
Býr Guð í gagnaverinu?
Mannskepnan er auðvitað ekki hönnuð til þess að verða fyrir öllu því áreiti sem að nútímamanninum beinist. Þótt það hafi nú þegar alist upp nokkrar kynslóðir manna sem haft hafa aðgang að einhvers konar fjölmiðlum þá hefur langstærstur hluti þróunarsögu mannsins miðast við að meðhöndla lítið magn mikilvægra upplýsinga frekar en óþrjótandi magn af þvælu, gagnslausum staðreyndum, kaldhæðnum tístum og fjarstæðukenndum fréttum.
Dagblaðalestur þykir í dag frekar vera til marks um yfirvegaðan og afslappaðan lífsstíl. Frá því fólk hafði áhyggjur af dagblöðum hefur það orðið sannfært um að hljóðvarp gengi af siðmenningunni dauðri, þvínæst sjónvarp og svo netið. Fólk hefur einhvern veginn náð að höndla þessa þróun hingað til og ýmsar grunnstoðir í samfélagi mannanna hafa haldið gildi sínu.
Og kannski mun það sama eiga við um samfélagsmiðlana, sem svo margir hafa áhyggjur af. Mun það þykja til marks um zeníska yfirvegun eftir þrjátíu ár að hanga í rólegheitum á Facebook í símanum, á meðan stærsti hluti mannkyns gengur um með útþanin sjáöldur af spennu yfir beinstreymi upplýsinga í gegnum 100 exabæta gagnatengingu inn í miðtaugakerfið sjálft án viðkomu í heilanum?
Hver veit? Það er hins vegar óhætt að slá því föstu að hin ofsafengna breyting á neyslu fólks á upplýsingum mun fyrr eða síðar gjörbreyta grunnstoðum í samfélaginu, ef hún er ekki farin að gera það nú þegar.
Ýmis grundvallaratriði í menningu samfélaga, þar á meðal trúarlíf og helgisiðir, hafa það markmið að binda saman fólk á góðum stundum, í hversdagslífinu og þegar mikið bjátar á. En þessar grundvallarstoðir hafa verið hannaðar út frá hversdagsleika mjög ólíkum þeim sem við búum við í dag. Á fyrri öldum gat það verið guðsþjónustan á sunnudegi sem var hápunktur skemmtanalífsins; litbrigðamesta veisluborð skilningarvitanna.
Nú fær fólk gríðarlegt magn sérsniðinna upplýsinga beint að sér í gegnum samfélagsmiðla; einkum Facebook. Sá miðill hefur því í raun tekið við mörgum hlutverkum í lífi fólks. Það er símstöð, pósthús, fréttaveita, sálgæsla, áfallahjálp, skemmtistaður, pólitískur fundarstaður—þar er dagbókin þín og samskiptasagan við alls konar fólk. Og sú saga geymist jafnvel eftir að fólk fer yfir móðuna miklu. Gögnin sitja eftir í risastórum skemmum í Ameríku og á Írlandi; suðandi viftur halda hörðum diskum gagnaveranna köldum svo stafrænu minnisvarðarnir um ástvini okkar bráðni ekki niður og glatist að eilífu.
Þegar Facebook kom til sögunnar fór samfélagsmiðillinn smám saman að taka við ýmsum hlutverkum trúarbragðanna. Á Facebook var greint frá trúlofunum, steggjaveislum, brúðkaupum þungunum, fæðingum, skírnum, barnaafmælum, og útskriftum. Þannig voru helstu vörðurnar á æviskeiðinu reistar á Facebook.
Í marga mannsaldra hafa börn verið borin til skírnar í kirkju þannig að söfnuðurinn frétti af nýju lífi—og þannig hafa foreldrar fundið til stuðnings og aðrir safnaðarmeðlimir upplifað að þetta nýja líf feli í sér merkingu, ábyrgð og gleði fyrir alla kirkjugesti. Núna er tilkynningin á Facebook að sumu leyti stærri viðburður. Þar eru mörg hundruð vottar gerðir að inngöngu nýs einstaklings, nafn hans skráð í gagnaver Marks Zuckerberg og hann beðinn að láta það aldrei villast frá sér. Nýfætt barn má kallast slakt ef það fær ekki nokkur hundruð „like“ í vöggugjöf. Gleði og gaman.
Trúarbrögðin hafa auðvitað ekki bara verið vettvangur gleði, heldur hafa innan þeirra þróast ýmsar leiðir til þess að hjálpa okkur til þess að mæta áföllum og þeim óumflýjanlega raunveruleika sem er dauðinn.
Allir menn deyja og flestir eru syrgðir sárt af örfáum, minnst með söknuði af allnokkrum en líf flestra heldur áfram. Fólk sýnir virðingu og þakklæti með því að fylgja hinum látnu til grafar; síðasta spölinn, og þannig fá hinir sártsyrgjandi nánustu aðstandendur að finna hlýjan stuðning allra þeirra sem fannst það þó þess virði að taka hálfan dag í lífi sínu frá til þess að taka þátt í kveðjuathöfn, hlusta á minningarorðin og horfa í kringum sig á öll andlit þeirra sem hin látni hafði snert nægilega til þess að þeir ákvæðu að koma frekar til þess að kveðja hinn látna heldur en að vera í vinnunni, fara á skíði eða gera bara eitthvað annað. Þessi alvarlega stund er hápunktur á sorgarferli, þar sem margir fella tár—ekki bara þeir nánustu, heldur líka þeir sem þekktu lítið til hins látna; en það huggar allt saman og hefur sefandi áhrif. Við grátum yfir því að dauði annarra minnir okkur á að við sjálf munum deyja; og við grátum kannski ennþá frekar yfir því að við munum þurfa að horfa upp á enn fleiri deyja—fylgja fleirum síðasta spölinn en halda áfram einum manni færri.
Þessu er mjög erfitt að líkja eftir á Facebook þar sem næst við hlið sorglegrar andlátsfréttar kunna að vera furðufréttir um frægðarfólk, hatrömm rifrildi um verðtrygginguna og auglýsingar um amerískan skófatnað. Kisturnar eru bornar út úr kirkjum, en brosandi myndir af látnum ástvinum eru enn á netinu, það er meira að segja hægt að senda þeim skilaboð—látið fólk fær vinabeiðnir löngu eftir að Facebook-síðunni hefur verið breytt í minningarskrín, menn kváðu jafnvel deyja frá hálfkveðnum status-uppfærslum.
Þetta er meiriháttar breyting á grundvallarþætti í samfélaginu og hún boðar líklega sitthvað fleira sem öllu erfiðara er að átta sig á. Hvernig mun það fara með fólk þegar flestar Facebook-fréttirnar eru ekki lengur um gleðilega viðburði í lífi fólks heldur fyllist fréttaveitan af tilkynningum um veikindi og andlát, minningarorðum um foreldra, vini, maka og einstaka sinnum börn og barnabörn? Hvernig líður fólki sem opnar tölvuna sína eða símann að morgni og sér slíkar fréttir hrannast inn og les athugasemdirnar og fylgist með hjartamerkingunum staflast upp á sorgarfréttirnar? Duga þá þúsund „like“ eins vel og örfá þétt faðmlög og vinalegar raddir til þess að finna til stuðnings á erfiðum stundum lífsins?
Í fámennu samfélagi eins og því íslenska er kannski auðveldara að standa vörð um mennskuna heldur en víða annars staðar. Það er líka harðvírað í menningarvitund okkar allra að „maður er manns gaman“—og það á við bæði í sorg og gleði. Þróunin togar í hina áttina og það er fyrirhöfn að toga á móti. Líklegast er hún þess þó margfaldlega virði.
Skoðun

Læknafélagið virðir ekki afstöðu félagsmanna sinna
Bjarni Jónsson skrifar

Göngum í takt
skrifar

Hverju lofar þú?
Kolbrún Hrund Sigurgeirsdóttir skrifar

Það er vá fyrir dyrum - Börnin okkar
Svava Þ. Hjaltalín skrifar

Hvert er eðli innflutningtolla? – Hvað er Trump eiginlega að gera? - Hverjir munu líða mest?
Ole Anton Bieltvedt skrifar

Sagnaarfur Biblíunnar - Babýlonherleiðingin og örlög smáþjóða í átökum heimsvelda
Sigurvin Lárus Jónsson skrifar

Fjölgun hjartasjúkdóma og aukið álag á spítalana í boði Carnivore bylgjunnar?
Guðrún Nanna Egilsdóttir,Dögg Guðmundsdóttir skrifar

Allt að vinna, engu að tapa!
Helga Rakel Rafnsdóttir,Margrét M. Norðdahl skrifar

Fiskurinn í blokkunum
Yngvi Ómar Sigrúnarson skrifar

Snýst núverandi staðsetning Reykjavíkurflugvallar um öryggi… eða mögulega eitthvað annað
Daði Rafnsson ,Kristján Vigfússon ,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar

Þegar vald óttast þekkingu
Halla Sigríður Ragnarsdóttir skrifar

Með hjúkkuna upp í rúm og lækninn í vasanum
Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar

Hverjir eiga Ísland?
Jón Baldvin Hannibalsson skrifar

Komum náminu á Höfn í höfn
Halla Hrund Logadóttir skrifar

Betra líf eftir greiningu krabbameins, tímamótarannsókn sem vísar veginn
Sigríður Gunnarsdóttir skrifar

Veiðigjöld vs afnám undanþágu orkumannvirkja frá fasteignamatsskyldu
Guðmundur Haukur Jakobsson skrifar

Tollar – Fyrir hverja?
Valdimar Birgisson skrifar

Þau eru fá en þörfin er stór
Sif Huld Albertsdóttir skrifar

Samvinnufélög, valkostur í atvinnurekstri
Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar

Leiðin til helvítis
Jón Pétur Zimsen skrifar

Eitruð kvenmennska
Ása Lind Finnbogadóttir skrifar

Hinn nýi íslenski aðall
Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar

Samningur HSÍ við Rapyd – Opið bréf til frambjóðenda í formannskjöri
Hópur stuðningsmanna Íslands í handbolta skrifar

Gjaldskrár munu ekki virka til að koma aftur framleiðslu af stað
Sæþór Randalsson skrifar

Mannúð og samvinna á tímum sögulegra þjáninga
Sólrún María Ólafsdóttir skrifar

Hvernig getum við notað nýjar ráðleggingar um mataræði?
Óla Kallý Magnúsdóttir,Jóhanna E. Torfadóttir skrifar

Þegar rykið hefur sest
Jörgen Ingimar Hansson skrifar

Búum til réttlátt lífeyriskerfi
Hrafn Magnússon skrifar

Á undan jarðýtu komi fornleifafræðingur…
Stefán Pálsson skrifar

Hin raunverulega byggðastefna
Jón Þór Kristjánsson skrifar