni kemur fram að heildarfjárhæð innheimtra uppgreiðslugjalda á árabilinu 2013-17 nemi um 2,4 milljörðum króna. Sú fjárhæð gæti hafa hækkað að mun á árunum 2018-20. Átti venjulegt fólk að hafa sérfræðiþekkingu til að áætla uppgreiðslugjald? Í svari við spurningu um hvernig fjárhæð uppgreiðslugjalda slíkra lána væri reiknuð kom glögglega fram að reikniaðferð uppgreiðsluþóknunar var ógagnsæ og ekki á færi nema sérfræðinga á átta sig á hver hún væri. Í fyrirspurninni var leitað svara við á hvaða lagaheimildum álagning uppgreiðslugjalds væri reist. Í svarinu var vísað til ákvæða laga um húsnæðismál og þeim reglugerða sem settar hafa verið á grundvelli laganna. Þá blasti við að látið yrði reyna á það fyrir dómi hvort reglusetningin stæðist kröfur laganna, m.a. að í reglugerð skyldi kveðið á um hlutfall þóknunar sem ÍLS gæti áskilið sér eins og almenn venja var á íslenskum fasteignalána-markaði, en þó að hámarki sem nam kostnaði sjóðsins vegna uppgreiðslunnar. Nú liggur dómur héraðsdóms fyrir. Reglusetningin stenst ekki lög. Lánþegar látnir gjalda þegar reglugerð stangast á við lög Reglusetningin um uppgreiðslugjald sem ákvörðuð var með reglugerðum 2005 um gjaldskrá ÍLS stenst að mati héraðsdóms ekki áskilnað húsnæðislaga um heimild til að bjóða lán með uppgreiðslugjöldum. Segir í dómnum að hún geti því ekki verið grundvöllur að löglegri álagningu slíkra gjalda. Þetta þýðir að reglugerðirnar gengu lengra en lögin heimila. Uppgreiðslugjaldið var ólögmætt. Að lögum var óheimilt að krefja lánþega um þetta gjald við uppgreiðslu láns eða greiðslur inn á lán. Gjaldið var tekið af lánþegum í heimildarleysi. Ályktanir af dómnum Haft er í fjölmiðlum eftir Þóri Skarphéðinssyni lögmanni sem vann málið að dómurinn feli þrennt í sér: 1. Að Íbúðalánasjóði var óheimilt að krefja skuldara um uppgreiðslugjald þegar þeir greiddu upp lán sín. 2. Að Íbúðalánasjóði var óheimilt að krefja skuldara um þóknun þegar þeir borguðu inn á lán hjá sjóðnum. 3. Að þeir skuldarar sem ekki hafa getað endurfjármagnað lán sem þeir tóku hjá Íbúðalánasjóði (með nýjum hagstæðari lánum frá öðrum lánveitendum) vegna kröfu um uppgreiðslugjald geta nú krafist þess að greiða þau lán upp án viðbótargjalds. Að mati dómsins var lögfest að ÍLS gæti ekki áskilið sér þóknun umfram raunverulegan kostnað vegna tiltekins láns. Í þessu sambandi verður að hafa í huga að er umrætt lán var veitt var alþekkt að lánastofnanir krefðust uppgreiðslugjalds ef greitt var af láni fyrir gjalddaga eins og segir í dómnum. Venja var að uppgreiðslugjald væri tilgreint sem hlutfall af eftirstöðvum lánsins við uppgreiðslu og segir í dómnum að af almennri reynslu á markaði mættu skuldarar hafa vænst þess að umfang uppgreiðsluþóknunar næmi í hæsta lagi tveimur til þremur prósentum af uppgreiðsluvirði láns. Fram kemur í dómnum að fólkið sem höfðaði málið var krafið um fjárhæð sem samsvarar 16% af heildaruppgreiðsluverði veðbréfsins Viðbrögð við dómi héraðsdóms Sú spurning vaknar hvort ráðherra muni sjá til þess að allir sem hafa greitt ólögmætt uppgreiðslugjald fái það endurgreitt. Spyrja má hvort það verði gert strax eða endurgreiðslu frestað ef málinu verður áfrýjað? Sjálfsagt verður að telja að ráðherra sjái til þess að ÍLS krefjist ekki uppgreiðslugjalds af lánum sem framvegis verða uppgreidd svo lengi sem réttaráhrif dómsins standa óhögguð, en hafa verður í huga að áfrýjun til Landsréttar frestar réttaráhrifum dómsins. Þá vaknar spurning hvernig ráðherra telur rétt að koma til móts við þá sem tóku Íbúðalánasjóðslán með hærri vöxtum en ella til að forðast skilyrði um uppgreiðslugjöld? Þá er ótalið tjónið sem fjöldi fólks hefur orðið fyrir með því að hafa ekki vegna uppgreiðslugjaldsins setið fast og ekki getað endurfjármagnað lán sín með hagstæðari kjörum en það býr við á láni frá ÍLS. Dómur héraðsdóms sætir miklum tíðindum, ekki síst fyrir þá sök að neytendur á íbúðalánamarkaði hafa átt erfitt uppdráttar. Augljós rangindi við framkvæmd verðtryggingar fást ekki leiðrétt og þungur róður sýnist við að fá samþykkt lyklafrumvarp. Mikilvægt er að allir sem hagsmuna eiga að gæta geri nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja rétt sinn, m.a. til greiðslu dráttarvaxta af ofteknu fé. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun