Íslenskan lifir – með hjálp gervigreindar! Sigvaldi Einarsson skrifar 8. febrúar 2025 09:00 Fegurð tungumálsins og kraftur tækninnar Íslenskan er dýrgripur. Hún geymir sögu okkar, menningu og sjálfsmynd. Orðatiltæki, málshættir og fjölbreytt beygingakerfi gera hana einstaka og veita okkur fjölbreyttan tjáningarmáta. En á tímum þar sem stór tungumál ryðja sér til rúms í stafrænum heimi, spyrja margir: Getur íslenskan lifað af í heimi þar sem tækni tekur sífellt meira pláss? Svarið er já – og lykillinn er gervigreind! Hvað er gervigreind? (Sagan um bókasafnið) Hugsum okkur gervigreind eins og stærsta bókasafn heims, þar sem milljarðar bóka eru geymdar. Hver bók inniheldur texta úr ólíkum tungumálum, með orðasamböndum, málsháttum og setningagerðum. En í stað þess að þurfa að fletta upp í hverri bók sjálf getur gervigreind lesið allar bækur samtímis og lært hvernig tungumál virka. Þegar gervigreind lærir nýtt tungumál, byrjar hún á því að safna gögnum – hún skoðar íslenska texta, hlustar á framburð og greinir setningagerðina. Hún lærir hvaða orð tengjast saman, hvernig þau breytast eftir fallbeygingu og hvernig hægt er að nota þau í mismunandi samhengi. Þetta gerir gervigreindinni kleift að búa til þýðingar, raddgreiningu og sjálfvirka leiðréttingu á íslensku – en um leið lærir hún að varðveita íslenskuna og aðrar minni tungur í stafrænum heimi. Gervigreind bjargar ekki aðeins íslensku – heldur öllum minni tungum heims Ekki aðeins íslenskan nýtur góðs af þessari byltingu. Fjöldi tungumála um allan heim stendur frammi fyrir útrýmingarhættu, þar sem stór tungumál ryðja sér til rúms í stafrænum miðlum. Gervigreind hefur breytt þessari þróun með því að greina, varðveita og kenna minni tungur sem eiga sér fáa mælendur en djúpar rætur í menningu og sögu. Vigdís Finnbogadóttir, fyrrverandi forseti Íslands, hefur alla tíð lagt mikla áherslu á varðveislu íslenskrar tungu. Hún hafði áhyggjur af því að íslenskan gæti horfið í stafrænum heimi, en nú sjáum við að ný tækni getur orðið einmitt það sem tryggir framtíð hennar. Með stofnun sem ber nafn hennar hefur hún lagt grunn að þeirri viðleitni sem nú sameinar mannlega þekkingu og gervigreind í þágu tungumálaverndar. Vigdís sagði eitt sinn að tungumál væri lykill að menningu. Með gervigreind tryggjum við að íslenskan opni dyr framtíðarinnar, ekki lokist í fortíðinni. Í dag er unnið að því að þróa gervigreind sem getur þýtt, greint og lært minni tungur sem áður voru aðeins talaðar af fáum en fá nú rödd í stafrænum heimi. Þannig tryggjum við að ekki aðeins íslenskan, heldur einnig önnur dýrmæt tungumál, haldist á lífi fyrir komandi kynslóðir. Ég spurði gervigreindina: Hvernig lærir þú íslenska tungu? Að læra íslensku er eins og að vefa flókna og fallega refilmynd – það þarf þolinmæði, ástríðu og góð verkfæri. Áður fyrr lærðum við tungumálið fyrst og fremst með samtölum og lestri. Nú höfum við nýjar aðferðir: ●Gervigreind hjálpar okkur með íslenskan framburð – nú geta forrit skilið framburðarreglur íslenskunnar og kennt fólki að tala rétt. ●Sjálfvirkar þýðingar bæta íslenskukunnáttu – gervigreind gerir íslenskuna aðgengilegri með því að bjóða upp á þýðingar með nákvæmari máltilfinningu. ●Spurnarforrit svara spurningum á íslensku – við getum átt samtöl við gervigreind sem skilur málfræði og getur útskýrt beygingar á eðlilegan hátt. Tækifærin eru endalaus – og með