Er Seðlabankastjórninni sjálfrátt? Ole Anton Bieltvedt skrifar 1. desember 2022 10:01 Eins og þeir vita, sem lesa mínar greinar, hef ég undanfarna mánuði gagnrýnt Seðlabanka harðlega fyrir stefnu bankans í stýrivaxtamálum, sem ég hef talið vera út í hött; alvarlegan afleik í taflinu gegn verðbólgu og stórfellt óréttmæti gagnvart skuldurum landsins. Til viðbótar kemur nú sú veiking gengis krónunnar, sem Seðlabanki hefur leyft, eða látið viðgangast, án mikilla inngripa, síðustu mánuði, en sú þróun, eða það aðgerðarleysi Seðlabanka, verður að teljast til alvarlegra afglapa í peningastjórn. Íslenzka hagkerfið Íslenzka hagkerfið er lítið og einhæft. Í raun eru okkar „framleiðslu- og útflutningsgreinar“ bara 5: 1. Ferðaþjónusta 2. sjávarafurðir 3. ál og kísiljárn 4. iðnaðarvörur og hugvit og 5. flutningsþjónusta, viðskiptaþjónusta og landbúnaðarvörur. Við flytjum því inn mest af daglegum neysluvörum, tólum og tækjum, farartækjum og vinnuvélum, auk járns, timburs og stórss hluta byggingarefna, svo ekki sé talað um benzín og olíur. Þessi snari þáttur innflutts varnings í okkar lífi, veldur því auðvitað, að verðlag, kostnaður, á innfluttum vörum skiptir miklu máli fyrir okkar afkomu og velferð. Hvað ræður kostnaði innflutts varnings? Kostnaður innflutts varnings byggist mikið á tvennu: 1. Söluverði til innflytjenda hér í erlendri mynt, t.a.m. Bandaríkjadal og 2. gengi krónunnar gagnvart þeim erlenda gjaldmiðli. Ef gengi krónunnar er sterkt, lækkar verðlag innflutts varnings, ef krónan er veik, hækkar það. Hvað ræður svo genginu? Hér er frjáls gjaldeyrismarkaður, þar sem framboð og eftirspurn ræður í megin atriðum gengi (styrk) krónunnar. Þegar „útflutningur“okkar er öflugur, styrkist krónan, þegar „útflutningurinn“ dregst saman, veikist hún. Þess utan getur Seðlabanki gripið inn í gjaldeyrismarkaðinn og haft áhrif á gengið, handstýrt því, með kaupum eða sölu á krónum. Seðlabanki hefur feykimikið svigrúm til slíkra inngripa eða áhrifa, vegna þess öfluga gjaldeyrisvarasjóðs, sem til hefur orðið síðustu árin. Stærð hans hefur í seinni tíð oft numið 1.000 milljörðrum. Verðbólgan og orsakir hennar Það vita það flestir, leikir og lærðir, að sú verðbólga, sem ríkir hér, stafar mest af þeim truflunum á framleiðslu og flutningum, sem COVID olli, og, af þeim stóraukna tilkostnaði, sem þær leiddu til. Þessi kostnaðarauki magnaðist svo upp með Úkraínustríðinu. Sú verðbólga, sem við höfum átt við að stríða síðustu misseri, er því mest innflutt verðbólga, vegna þess, að erlendar framleiðsluvörur, innflutningsvarningur okkar, hafa hækkað í verði um 10-20%, sumt meira. Talið er, að alla vega helmingurinn af hækkunum á innfluttum varningi fari inn í verðlag og verðbólgu hér. Þessi verðbólguáhrif geta því numið 5-10%. Gengisstýring Seðlabanka alvarlega broguð Í febrúar sl., um það leyti, sem Úkraínustríðið hófst, kostaði einn Bandaríkadalur 125kr. Nú í seinni tíð, hefur gengið á Bandaríkjadal farið í 140-150kr. Krónan hefur veikst, verið látið veikjast af Seðlabanka, um, að meðaltali, 15-16%. Þessi veiking krónunnar bætist auðvitað ofan á hækkað kostnaðarverð erlendis frá; magnar verðbólguna upp um helming! Hér hefði Seðlabanki átt að grípa inn í gjaldeyrismarkaðinn, kaupa krónur eftir þörfum, verja gengið við ca 125-130kr í Bandaríkjadal. Hefði það verið gert, má ætla, að verðbólgan hér væri á leiðinni niður í 3-5%. Hér tel ég svo sannarlega, að Seðlabanka hafi orðið alvarlega á í messunni. Vaxtastýring bankans litlu skárri Frá því í maí í fyrra hefur Seðlabanki hækkað stýrivexti úr 0,75% í 6%. Gífurleg hækkun. Að sögn Seðlabankastjóra er þetta gert til að hemja verðbólgu. Skoðum, hvort eða hvernig það hefur virkað: - Verðbólgan er, sem sagt, langmest innflutt. Hækkun íslenzkra vaxta hefur því engin áhrif á þennan þátt, erlent vöruverð, verkar engan veginn til lækkunar þess, heldur, þver öfugt, til hækkunar kostnaðar á innfluttum varningi, vegna þess, að hann þarf að fjármagna, og það kostar nú hærri vexti, en áður. - Vaxtahækkanir áttu líka að vera til að hemja húsnæðismarkaðinn, sem var talinn vera í miklu ójafnvægi. Þessi markaður hefur nú jafnað sig, á nokkrum mánuðum, án þess, að séð verði, að hærri stýrivextir hafi ráðið þar miklu um, miklu fremur ákvæði um hærra eigiðfé við kaup og meira framboð húsnæðis. Síðustu vaxtahækkanir Seðlabanka vegna húsnæðismarkaðar virðast því hafa reynzt að mestu óþarfar og tilgangslausar. - Á dögunum sagði svo Seðlabankastjóri, að „Þjóðin sé ...að eyða og spenna“ - reyndar orðalag, sem ég hef aldrei heyrt, hér áður fyrr var talað um „að eyða og spreða“ - og, að síðasta vaxtahækkun hafi verið nauðsynleg vegna þess. Þessi æðsti maður banka- og fjármálakerfis landsins virðist ekki skilja, að þeir, sem skulda og þurfa nú að standa undir stórhækkuðum afborgunum og vaxtagreiðslum, eru ekki þeir, sem eru að „eyða og spenna“, þeir hafa ekkert fé aflögu til þess, heldur eru það þeir, sem lítið eða ekkert skulda og vaxtahækkanir hafa engin áhrif á! Önnur eins endaleysa! Afdrífarík hliðaráhrif vaxtahækkananna Ekki verður þessari umfjöllun lokið án þess að minnst sé á þá, sem hliðaráhrif þessara vaxtahækkana hafa bitnað mest og verst á, þær 50.000 fjölskyldur, sem höfðu keypt húsnæði í fyrra eða fyrr, með lánum, sem fylgja stýrivaxtahækkunum. Margar þessar fjölskyldur þurfa nú að borga 100.000kr. meira á mánuði, af lánum sínum, en áður var, án nokkurs tilgangs. Má líkja þessu við það, að laun þessa fólks hafi verið lækkuð um 120-150.000 á mánuði, því skattar dragast auðvitað frá. Er í lagi, er það ásættanlegt, að ein helzta stofnun íslenzka ríkisins fari svona með um þriðjung þjóðarinnar? Ég segi NEI, en hvað segir Katrín Jakobsdóttir, sem er yfir Seðlabanka? Höfundur er samfélagsrýnir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ole Anton Bieltvedt Seðlabankinn Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Sjá meira
Eins og þeir vita, sem lesa mínar greinar, hef ég undanfarna mánuði gagnrýnt Seðlabanka harðlega fyrir stefnu bankans í stýrivaxtamálum, sem ég hef talið vera út í hött; alvarlegan afleik í taflinu gegn verðbólgu og stórfellt óréttmæti gagnvart skuldurum landsins. Til viðbótar kemur nú sú veiking gengis krónunnar, sem Seðlabanki hefur leyft, eða látið viðgangast, án mikilla inngripa, síðustu mánuði, en sú þróun, eða það aðgerðarleysi Seðlabanka, verður að teljast til alvarlegra afglapa í peningastjórn. Íslenzka hagkerfið Íslenzka hagkerfið er lítið og einhæft. Í raun eru okkar „framleiðslu- og útflutningsgreinar“ bara 5: 1. Ferðaþjónusta 2. sjávarafurðir 3. ál og kísiljárn 4. iðnaðarvörur og hugvit og 5. flutningsþjónusta, viðskiptaþjónusta og landbúnaðarvörur. Við flytjum því inn mest af daglegum neysluvörum, tólum og tækjum, farartækjum og vinnuvélum, auk járns, timburs og stórss hluta byggingarefna, svo ekki sé talað um benzín og olíur. Þessi snari þáttur innflutts varnings í okkar lífi, veldur því auðvitað, að verðlag, kostnaður, á innfluttum vörum skiptir miklu máli fyrir okkar afkomu og velferð. Hvað ræður kostnaði innflutts varnings? Kostnaður innflutts varnings byggist mikið á tvennu: 1. Söluverði til innflytjenda hér í erlendri mynt, t.a.m. Bandaríkjadal og 2. gengi krónunnar gagnvart þeim erlenda gjaldmiðli. Ef gengi krónunnar er sterkt, lækkar verðlag innflutts varnings, ef krónan er veik, hækkar það. Hvað ræður svo genginu? Hér er frjáls gjaldeyrismarkaður, þar sem framboð og eftirspurn ræður í megin atriðum gengi (styrk) krónunnar. Þegar „útflutningur“okkar er öflugur, styrkist krónan, þegar „útflutningurinn“ dregst saman, veikist hún. Þess utan getur Seðlabanki gripið inn í gjaldeyrismarkaðinn og haft áhrif á gengið, handstýrt því, með kaupum eða sölu á krónum. Seðlabanki hefur feykimikið svigrúm til slíkra inngripa eða áhrifa, vegna þess öfluga gjaldeyrisvarasjóðs, sem til hefur orðið síðustu árin. Stærð hans hefur í seinni tíð oft numið 1.000 milljörðrum. Verðbólgan og orsakir hennar Það vita það flestir, leikir og lærðir, að sú verðbólga, sem ríkir hér, stafar mest af þeim truflunum á framleiðslu og flutningum, sem COVID olli, og, af þeim stóraukna tilkostnaði, sem þær leiddu til. Þessi kostnaðarauki magnaðist svo upp með Úkraínustríðinu. Sú verðbólga, sem við höfum átt við að stríða síðustu misseri, er því mest innflutt verðbólga, vegna þess, að erlendar framleiðsluvörur, innflutningsvarningur okkar, hafa hækkað í verði um 10-20%, sumt meira. Talið er, að alla vega helmingurinn af hækkunum á innfluttum varningi fari inn í verðlag og verðbólgu hér. Þessi verðbólguáhrif geta því numið 5-10%. Gengisstýring Seðlabanka alvarlega broguð Í febrúar sl., um það leyti, sem Úkraínustríðið hófst, kostaði einn Bandaríkadalur 125kr. Nú í seinni tíð, hefur gengið á Bandaríkjadal farið í 140-150kr. Krónan hefur veikst, verið látið veikjast af Seðlabanka, um, að meðaltali, 15-16%. Þessi veiking krónunnar bætist auðvitað ofan á hækkað kostnaðarverð erlendis frá; magnar verðbólguna upp um helming! Hér hefði Seðlabanki átt að grípa inn í gjaldeyrismarkaðinn, kaupa krónur eftir þörfum, verja gengið við ca 125-130kr í Bandaríkjadal. Hefði það verið gert, má ætla, að verðbólgan hér væri á leiðinni niður í 3-5%. Hér tel ég svo sannarlega, að Seðlabanka hafi orðið alvarlega á í messunni. Vaxtastýring bankans litlu skárri Frá því í maí í fyrra hefur Seðlabanki hækkað stýrivexti úr 0,75% í 6%. Gífurleg hækkun. Að sögn Seðlabankastjóra er þetta gert til að hemja verðbólgu. Skoðum, hvort eða hvernig það hefur virkað: - Verðbólgan er, sem sagt, langmest innflutt. Hækkun íslenzkra vaxta hefur því engin áhrif á þennan þátt, erlent vöruverð, verkar engan veginn til lækkunar þess, heldur, þver öfugt, til hækkunar kostnaðar á innfluttum varningi, vegna þess, að hann þarf að fjármagna, og það kostar nú hærri vexti, en áður. - Vaxtahækkanir áttu líka að vera til að hemja húsnæðismarkaðinn, sem var talinn vera í miklu ójafnvægi. Þessi markaður hefur nú jafnað sig, á nokkrum mánuðum, án þess, að séð verði, að hærri stýrivextir hafi ráðið þar miklu um, miklu fremur ákvæði um hærra eigiðfé við kaup og meira framboð húsnæðis. Síðustu vaxtahækkanir Seðlabanka vegna húsnæðismarkaðar virðast því hafa reynzt að mestu óþarfar og tilgangslausar. - Á dögunum sagði svo Seðlabankastjóri, að „Þjóðin sé ...að eyða og spenna“ - reyndar orðalag, sem ég hef aldrei heyrt, hér áður fyrr var talað um „að eyða og spreða“ - og, að síðasta vaxtahækkun hafi verið nauðsynleg vegna þess. Þessi æðsti maður banka- og fjármálakerfis landsins virðist ekki skilja, að þeir, sem skulda og þurfa nú að standa undir stórhækkuðum afborgunum og vaxtagreiðslum, eru ekki þeir, sem eru að „eyða og spenna“, þeir hafa ekkert fé aflögu til þess, heldur eru það þeir, sem lítið eða ekkert skulda og vaxtahækkanir hafa engin áhrif á! Önnur eins endaleysa! Afdrífarík hliðaráhrif vaxtahækkananna Ekki verður þessari umfjöllun lokið án þess að minnst sé á þá, sem hliðaráhrif þessara vaxtahækkana hafa bitnað mest og verst á, þær 50.000 fjölskyldur, sem höfðu keypt húsnæði í fyrra eða fyrr, með lánum, sem fylgja stýrivaxtahækkunum. Margar þessar fjölskyldur þurfa nú að borga 100.000kr. meira á mánuði, af lánum sínum, en áður var, án nokkurs tilgangs. Má líkja þessu við það, að laun þessa fólks hafi verið lækkuð um 120-150.000 á mánuði, því skattar dragast auðvitað frá. Er í lagi, er það ásættanlegt, að ein helzta stofnun íslenzka ríkisins fari svona með um þriðjung þjóðarinnar? Ég segi NEI, en hvað segir Katrín Jakobsdóttir, sem er yfir Seðlabanka? Höfundur er samfélagsrýnir.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun