Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar 20. október 2024 11:02 Ég held að eftirspurnin eftir pólariseringu og rifrildi um húsnæðismálin sé mjög takmörkuð í samfélaginu. Fólk á nóg með sitt í verðbólguhlöðnu heimilisbókhaldinu að ég tali ekki um þegar hentugt húsnæði vantar. Óskandi væri ef umræðan gæti hafið sig yfir skotgrafir stjórnmálanna þar sem staðreyndir drukkna í upphrópunum sem snúast stundum meira um von um fylgisaukningu eða sérhagsmuni en að leysa málin. Áður en ég geri grein fyrir hugmyndum um lausnir ætla ég að afgreiða eitt: Er þétting byggðar eða vaxtarmörk höfuðborgarsvæðisins vandinn? Nei. Fyrir samfélagið er fimmfalt dýrara að dreifa byggð en að þétta byggð. Þétt byggð dregur líka úr ferðalögum og mengun sem er sparnaður og aukin lífsgæði fyrir heimilin. Ódýrari lóðir í dreifðri byggð þjóna stífri arðsemiskröfu uppbyggingaraðila meira en almenningi enda seljast íbúðir alltaf á markaðsverði. Þess fyrir utan er pláss fyrir 57.000 íbúðir innan núverandi vaxtarmarka höfuðborgarsvæðisins sem dugar vel fyrir þörfinni næstu ár. Ef við lítum á staðreyndirnar þá er staðan sannarlega sú að til staðar eru lóðir með samþykktum byggingarheimildum sem fara ekki í uppbyggingu vegna þess að fjármagn fæst ekki eða lánskjörin eru svo vond að uppbyggingin telst ekki borga sig fyrir uppbyggingaraðila. Leiðir til að styðja við örugga fjármögnun húsnæðis myndu skipta hér máli. Styðjum við aukna uppbyggingu sem heldur sjó jafnvel í verðbólgustormi líkt og nú. Nýtum lífeyrissjóðina betur til húsnæðisuppbyggingar. Rýmkaðar heimildir sem heimila lífeyrissjóðum meiri aðkomu að uppbyggingu leiguhúsnæðis eru jákvæðar og mætti þó ganga enn lengra og heimila lífeyrissjóðum enn meiri þátttöku í fjármögnun húsnæðis inn á almenna markaðinn. Lífeyrissjóðirnir eru eign almennings og það er í hag almennings að ýta undir húsnæðisuppbyggingu og stemma stigu við háum húsnæðiskostnaði. Aukum uppbyggingu óhagnaðardrifinna leigufélaga með stofnframlögum. Ég myndi sjálf vilja sjá athugun á möguleikum opinberra aðila til að standa fyrir meiri uppbyggingu, jafnvel fyrir almenna markaðinn. Hið opinbera á jú hlutverki að gegna þegar markaðsbrestur verður og það er einfaldlega staðan sem við stöndum frammi fyrir á húsnæðismarkaði. Við vitum að framleiðni í byggingariðnaði er lægri á Íslandi en í nágrannalöndum, meðal annars vegna hagsveiflunnar þar sem verktakar verða að sníða stakk eftir vexti og draga saman og bæta í þegar verkefnum fjölgar og fækkar. Það grefur undan framleiðninni. Í því samhengi þyrfti að tala meira um gjaldmiðilinn okkar og örugga hagstjórn. Það getur þess fyrir utan varla talist sanngjarnt að stór fyrirtæki geti gert upp í erlendri mynt og varið sig gegn hagsveiflunni og eignafólk græði á innlánsvöxtum sem aldrei fyrr á meðan almenningur standi eftir berskjaldaður með sín bólgnu lán. Þak yfir höfuðið eru mannréttindi. Lög og reglur verða að ganga í takt við þá sýn og veita aðhald gegn því að farið sé með húsnæði eins og spilapeninga í Monopoly en enn vantar upp á þetta hér á Íslandi. Um 16% fullbúinna íbúða í Reykjavík eru ekki með neina lögheimilisskráningu. Það hefur verið of mikið svigrúm til að halda íbúðum af markaði til notkunar í skammtímagistingu jafnvel með það fyrir sjónum að bíða þar til enn hærri verð fást á markaði. Hækkun vaxta Seðlabankans fór samhliða fjölgun þeirra íbúða sem auglýstar voru til sölu. Það vitnar um að líklega er framleitt inn í lager sem svo gengur út þegar aðstæður breytast. Á Íslandi eru ekki nægir hvatar til þess að íbúðir séu nýttar sem heimili en í nágrannalöndunum eru ákvæði um slíkt eins og lögheimilisskylda, hvatar til að nýta skammtímaleiguíbúðir til langtímabúsetu eða hærri fasteignagjöld á íbúðir sem ekki eru nýttar til búsetu. Aukið eftirlit með skammtímagistingu er líka mikilvægt. Eftir þrýsting frá okkur í meirihlutanum í Reykjavík var heimild til heilsársgististarfsemi í íbúðabyggð aftur takmörkuð snemma í vor sem er frábært. Sú heimild var sett inn í reglugerð árið 2018 sem takmarkaði tól og tæki sveitarfélaga til að stýra gististarfsemi innan sinna marka og hef ég persónulega fjallað um þetta ítrekað á opinberum vettvangi. Styrkjum réttindastöðu leigjenda. Það þarf að gera fólki kleift að njóta langtímaleigusamninga í auknum mæli svo óöryggi um framtíðina bætist ekki ofan á leiguverðin. Að sjálfsögðu má ekki vöntun lóða sporna við húsnæðisuppbyggingu en það er heldur ekki staðan í dag. Við í Reykjavík erum í húsnæðisátaki sem snýr meðal annars að því að fjölga minni lóðum til að gera minni verktökum kleift að fara af stað með uppbyggingu en það er engan veginn jafnvægi milli þess hve mikið pláss sá þáttur fær í umræðunni um húsnæðismál miðað við aðrar lausnir sem eru mögulegar og gætu skipt verulegu máli. Aðrar lausnir þjóna þó almannahag meira en sérhagsmunum og kannski er það þess vegna sem þær njóta ekki hljómgrunns sérhagsmunasinna? Höfundur er borgarfulltrúi Pírata, formaður umhverfis- og skipulagsráðs Reykjavíkur og tekur þátt í prófkjöri Pírata fyrir Alþingiskosningarnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Píratar Húsnæðismál Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson Skoðun Glæðing vonar - ekki hjúkrunargreiningin Karen Ósk Björnsdóttir Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Skoðun Skoðun Glæðing vonar - ekki hjúkrunargreiningin Karen Ósk Björnsdóttir skrifar Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar Skoðun 60% landsmanna á móti vopnakaupunum Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Ég held að eftirspurnin eftir pólariseringu og rifrildi um húsnæðismálin sé mjög takmörkuð í samfélaginu. Fólk á nóg með sitt í verðbólguhlöðnu heimilisbókhaldinu að ég tali ekki um þegar hentugt húsnæði vantar. Óskandi væri ef umræðan gæti hafið sig yfir skotgrafir stjórnmálanna þar sem staðreyndir drukkna í upphrópunum sem snúast stundum meira um von um fylgisaukningu eða sérhagsmuni en að leysa málin. Áður en ég geri grein fyrir hugmyndum um lausnir ætla ég að afgreiða eitt: Er þétting byggðar eða vaxtarmörk höfuðborgarsvæðisins vandinn? Nei. Fyrir samfélagið er fimmfalt dýrara að dreifa byggð en að þétta byggð. Þétt byggð dregur líka úr ferðalögum og mengun sem er sparnaður og aukin lífsgæði fyrir heimilin. Ódýrari lóðir í dreifðri byggð þjóna stífri arðsemiskröfu uppbyggingaraðila meira en almenningi enda seljast íbúðir alltaf á markaðsverði. Þess fyrir utan er pláss fyrir 57.000 íbúðir innan núverandi vaxtarmarka höfuðborgarsvæðisins sem dugar vel fyrir þörfinni næstu ár. Ef við lítum á staðreyndirnar þá er staðan sannarlega sú að til staðar eru lóðir með samþykktum byggingarheimildum sem fara ekki í uppbyggingu vegna þess að fjármagn fæst ekki eða lánskjörin eru svo vond að uppbyggingin telst ekki borga sig fyrir uppbyggingaraðila. Leiðir til að styðja við örugga fjármögnun húsnæðis myndu skipta hér máli. Styðjum við aukna uppbyggingu sem heldur sjó jafnvel í verðbólgustormi líkt og nú. Nýtum lífeyrissjóðina betur til húsnæðisuppbyggingar. Rýmkaðar heimildir sem heimila lífeyrissjóðum meiri aðkomu að uppbyggingu leiguhúsnæðis eru jákvæðar og mætti þó ganga enn lengra og heimila lífeyrissjóðum enn meiri þátttöku í fjármögnun húsnæðis inn á almenna markaðinn. Lífeyrissjóðirnir eru eign almennings og það er í hag almennings að ýta undir húsnæðisuppbyggingu og stemma stigu við háum húsnæðiskostnaði. Aukum uppbyggingu óhagnaðardrifinna leigufélaga með stofnframlögum. Ég myndi sjálf vilja sjá athugun á möguleikum opinberra aðila til að standa fyrir meiri uppbyggingu, jafnvel fyrir almenna markaðinn. Hið opinbera á jú hlutverki að gegna þegar markaðsbrestur verður og það er einfaldlega staðan sem við stöndum frammi fyrir á húsnæðismarkaði. Við vitum að framleiðni í byggingariðnaði er lægri á Íslandi en í nágrannalöndum, meðal annars vegna hagsveiflunnar þar sem verktakar verða að sníða stakk eftir vexti og draga saman og bæta í þegar verkefnum fjölgar og fækkar. Það grefur undan framleiðninni. Í því samhengi þyrfti að tala meira um gjaldmiðilinn okkar og örugga hagstjórn. Það getur þess fyrir utan varla talist sanngjarnt að stór fyrirtæki geti gert upp í erlendri mynt og varið sig gegn hagsveiflunni og eignafólk græði á innlánsvöxtum sem aldrei fyrr á meðan almenningur standi eftir berskjaldaður með sín bólgnu lán. Þak yfir höfuðið eru mannréttindi. Lög og reglur verða að ganga í takt við þá sýn og veita aðhald gegn því að farið sé með húsnæði eins og spilapeninga í Monopoly en enn vantar upp á þetta hér á Íslandi. Um 16% fullbúinna íbúða í Reykjavík eru ekki með neina lögheimilisskráningu. Það hefur verið of mikið svigrúm til að halda íbúðum af markaði til notkunar í skammtímagistingu jafnvel með það fyrir sjónum að bíða þar til enn hærri verð fást á markaði. Hækkun vaxta Seðlabankans fór samhliða fjölgun þeirra íbúða sem auglýstar voru til sölu. Það vitnar um að líklega er framleitt inn í lager sem svo gengur út þegar aðstæður breytast. Á Íslandi eru ekki nægir hvatar til þess að íbúðir séu nýttar sem heimili en í nágrannalöndunum eru ákvæði um slíkt eins og lögheimilisskylda, hvatar til að nýta skammtímaleiguíbúðir til langtímabúsetu eða hærri fasteignagjöld á íbúðir sem ekki eru nýttar til búsetu. Aukið eftirlit með skammtímagistingu er líka mikilvægt. Eftir þrýsting frá okkur í meirihlutanum í Reykjavík var heimild til heilsársgististarfsemi í íbúðabyggð aftur takmörkuð snemma í vor sem er frábært. Sú heimild var sett inn í reglugerð árið 2018 sem takmarkaði tól og tæki sveitarfélaga til að stýra gististarfsemi innan sinna marka og hef ég persónulega fjallað um þetta ítrekað á opinberum vettvangi. Styrkjum réttindastöðu leigjenda. Það þarf að gera fólki kleift að njóta langtímaleigusamninga í auknum mæli svo óöryggi um framtíðina bætist ekki ofan á leiguverðin. Að sjálfsögðu má ekki vöntun lóða sporna við húsnæðisuppbyggingu en það er heldur ekki staðan í dag. Við í Reykjavík erum í húsnæðisátaki sem snýr meðal annars að því að fjölga minni lóðum til að gera minni verktökum kleift að fara af stað með uppbyggingu en það er engan veginn jafnvægi milli þess hve mikið pláss sá þáttur fær í umræðunni um húsnæðismál miðað við aðrar lausnir sem eru mögulegar og gætu skipt verulegu máli. Aðrar lausnir þjóna þó almannahag meira en sérhagsmunum og kannski er það þess vegna sem þær njóta ekki hljómgrunns sérhagsmunasinna? Höfundur er borgarfulltrúi Pírata, formaður umhverfis- og skipulagsráðs Reykjavíkur og tekur þátt í prófkjöri Pírata fyrir Alþingiskosningarnar.
Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson Skoðun
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson Skoðun
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun