Varar for­eldra við að deila myndum af börnunum: „Fullt af ó­geðs­legu fólki sem vill mis­nota myndirnar“

„Því miður eru óprúttnir aðilar úti í heimi að taka myndirnar af börnunum okkar og nota þær í slæmum tilgangi,“ segir Sigurjón Már Fox Gunnarsson, sérfræðingur hjá Heimili og skóla, í Bítinu á Bylgjunni í morgun.

Í Bítinu var hugtakið „sharenting“ til umræðu. Enska hugtakið er sett saman úr orðunum share, að deila, og parenting, eða uppeldi. Hugtakið var fyrst til umræðu í Heimskviðum og er notað þegar foreldrar deila myndum eða myndskeiðum af lífi barna þeirra á samfélagsmiðlum, oft í óhóflegu magni.

„Einhverjir eru til dæmis að taka myndir af samfélagsmiðlum hjá fólki, sérstaklega ef stillingarnar eru ekki rétt stilltar, og setja þær jafnvel inn í gervigreind og breyta þeim. Það er nýleg frönsk rannsókn þar sem kom fram að um helmingur barnaníðsefnis sem finnst hjá barnaníðingum eru myndir sem er búið að taka af samfélagsmiðlum foreldra og breyta þeim.“

Í kvöldfréttum Sýnar á sunnudag var fjallað um stafrænt kynferðisofbeldi sem eina af neikvæðum fylgikvillum gervigreindar. 

„Maður í Nígeríu getur afklætt konu í Bandaríkjunum með hugbúnaði sem var gerður í Taipei og netþjónninn er ef til vill í Singapúr,“ sagði Adewunmi Emoruwa, framkvæmdastjóri Gatefield.

„Það er því miður til fullt af ógeðslegu fólki úti í heiminum sem vill misnota myndir af börnunum okkar og ég sá einhverja tölfræði í gær um að stór hluti, hvort það hafi verið áttatíu prósent barna undir sex mánaða aldri, það er komin mynd af þeim á samfélagsmiðla,“ segir Sigurjón Már.

Þegar Sigurjón Már vísar í réttar stillingar er hann að tala um hvort að myndirnar birtist öllum notendum samfélagsmiðla eða einungis vinum þess sem birtir myndirnar. Þrátt fyrir að slíkar stillingar séu til staðar má ekki gleyma að ekkert er öruggt sem er deilt á netinu.

„Það er þetta helsta, vera ekki að deila þessu opinberlega heldur bara svo að vinir manns sjái, en maður getur aldrei verið alveg öruggur.“

Vitundarvakning og lagasetning

Sigurjón Már segir mikla vitundarvakningu í gangi varðandi myndefni af börnum á netinu.

„Það er til dæmis umræða á Spáni þar sem þeir eru að setja lög um sharenting. Það er ákveðin vitundarvakning í heiminum og í samfélaginu okkar um að við þurfum að fara spóla til baka með þessa samfélagsmiðla,“ segir hann.

Þar má nefna þingsályktunartillögu sem Framsóknarflokkurinn hyggst mæla með um hærra aldurstakmark á samfélagsmiðlum. Á flestum miðlum er þrettán ára aldurstakmark en lagt er til að það verði hækkað upp í fimmtán ár. Þá hefur frumvarp Guðmundar Inga Kristinssonar, mennta- og barnamálaráðherra, um símafrí í grunnskólum landsins komist í gegnum fyrstu umferð á Alþingi.

„Mér finnst það frábært. Við erum að hleypa börnum allt of snemma inn á þessa miðla. Ef ég tek dæmi um þegar ég var unglingur þótti ekki tiltökumál ef börn væru niðri í bæ klukkan þrjú að nóttu með bakpoka fullan af landa. Sem betur fer væri það ekki í lagi í dag og ég held að eftir svona tíu ár horfum við til baka og hugsum hvað við vorum að spá, að hleypa börnum inn á samfélagsmiðla svona ungum.“

Hann segir einnig frá dóttur sinni sem á unga aldri óskaði eftir því að foreldrar hennar myndu ekki deila ljósmyndum af henni á samfélagsmiðlum.

„Það er eins og hún hafi aldrei verið með okkur í fríum á sumrin, sem að mér og mömmu hennar fannst mjög leiðinlegt en ég meina við virtum hennar óskir og birtum ekki myndir af henni. Þær eru til, bara ekki á samfélagsmiðlum.“

Börn eigi ekki að vera ein í erfiðum aðstæðum

Sigurjón Már telur að börn séu almennt meðvituð um hættur Internetsins en hins vegar séu börnin enn að þróa sína félagslegu hæfni.

„Við foreldrar verðum að vera tilbúin til að grípa þau og börn eiga aldrei að vera ein í erfiðum aðstæðum. Það á líka við allt sem gerist á netinu því að stór hluti af lífi barna fer fram orðið í gegnum netið,“ segir hann.

Sigurjón Már sér um alls konar fræðslu og meðal þeirra sem sóttu erindi hans var móðir dóttur sem lenti í 764 hópnum. Um er að ræða glæpahóp en ein íslensk stúlka lenti í hópnum og var hvött til að skaða sjálfa sig og beita aðra ofbeldi. Ekki liggur fyrir hvort að Sigurjón sé að vísa í sömu stúlku.

„Þetta eru einstaklingar, kannski hundruð eða þúsundir manna í hópnum og dreifðir út um allan heim. Þessir hópar hafa verið mikið í fréttunum undanfarið og það er mjög mikilvægt að foreldrar ræði við börnin sín um þessar hættur.“

Sigurjón Már hvetur foreldra til að láta börnin sín sýna sér hvað þau eru að gera á netinu. Það geti jafnvel endað í skemmtilegri samverustund.

„Ég var um daginn að skrifa Roblox-leik með dóttur minni og ég var komin í klukkutíma prógram í því og það var mjög gaman.“