Þetta kemur fram í skriflegu svari ráðherra við fyrirspurn Vísis um stefnu stjórnvalda varðandi gjaldtöku á ferðamannastöðum en í gær var ítarlega fjallað um málið hér á vefnum. Umræðan um gjaldtöku á ferðamannastöðum hefur ítrekað skotið upp kollinum undanfarin ár, ekki síst vegna mikillar fjölgunar ferðamanna hér á landi og aukins álags á innviði og helstu ferðamannastaði landsins sem fylgt hafa fjölguninni.
Gjaldtaka hefur verið nefnd sem ein leið til að stýra álagi á ferðamannastöðum og dreifingu ferðamanna um landið en Þórdís Kolbrún segir að náttúrupassi myndi hafa lítil sem engin áhrif á þessa þætti.
Samflokkskona Þórdísar, Ragnheiður Elín Árnadóttir, þáverandi iðnaðar-og viðskiptaráðherra, var á seinasta kjörtímabili gerð afturreka með frumvarp sitt um náttúrupassa og má segja að engar líkur séu á öðru slíku frumvarpi miðað við svör núverandi ráðherra ferðamála.
„Nei, ég tel ekki ástæðu til þess. Ástæðan er meðal annars sú ráðstöfun að færa ferðaþjónustu í almennt þrep virðisaukaskatts. Þar með munu ferðamenn greiða umtalsvert meira til hins opinbera en áður og við hljótum að taka tillit til þess jafnvel þótt ríkið skili ávinningnum að mestu eða öllu leyti til almennings í formi lækkunar á almennu þrepi virðisaukaskatts. Þá er vert að nefna að náttúrupassi hefði haft lítil sem engin áhrif á dreifingu ferðamanna um landið eða álagsstýringu á hverjum stað, og komugjöld hafa engin slík áhrif,“ segir í svari Þórdísar Kolbrúnar.
Boðuð skattahækkun ríkisstjórnarinnar á ferðaþjónustuna hefur mætt mikilli andstöðu innan atvinnugreinarinnar en flestar greinar ferðaþjónustunnar eru nú í lægra skattþrepi, það er 11 prósentum.
Þann 1. júlí 2018 mun ferðaþjónustan hins vegar færast upp í efra þrepið, það er almennt þrep virðisaukaskatts, sem nemur 24 prósentum. Þann 1. janúar 2019 er svo áætlað að þrepið lækki í 22,5 prósent og eins og fram kemur í svari ráðherra er sú lækkun möguleg vegna þess að skatturinn hækkar á ferðaþjónustuna.
En hver er stefna stjórnvalda varðandi gjaldtöku á ferðamannastöðum? Þórdís Kolbrún segir að það fé sem stjórnvöld hafi varið og munu áfram verja til uppbyggingar á einstökum ferðamannastöðum sé almennt til þess fallið að draga úr þörf á gjaldtöku á hverjum stað.
Þannig séu á fjárlögum hundruðum milljóna varið til framkvæmda í þjóðgörðum landsins og þá er hundruðum milljónum einnig úthlutað úr Framkvæmdasjóði ferðamannastaða.
„Einnig höfum við nýtt verkfæri sem heitir Landsáætlun um uppbyggingu innviða til verndar náttúru og menningarsögulegum minjum vegna álags af völdum ferðamennsku. Almennt er stefnan sú að opinber stuðningur við framkvæmdir sé háður því skilyrði að viðkomandi ferðamannastaðir séu opnir fyrir gjaldfrjálsri umferð almennings, en þó sé heimild til að taka gjald fyrir veitta þjónustu. Slík skilyrði eru í lögum um Landsáætlun um innviðauppbyggingu og einnig í frumvarpi um breytingar á Framkvæmdasjóði ferðamannastaða. Þessi sama grundvallarstefna birtist líka í gjaldtökuheimildum Þingvallaþjóðgarðs í lögum um þjóðgarðinn og í gjaldtökuheimildum á friðlýstum svæðum samkvæmt náttúruverndarlögum. Í öllum þessum tilvikum eru heimildir til gjaldtöku bundnar við veitta þjónustu,“ segir í svari ráðherra.
Hún telur því að stór og mikilvæg púsl í stefnu stjórnvalda varðandi gjaldtöku á ferðamannastöðum liggi fyrir þo heildarmyndin sé vissulega enn í mótun, til að mynda að hvaða marki „við viljum að þjóðgarðar og friðlýst svæði standi undir sér með þjónustugjöldum frá gestum fremur en að fá framlög á fjárlögum. Ég held að það sé óhætt að segja að sú umræða hafi ekki verið leidd til lykta. Einnig stendur til að skoða hvort í einhverjum tilvikum sé skynsamlegt að gefa út sérleyfi til að stunda ferðaþjónustu í atvinnuskyni á svæðum í eigu hins opinbera, ekki síst til að stýra álagi á svæðin.“
Eins og rakið var í grein Vísis í gær um gjaldtöku á ferðamannastöðum taka landeigendur á nokkrum stöðum um landið aðgangseyri að náttúruperlum. Aðspurð hvort hún telji það æskilegt segir ráðherra:
„Það er í sjálfu sér ekkert athugavert við það svo lengi sem það stenst lög. Auðvitað finnst manni fara best á því að slíkt gjald gangi þá að verulegu leyti til uppbyggingar á aðstöðu eða þjónustu sem bætir upplifun ferðamannsins eða til að vernda náttúru og umhverfi fyrir ágangi. Við skulum hafa í huga að því getur fylgt talsverð fyrirhöfn, álag og kostnaður fyrir landeigendur að taka á móti straumi ferðamanna inn á sitt land svo vel sé og það er ekki óeðlilegt að þeir reyni að mæta því með einhverjum hætti.“
Nokkuð hefur verið rætt um það að bílastæðagjöld geti nýst til uppbyggingar á ferðamannastöðum og hefur samgöngu-og sveitarstjórnarráðherra nú lagt fram frumvarp um breytingar á umferðarlögum sem heimilar sveitarfélögum að innheimta bílastæðagjöld í dreifbýli. Í greinargerð með frumvarpinu er sérstaklega vísað fjölgun ferðamanna sem ástæðu þess að auka þarf heimildir sveitarfélaga til að innheimta bílastæðagjöld.
Mikilvægt sé til að mynda að huga að aðstöðu við ferðamannastaði, það er bílastæðum, gæslu og öðru, en bílastæðagjöldin eru þá hugsuð til þess að standa straum af kostnaði við slíka uppbyggingu og þjónustu.
Ferðamálaráðherra segir að bílastæðagjöldin, eins og þau eru hugsuð nú, muni einkum mæta þörfinni fyrir að byggja upp sjálf bílastæðin.
„Að sinni finnst mér ólíklegt að þau geti orðið grunnur að allsherjarfjármögnun á uppbyggingu á viðkomandi svæðum. En í ljósi þess að umtalsverður hluti af opinberum stuðningi við innviði á ferðamannastöðum hefur fram til þessa farið í uppbyggingu bílastæða er líklegt að eftir því sem fleiri bílastæði verða sjálfbær aukist að sama skapi svigrúmið til að styðja við annars konar uppbyggingu,“ segir ráðherra.
En telur ráðherra að bílastæðagjöld geti mætt þörfinni fyrir aðgangsstýringu að fjölsóttum ferðamannastöðum, til að mynda við Gullfoss og Geysi (ef bílastæðagjöld yrðu sett á þar), eða sér hún fyrir sér aðrar leiðir til þess að létta álaginu af þessum helstu ferðamannastöðum?
„Það er fyrst og fremst í verkahring ábyrgðar- og umsjónaraðila hvers svæðis að móta hvernig aðgangs- og álagsstýringu er best háttað á hverjum stað. Bílastæðagjöld sem væru mishá eftir álagi gætu mögulega verið hluti af slíkri stýringu. Sérleyfi gætu verið önnur leið eða einhvers konar fyrirframskráning. Stýring þarf ekki endilega að snúast um gjaldtöku. Aukin landvarsla getur haft mikið að segja, sem og skipulag og umferðarstýring á gönguleiðum, til dæmis með einstefnu. Þetta þurfa eigendur og ábyrgðaraðilar svæðanna að meta, en ráðuneyti ferðamála getur vel haft aðkomu að því, til dæmis með því að taka þátt í að meta þolmörk svæða og meta möguleika á stýringu í kjölfarið á slíku mati. Annað sem stuðlar að því að létta álagi er að fá ferðamenn til að fara víðar um landið og það markmið er hluti af okkar stefnu og aðgerðum,“ segir Þórdís Kolbrún.
Nánar verður fjallað um gjaldtöku á ferðamannastöðum hér á Vísi á næstu dögum og meðal annars rætt við Helgu Árnadóttur, framkvæmdastjóra Samtaka ferðaþjónustunnar.
