Tóku börnin inn ó­háð mönnun og fara frekar í fáliðun

Fáliðun þýðir að of fáir starfsmenn eru að vinna miðað við fjölda barna. Yfirleitt er tekið til þess ráðs að senda ákveðnar deildir heim eða ákveðinn hluta deildar allan daginn eða hluta dags. Leikskólar reyna að dreifa álaginu þannig fáliðunin bitni ekki oft á sama barninu. Eins og stendur er búið að fullmanna um 60 prósent leikskóla í Reykjavík en staðan er erfið í um tíu þeirra og mjög erfið í nokkrum til viðbótar. Alls eru reknir 67 leikskólar í Reykjavík.

Foreldrar í Brákarborg og foreldrar barna í Múlaborg hafa nýlega kvartað undan reglulegri eða jafnvel skipulagðri fáliðun og hafa bæði bent á það í aðsendum greinum á Vísi að lokanir séu farnar að hafa veruleg áhrif á líðan og skólastarf í heild. Þau gagnrýna á sama tíma þenslu í kerfinu í tilefni af fréttum af stækkun Múlaborgar og byggingar nýs leikskóla í Elliðaárdal. 

Ástæða þessarar auknu fáliðunar er mönnunarvandi en einnig þessi nýbreytni borgarinnar á yfirstandandi skólaári að taka inn öll börn sem fengu boð um vistun fyrir skólaárið 2024 til 2025 í stóru innrituninni í mars 2024. 

Frá og með 1. nóvember voru því öll börn, sem höfðu fengið dagsetningu um vistun og boð, komin inn á leikskóla, sama hvort það var búið að fullmanna leikskólann eða ekki. Fyrri ár hefur verið beðið með að taka börnin inn þar til búið var að manna og því oft innritun tafist og foreldrar á meðan beðið. Þeir leikskólar sem ekki voru fullmannaðir á þessum tíma hafa þess í stað þurft að fara í fáliðun. 

„Ástæðan fyrir því að þetta var gert er að á árinu á undan er að þá voru nokkur tilvik þar sem það voru leikskólar sem voru í mönnunarvanda og börn sem höfðu fengið boð í innrituninni að vori komust í rauninni ekkert inn allt skólaárið,“ segir Ólafur Brynjar Bjarkarson, skrifstofustjóri leikskólahluta fagskrifstofu skóla- og frístundasviðs Reykjavíkurborgar, í samtali við fréttastofu.

Ein leið til að gæta sanngirni

„Þetta er ein leið til að gæta sanngirni þannig að foreldrar fái svör sem eru búnir að vera að bíða lengi eftir að komast í aðlögun og þannig erum við að koma í veg fyrir að þetta gerist að foreldrar bíði svona lengi.“

Ólafur segir auðvitað ókosti við þetta verklag líka en heilt yfir telji þau þetta skapa sanngjarna leið. 

„Ókosturinn er sá að þegar leikskólar eru í miklum mönnunarvanda þá þýðir þetta það að það verða til fáliðunaráætlanir sem gætu varað í langan tíma með miklum óþægindum fyrir alla foreldra og erfileikum í leikskólanum yfir höfuð.“

Sjá einnig: Í leik­skóla er gaman – þegar það má mæta

Hann segir borgina auðvitað styðja við leikskólana í ráðningarferli og sérstaklega þar sem er vandi en það sé erfitt að ráða í leikskóla víða um land. Hann segir samfélagið allt þurfa að horfast í augu við það og ráðast að rótum vandans.

Kennarar hafa til dæmis í kjarabaráttu sinni talað um launin og mikilvægi þess að viðhalda faglegu starfi innan leikskólanna með faglærðu fólki.

„Ég held að heilt yfir sé hægt að segja að leikskólakerfið sé á erfiðum stað. Það eru ýmsar ástæður fyrir því. Við viljum bæta starfsumhverfið þannig að starf í leikskóla verði eftirsóknarvert og höfum verið að vinna í því að bæta starfsumhverfið. Það eru áskoranir, við vitum það, til dæmis varðandi 36 stunda viku,“ segir Ólafur og á þá við innleiðingu styttingar vinnuvikunnar sem hefur reynst afar erfið í leikskólum.

„Leikskólar eru viðkvæm starfsemi og það þýðir að þegar starfsmaður vinnur 36 stunda vinnuviku en börnin eru að meðaltali 40 stundir á viku í leikskólanum þá þýðir það einhvers konar undirmönnun yfir daginn.“

Lágt faghlutfall og stytting vinnuviku áskorun

Það valdi álagi á leikskólunum. Ólafur segir öll sveitarfélög landsins reyna að finna lausn á þessu en það sé flókið.

Þá segir hann það einnig áskorun að það sé lágt faghlutfall og það vanti fleiri kennara inn í leikskólana. Samfélagið þurfi að skoða hvaða ástæður raunverulega liggi þar að baki. Leikskólakerfið sé í þróun og það sé að þenjast út samhliða samfélagslegri kröfu um að börn komist fyrr að, til dæmis.

Sjá einnig: Mann­ekla á leik­skólum

„Kerfið er viðkvæmt fyrir því og við finnum að það er erfitt að þenja út kerfið á meðan staðan er svona,“ segir Ólafur og að það sé nauðsynlegt að allir taki sig saman, ríki, sveitarfélög, háskólasamfélagið og stéttarfélögin, og reyni að finna lausn á málinu.

Þetta er til dæmis það sem foreldrar í bæði Brákarborg og Múlaborg hafa bent á. Það sé verið að byggja og stækka en ekki fáist starfsfólk í leikskólana sem fyrir eru. Ólafur segir þetta afar flókið. Það sé rík samfélagsleg krafa um að fjölga leikskólaplássum og fara neðar í aldri.

„Það er ákall frá samfélaginu að finna lausnir á því hvað fólk eigi eiginlega að gera þegar fæðingarorlofi lýkur. Það er eitthvað sem hefur ekki komið nein raunveruleg lausn á.“

Hann segir nauðsynlegt að stækka kerfið, íbúum sé að fjölga og það þurfi að fjölga plássum í takt við það, en það þurfi aðrar lausnir líka en að þenja út leikskólakerfið.

Það væri hægt að fara aðrar leiðir, eins og að lengja fæðingarorlofið. Koma hinum megin að vandanum?

„Já, það er algjörlega málið og ég er að vísa til þess að það þarf að fá alla að borðinu og horfa á það hvort það séu fleiri leiðir færar en þessi.“

Ólafur segir að búið sé að manna í öll stöðugildi í um 60 prósent leikskóla en staðan sé erfið í um tíu leikskóla og nokkrir leikskólar þar sem staðan er mjög erfið.

„Það er erfitt þar sem er fáliðun til lengri tíma. Oftast er það þannig að það er gerð fáliðunaráætlun sem gildir til skamms tíma á meðan er verið að vinna að því að manna og ná tökum á ástandinu og í flestum leikskólum er það þannig. Við viljum auðvitað ekki að það sé fáliðun neins staðar. Það væri óskandi að við gætum haft leikskólana okkar þannig að það væri fullmannað og það væri eftirsóknarvert að vinna í leikskóla. Þannig viljum við hafa það. En á meðan staðan er svona þá er þetta gríðarlega flókið og við höfum fullan skilning á því að fólk sé að nýta orlof og vinna launalausa daga. Þetta er auðvitað bara gríðarlega erfitt.“

Ólafur á von á því að í næstu innritun, sem hefst í mars, verði farið sömu leið í aðlögun fyrir skólaárið 2025 til 2026.

Laga verklagið fyrir næsta ár

„En auðvitað er þetta þannig að við vorum að keyra þetta í fyrsta sinn á þessu skólaári og við erum alltaf að endurmeta þetta og horfa á hvernig við getum bætt. Það getur vel verið að það verði einhverjar viðbætur við verkferilinn eða breytingar, en heilt yfir geri ég ráð fyrir að við séum að fara eins inn í innritunina.“

Hann segir erfitt að upplýsa foreldra fyrir fram hvort það verði erfiðleikar. Staða á mönnun að hausti liggi ekki endilega fyrir að vori en þau muni vera í góðu samstarfi við leikskólastjórnendur og reyna að bæta úr þessu í næstu innritun.

„Þannig við reynum að sjá dálítið fyrir hvernig staðan verður fyrir komandi skólaár.“