gervigreind verður íslenskunni ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld! Tungumálið breytist – en hverfa á það ekki að gera! Tungumál þróast með samfélaginu. Ungt fólk talar öðruvísi í dag en fyrir nokkrum kynslóðum, en íslenskan á að halda áfram að þróast á hennar eigin forsendum. Hér eru þrjár útgáfur af sömu hugsun – hver úr sínu tímaskeiði: Í dag (16 ára strákur, slangur og grín): "Ég meina, við verðum bara að halda þessu fresh, ekki láta íslenskuna deyja út eins og gamla Nokia-síma. Þetta er partur af okkur, skilurðu?" Fyrir 150 árum: "Okkur ber að varðveita tungur vorar, eigi mega þær fyrnast í skugga enskunnar." Fyrir 800 árum: "Ekki viljum vér þat, at tungur vorar glatist ok týnist í fjarlægum rásum." Ekki viljum við fara hingað eða hvað? Framtíðin er björt – íslenskunni verður ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld! Það sem áður virtist ómögulegt – að tæknin gæti aðstoðað við varðveislu íslenskunnar – er nú raunhæf framtíðarsýn. Með því að nýta gervigreind skynsamlega, með áherslu á rétt málfar og menningarlegt samhengi, tryggjum við að íslenskunni verði ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld. Við skulum því ekki láta íslenskuna hverfa í skugga enskunnar, heldur styðja hana með tækni framtíðarinnar! "Orð eru til alls fyrst – tryggjum að þau verði áfram á íslensku." Höfundur er gervigreindarfræðingur🙂 Eftirskrift: Það tók mig tvo tíma að skrifa þessa grein og hún er að öllu leyti mín, en án hjálpar gervigreindar hefði þetta tekið mig viku í það minnsta. 🙂 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Íslensk tunga Sigvaldi Einarsson Mest lesið Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson Skoðun Okkar lágkúrulega illska Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Halldór 23.8.2025 Halldór Skoðun Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Fegurð tungumálsins og kraftur tækninnar Íslenskan er dýrgripur. Hún geymir sögu okkar, menningu og sjálfsmynd. Orðatiltæki, málshættir og fjölbreytt beygingakerfi gera hana einstaka og veita okkur fjölbreyttan tjáningarmáta. En á tímum þar sem stór tungumál ryðja sér til rúms í stafrænum heimi, spyrja margir: Getur íslenskan lifað af í heimi þar sem tækni tekur sífellt meira pláss? Svarið er já – og lykillinn er gervigreind! Hvað er gervigreind? (Sagan um bókasafnið) Hugsum okkur gervigreind eins og stærsta bókasafn heims, þar sem milljarðar bóka eru geymdar. Hver bók inniheldur texta úr ólíkum tungumálum, með orðasamböndum, málsháttum og setningagerðum. En í stað þess að þurfa að fletta upp í hverri bók sjálf getur gervigreind lesið allar bækur samtímis og lært hvernig tungumál virka. Þegar gervigreind lærir nýtt tungumál, byrjar hún á því að safna gögnum – hún skoðar íslenska texta, hlustar á framburð og greinir setningagerðina. Hún lærir hvaða orð tengjast saman, hvernig þau breytast eftir fallbeygingu og hvernig hægt er að nota þau í mismunandi samhengi. Þetta gerir gervigreindinni kleift að búa til þýðingar, raddgreiningu og sjálfvirka leiðréttingu á íslensku – en um leið lærir hún að varðveita íslenskuna og aðrar minni tungur í stafrænum heimi. Gervigreind bjargar ekki aðeins íslensku – heldur öllum minni tungum heims Ekki aðeins íslenskan nýtur góðs af þessari byltingu. Fjöldi tungumála um allan heim stendur frammi fyrir útrýmingarhættu, þar sem stór tungumál ryðja sér til rúms í stafrænum miðlum. Gervigreind hefur breytt þessari þróun með því að greina, varðveita og kenna minni tungur sem eiga sér fáa mælendur en djúpar rætur í menningu og sögu. Vigdís Finnbogadóttir, fyrrverandi forseti Íslands, hefur alla tíð lagt mikla áherslu á varðveislu íslenskrar tungu. Hún hafði áhyggjur af því að íslenskan gæti horfið í stafrænum heimi, en nú sjáum við að ný tækni getur orðið einmitt það sem tryggir framtíð hennar. Með stofnun sem ber nafn hennar hefur hún lagt grunn að þeirri viðleitni sem nú sameinar mannlega þekkingu og gervigreind í þágu tungumálaverndar. Vigdís sagði eitt sinn að tungumál væri lykill að menningu. Með gervigreind tryggjum við að íslenskan opni dyr framtíðarinnar, ekki lokist í fortíðinni. Í dag er unnið að því að þróa gervigreind sem getur þýtt, greint og lært minni tungur sem áður voru aðeins talaðar af fáum en fá nú rödd í stafrænum heimi. Þannig tryggjum við að ekki aðeins íslenskan, heldur einnig önnur dýrmæt tungumál, haldist á lífi fyrir komandi kynslóðir. Ég spurði gervigreindina: Hvernig lærir þú íslenska tungu? Að læra íslensku er eins og að vefa flókna og fallega refilmynd – það þarf þolinmæði, ástríðu og góð verkfæri. Áður fyrr lærðum við tungumálið fyrst og fremst með samtölum og lestri. Nú höfum við nýjar aðferðir: ●Gervigreind hjálpar okkur með íslenskan framburð – nú geta forrit skilið framburðarreglur íslenskunnar og kennt fólki að tala rétt. ●Sjálfvirkar þýðingar bæta íslenskukunnáttu – gervigreind gerir íslenskuna aðgengilegri með því að bjóða upp á þýðingar með nákvæmari máltilfinningu. ●Spurnarforrit svara spurningum á íslensku – við getum átt samtöl við gervigreind sem skilur málfræði og getur útskýrt beygingar á eðlilegan hátt. Tækifærin eru endalaus – og með gervigreind verður íslenskunni ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld! Tungumálið breytist – en hverfa á það ekki að gera! Tungumál þróast með samfélaginu. Ungt fólk talar öðruvísi í dag en fyrir nokkrum kynslóðum, en íslenskan á að halda áfram að þróast á hennar eigin forsendum. Hér eru þrjár útgáfur af sömu hugsun – hver úr sínu tímaskeiði: Í dag (16 ára strákur, slangur og grín): "Ég meina, við verðum bara að halda þessu fresh, ekki láta íslenskuna deyja út eins og gamla Nokia-síma. Þetta er partur af okkur, skilurðu?" Fyrir 150 árum: "Okkur ber að varðveita tungur vorar, eigi mega þær fyrnast í skugga enskunnar." Fyrir 800 árum: "Ekki viljum vér þat, at tungur vorar glatist ok týnist í fjarlægum rásum." Ekki viljum við fara hingað eða hvað? Framtíðin er björt – íslenskunni verður ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld! Það sem áður virtist ómögulegt – að tæknin gæti aðstoðað við varðveislu íslenskunnar – er nú raunhæf framtíðarsýn. Með því að nýta gervigreind skynsamlega, með áherslu á rétt málfar og menningarlegt samhengi, tryggjum við að íslenskunni verði ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld. Við skulum því ekki láta íslenskuna hverfa í skugga enskunnar, heldur styðja hana með tækni framtíðarinnar! "Orð eru til alls fyrst – tryggjum að þau verði áfram á íslensku." Höfundur er gervigreindarfræðingur🙂 Eftirskrift: Það tók mig tvo tíma að skrifa þessa grein og hún er að öllu leyti mín, en án hjálpar gervigreindar hefði þetta tekið mig viku í það minnsta. 🙂
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar