Hvernig gerðist þetta? Tryggvi Hjaltason skrifar 26. nóvember 2024 17:20 Hér verður gerð tilraun til að rekja eina áhugaverðustu söguna úr íslenska efnahagskerfinu undanfarin 15 ár. Skoðaðu þessa mynd aðeins. Myndin sýnir landsframleiðslu á íbúa. Mæling sem er oft kölluð grundvallar mælieining á hverskonar velferð er hægt að byggja hjá þjóð. Hvernig hefur það gerst undandarin átta ár að Ísland hefur aðskilið sig frá Evrópu og meira að segja flestum norðurlöndunum þegar kemur að framleiðni og efnahagslegri velferð? Það er mikilvægt að skilja þá sögu, vegna þess að fyrir nokkuð stóran hluta af henni eiga stjórnmálin augljóslega stór fingraför sem lítið hefur verið talað um og þau eru pólitísk. Ísland á eftir að verða þekkt sem hátækni hugverkaland Frá árinu 2016 hafa verið kynntar 13 lykil aðgerðir af íslenskum stjórnvöldum sem hafa stuðlað að því að Ísland er núna skv. ýmsum mælikvörðum ein öflugasta nýsköpunarþjóð í heimi. Árangurinn í kjölfarið er þess eðlis að hann má kalla “efnahagslegt kraftaverk”. Útflutningur hugverka frá Íslandi hefur aukist um rúmlega 200 milljarða árlega og endar líklegast í um 320 milljörðum á þessu ári m.v. útflutning fyrri hluta ársins mældan af Hagstofunni. Þessi útflutningur sem árið 2010 var 7,4% af útflutningi þjóðarinnar var árið 2020 20,2% af heildarútflutningi þjóðarinnar skv. tölum Hagstofunnar. Fjárfesting fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur margfaldast á sama tíma og er núna a.m.k. 70 milljarðar árlega. Lykil breytur til að auka landsframleiðslu eru að ná að auka útflutning og fjárfestingu. Nær allir mælikvarðar gefa til kynna að þessar tölur ásamt fjölda verðmætra starfa mun áfram stóraukast á næstu árum. Á sama tíma er rótgróin iðnaður okkar eins og sjávarútvegur að stunda mikla nýsköpun sem hefur leitt til minni mengunar og meiri virðisaukningu verðmæta. Vissir þú t.d. að Ísland er það land í heiminum sem er með hæsta hlutfall vísis fjárfestinga m.v. landsframleiðslu. M.ö.o. við erum best fjárfesta land í heiminum í dag þegar kemur að fjárfestingu í nýsköpun (sjá Global Innovation index 2023). Vissir þú að núna starfa næstum 20 þúsund manns í tækni og hugverkageiranum og m.v. áætlanir hugverkafyrirtækja munu líklega 27 þúsund manns starfa í hugverkageiranum árið 2029 og útflutningstekjurnar gætu náð 700 milljörðum árlega? Hvernig gerðist þetta? Lagður var grunnur að þessum mikla vexti með fjölda aðgerða sem komu frá stjórnvöldum síðustu átta ár. Þessar breytingar voru (í tímaröð): 🚀Fjárfestingarhvatar fyrir nýsköpunarfyrirtæki (2016) 🚀Sérfræðinga skattahvatar (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir úr 20% af 150m í 20% af 300m. (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 20% af 600m (2018) 🚀Nýsköpunarstefna samþykkt fyrir Ísland í fyrsta sinn (2019) 🚀Tækniþróunarsjóður efldur um 700m (2020) 🚀Vísis fjárfestingarsjóðnum Kríu komið á laggirnar (2020) 🚀Fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða í nýsköpunarsjóðum rýmkaðar (2020) 🚀Nýsköpunarsjóður landsbyggðarinnar Lóa komið á laggirnar (2020) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 25% af 1100m fyrir stór fyrirtæki og 35% fyrir lítil og meðalstór (2020) 🚀Fjármögnunarmódel háskólana endurmótað þannig að hvatar stóraukast til að vinna að nýsköpun (2023) 🚀Reglur til að fá erlenda sérfræðinga til landsins sem skortur er á rýmkaðar (2023) 🚀Gervigreindar áætlun stjórnvalda kynnt (2024) Vissulega er meira en bara stjórnmál sem stuðla að svona vexti en eins og framkvæmdarstjórar í mörgum af okkar stóru Hugverkafyrirtækjum og nýju vaxtasprotum hafa sagt opinberlega undanfarin ár, þá hafa framangreindar breytingar stökkbreytt umhverfinu fyrir nýsköpun á Íslandi og lagt grunn að þeirri sókn sem er núna í gangi. Það skiptir máli hvað stjórnmálin gera Framangreind þróun er pólitísk að því leytinu til að allar þessar breytingar, hver einasta þeirra, komu frá sama flokkinum, Sjálfstæðisflokkinum. Hvernig má það vera? Þessa sögu hef ég kafað ofan í svo ég skilji hana sem best. Hér vantar eflaust mörg sjónarhorn, en stóra myndin er þessi: Árið 2016 er tekin ákvörðun á landsfundi Sjálfstæðisflokksins um að byrja skipulega að stuðla að því að Ísland geti orðið “Hugverkaland”. Opnað var á umræðuna á landsfundinum af hópi af ungu fólki sem benti á mikilvægi þess að íslenska hagkerfið fengi fleiri egg í sína efnahagslegu körfu en eingöngu þær þrjár stoðir sem fyrir voru og allar voru keyrðar áfram á náttúru auðlindum. Þessi hópur innihélt meðal annars tvo framtíðar nýsköpunar/hugverka ráðherra flokksins, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttir og Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur. Landsfundurinn samþykkti skýrar ályktanir um skref í átt að þessari framtíðarsýn og forysta flokksins ræddi næstu vikurnar við meðlimi hópsins og marga fulltrúa úr nýsköpunarsenunni á Íslandi. Í kjölfarið var áætlun búin til sem var síðan sett í framkvæmd yfir næstu tvær ríkisstjórnir með framangreindum hætti og árangri. Ísland er Hugverkaland og komið í úrvalsdeild Ég tel mikilvægt að átta sig á þessu. Ísland er að rjúka upp í launum, kaupmætti og útflutning. Við höfum sem þjóð vaxið hraðar en Bandaríkin sem er þó að skilja Evrópu eftir í lífsgæðum. Ein stóra ástæðan fyrir vexti Bandaríkjanna umfram Evrópu er fjárfesting í nýsköpun og samkeppnishæfni þeirra eins og ESB sjálft komst að í nýlegri skýrslu frá Mario Draghi. Ísland er ekki að fylgja ESB ríkjunum í þessum efnum, heldur höfum við aðskilið okkur rækilega í nýjan keppnisflokk. Hugverkasagan er mikilvægur hluti af þessari þróun. Það má færa ansi sannfærandi rök fyrir því að svo væri ekki, ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði ekki lagt upp og framkvæmt áætlun sína um Hugverkalandið, sem er núna orðið að raunveruleika. Hugverkalandið þýðir fleiri verðmæt störf, meiri alþjóðleg tengsl, meiri nýsköpun, minna sveiflukennt hagkerfi og meiri velferð. Höfundur er áhugamaður um tækni og hugverk. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Efnahagsmál Sjálfstæðisflokkurinn Mest lesið Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Sjá meira
Hér verður gerð tilraun til að rekja eina áhugaverðustu söguna úr íslenska efnahagskerfinu undanfarin 15 ár. Skoðaðu þessa mynd aðeins. Myndin sýnir landsframleiðslu á íbúa. Mæling sem er oft kölluð grundvallar mælieining á hverskonar velferð er hægt að byggja hjá þjóð. Hvernig hefur það gerst undandarin átta ár að Ísland hefur aðskilið sig frá Evrópu og meira að segja flestum norðurlöndunum þegar kemur að framleiðni og efnahagslegri velferð? Það er mikilvægt að skilja þá sögu, vegna þess að fyrir nokkuð stóran hluta af henni eiga stjórnmálin augljóslega stór fingraför sem lítið hefur verið talað um og þau eru pólitísk. Ísland á eftir að verða þekkt sem hátækni hugverkaland Frá árinu 2016 hafa verið kynntar 13 lykil aðgerðir af íslenskum stjórnvöldum sem hafa stuðlað að því að Ísland er núna skv. ýmsum mælikvörðum ein öflugasta nýsköpunarþjóð í heimi. Árangurinn í kjölfarið er þess eðlis að hann má kalla “efnahagslegt kraftaverk”. Útflutningur hugverka frá Íslandi hefur aukist um rúmlega 200 milljarða árlega og endar líklegast í um 320 milljörðum á þessu ári m.v. útflutning fyrri hluta ársins mældan af Hagstofunni. Þessi útflutningur sem árið 2010 var 7,4% af útflutningi þjóðarinnar var árið 2020 20,2% af heildarútflutningi þjóðarinnar skv. tölum Hagstofunnar. Fjárfesting fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur margfaldast á sama tíma og er núna a.m.k. 70 milljarðar árlega. Lykil breytur til að auka landsframleiðslu eru að ná að auka útflutning og fjárfestingu. Nær allir mælikvarðar gefa til kynna að þessar tölur ásamt fjölda verðmætra starfa mun áfram stóraukast á næstu árum. Á sama tíma er rótgróin iðnaður okkar eins og sjávarútvegur að stunda mikla nýsköpun sem hefur leitt til minni mengunar og meiri virðisaukningu verðmæta. Vissir þú t.d. að Ísland er það land í heiminum sem er með hæsta hlutfall vísis fjárfestinga m.v. landsframleiðslu. M.ö.o. við erum best fjárfesta land í heiminum í dag þegar kemur að fjárfestingu í nýsköpun (sjá Global Innovation index 2023). Vissir þú að núna starfa næstum 20 þúsund manns í tækni og hugverkageiranum og m.v. áætlanir hugverkafyrirtækja munu líklega 27 þúsund manns starfa í hugverkageiranum árið 2029 og útflutningstekjurnar gætu náð 700 milljörðum árlega? Hvernig gerðist þetta? Lagður var grunnur að þessum mikla vexti með fjölda aðgerða sem komu frá stjórnvöldum síðustu átta ár. Þessar breytingar voru (í tímaröð): 🚀Fjárfestingarhvatar fyrir nýsköpunarfyrirtæki (2016) 🚀Sérfræðinga skattahvatar (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir úr 20% af 150m í 20% af 300m. (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 20% af 600m (2018) 🚀Nýsköpunarstefna samþykkt fyrir Ísland í fyrsta sinn (2019) 🚀Tækniþróunarsjóður efldur um 700m (2020) 🚀Vísis fjárfestingarsjóðnum Kríu komið á laggirnar (2020) 🚀Fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða í nýsköpunarsjóðum rýmkaðar (2020) 🚀Nýsköpunarsjóður landsbyggðarinnar Lóa komið á laggirnar (2020) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 25% af 1100m fyrir stór fyrirtæki og 35% fyrir lítil og meðalstór (2020) 🚀Fjármögnunarmódel háskólana endurmótað þannig að hvatar stóraukast til að vinna að nýsköpun (2023) 🚀Reglur til að fá erlenda sérfræðinga til landsins sem skortur er á rýmkaðar (2023) 🚀Gervigreindar áætlun stjórnvalda kynnt (2024) Vissulega er meira en bara stjórnmál sem stuðla að svona vexti en eins og framkvæmdarstjórar í mörgum af okkar stóru Hugverkafyrirtækjum og nýju vaxtasprotum hafa sagt opinberlega undanfarin ár, þá hafa framangreindar breytingar stökkbreytt umhverfinu fyrir nýsköpun á Íslandi og lagt grunn að þeirri sókn sem er núna í gangi. Það skiptir máli hvað stjórnmálin gera Framangreind þróun er pólitísk að því leytinu til að allar þessar breytingar, hver einasta þeirra, komu frá sama flokkinum, Sjálfstæðisflokkinum. Hvernig má það vera? Þessa sögu hef ég kafað ofan í svo ég skilji hana sem best. Hér vantar eflaust mörg sjónarhorn, en stóra myndin er þessi: Árið 2016 er tekin ákvörðun á landsfundi Sjálfstæðisflokksins um að byrja skipulega að stuðla að því að Ísland geti orðið “Hugverkaland”. Opnað var á umræðuna á landsfundinum af hópi af ungu fólki sem benti á mikilvægi þess að íslenska hagkerfið fengi fleiri egg í sína efnahagslegu körfu en eingöngu þær þrjár stoðir sem fyrir voru og allar voru keyrðar áfram á náttúru auðlindum. Þessi hópur innihélt meðal annars tvo framtíðar nýsköpunar/hugverka ráðherra flokksins, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttir og Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur. Landsfundurinn samþykkti skýrar ályktanir um skref í átt að þessari framtíðarsýn og forysta flokksins ræddi næstu vikurnar við meðlimi hópsins og marga fulltrúa úr nýsköpunarsenunni á Íslandi. Í kjölfarið var áætlun búin til sem var síðan sett í framkvæmd yfir næstu tvær ríkisstjórnir með framangreindum hætti og árangri. Ísland er Hugverkaland og komið í úrvalsdeild Ég tel mikilvægt að átta sig á þessu. Ísland er að rjúka upp í launum, kaupmætti og útflutning. Við höfum sem þjóð vaxið hraðar en Bandaríkin sem er þó að skilja Evrópu eftir í lífsgæðum. Ein stóra ástæðan fyrir vexti Bandaríkjanna umfram Evrópu er fjárfesting í nýsköpun og samkeppnishæfni þeirra eins og ESB sjálft komst að í nýlegri skýrslu frá Mario Draghi. Ísland er ekki að fylgja ESB ríkjunum í þessum efnum, heldur höfum við aðskilið okkur rækilega í nýjan keppnisflokk. Hugverkasagan er mikilvægur hluti af þessari þróun. Það má færa ansi sannfærandi rök fyrir því að svo væri ekki, ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði ekki lagt upp og framkvæmt áætlun sína um Hugverkalandið, sem er núna orðið að raunveruleika. Hugverkalandið þýðir fleiri verðmæt störf, meiri alþjóðleg tengsl, meiri nýsköpun, minna sveiflukennt hagkerfi og meiri velferð. Höfundur er áhugamaður um tækni og hugverk.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun