Fjársjóður hafsins Rúnar Magni Jónsson skrifar 1. september 2023 09:01 Íslendingar hafa löngum verið meðvitaðir um möguleika á sjálfbærri öflun, ræktun og vinnslu á þörungum. Á undanförnum misserum hefur komið enn frekar í ljós hversu mikil tækifæri leynast undir yfirborði sjávar. Við strendur landsins er mikið magn af villtum þörungum ásamt því að skilyrði á Íslandi eru einstaklega góð til ræktunar á þörungum, bæði á láði og legi. Þrátt fyrir það erum við aðeins nýfarin að sækja inn á ört stækkandi markað þörunga í heiminum. Í nýlegri skýrslu frá World Bank um sjávarþörunga er spáð miklum vexti í geiranum á næstu árum. Þörungar skiptast í tvær tegundir, stórþörunga sem eru þang og þari unnin beint úr sjónum, bæði úr þörungaeldi og sem villtur gróður, og smáþörunga sem eru ræktaðir á landi. Án þess að við séum meðvituð um það þá er verið að nýta þörungaafurðir í fjölda vara s.s. íblöndunarefni í matvæli, fæðubótarefni, dýrafóður, áburð, snyrtivörur, plast, pappa, efnavöru og margt fleira. Þannig felast í ræktun og eldi þörunga gríðarlegir möguleikar til nýsköpunar. Heildarframleiðsla þörunga á heimsvísu samkvæmt Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) er um 36 milljónir tonna, þar af eru 35 milljónir tonna úr ræktun. Kína er þar langstærst ásamt öðrum Asíulöndum en Kanada og Bandaríkin hafa verið að sækja í sig veðrið. Evrópusambandið gerir ráð fyrir að samskonar framleiðsla í Evrópu muni vaxa úr 300.000 tonnum á ári í 8 milljónir tonna á ári árið 2030 og að virði markaðarins í Evrópu verði í kringum 9,3 milljarða evra sama ár. Í skýrslu frá Matvælaráðuneytinu frá því í febrúar á þessu ári kemur fram að tækifæri Íslands til að taka þátt í þessum vexti séu mikil. Íslensk fyrirtæki líkt og Vaxa Technologies og Algalíf eru nú þegar í fremstu röð á heimsvísu þegar kemur að ræktun og þróun á smáþörungum en einstakar aðstæður hér á landi, sem lúta að jarðvarma, hreinum og köldum sjó, hreinu vatni og grænni orku, gera Ísland að ákjósanlegum stað fyrir slíka ræktun. Þegar kemur að því að rækta sjávarþörunga í sjó hefur skort umgjörð og regluverk hér á landi. Þegar litið er til nágrannaþjóða okkar þá veittu Norðmenn fyrstu tilraunaleyfi til þörungaræktunar í sjó árið 2009 og í Færeyjum árið 2011. Útlit er þó fyrir að á næstu misserum verði gerð bragabót þar á sem mun flýta fyrir framþróun greinarinnar hér á landi. Grænu akrarnir í sjónum við landið geyma margar milljónir tonna af ónýttu hráefni í formi stórþörunga sem frumkvöðlar hér á landi sjá mikil tækifæri í að nýta með sjálfbærum hætti. Sjávarþörunga höfum við frá landnámi verið að nýta og Þörungaverksmiðjan á Reykhólum hefur verið starfrækt samfleytt í nærri 40 ár en þess utan hefur nýting sjávarþörunga verið í mjög litlum mæli. Til að setja hlutina í samhengi þá var útflutningur árið 2022 á villtum sjávarafurðum frá Íslandi í kringum 1 milljón tonn og sjóeldisafurða um 40.000 tonn. Þörungar gætu þannig myndað þriðju stoðina við nýtingu sjávarafurða hér við land en eins ótrúlega og það hljómar þá uppfyllir hafsvæði jarðar innan við 3% af fæðuþörf heimsins en þekur yfir 70% af yfirborðinu. Þegar þörungar eru skoðaðir betur kemur í ljós að þetta er einstaklega umhverfisvænn iðnaður sem stuðlar að bindingu kolefnis, bæði með framleiðslu á þörungunum sjálfum, en einnig með afleiddum vörum. Ef fram heldur sem horfir er áætlað að þörungaframleiðsla í Evrópu stuðli að minnkuðu kolefnisspori um meira en 5 milljónir tonna og bindingu á um 20 þúsund tonnum af kolefni og 2 þúsund tonnum af fosfór árlega. Þörungarnir sjálfir binda rúmlega 20 sinnum meira magn af kolefni en sambærilegt jarðnæði skóga á landi og afurðir þörungaræktunar eru vel til þess fallnar að minnka kolefnisspor annars iðnaðar. Ýmis nýsköpunarfyrirtæki í þörungaræktun og vinnslu hafa sprottið upp og hreiðrað um sig, bæði á höfuðborgarsvæðinu og úti á landsbyggðinni. Aðstæður til ræktunar og vinnslu þara og þangs virðast vera hagfelldar allt í kringum landið og því ekki ólíklegt að nýsköpunarfyrirtæki í þessum geira spretti upp víða með tilheyrandi jákvæðum áhrifum á efnahags- og mannlíf á svæðinu. Arion banki vill taka þátt í þessari uppbyggingu og hefur aukin þekking innan bankans á ræktun og vinnslu þörunga opnað augun fyrir miklum tækifærum í iðnaðinum. Nýverið fór fram afar vel heppnuð alþjóðleg ráðstefna í Reykjavík sem hafði þörunga, þörungaræktun og vörur framleiddar úr þörungum að umfjöllunarefni og voru þátttakendurnir margir af helstu sérfræðingum þörungaræktunar í heiminum sem og fulltrúar frá þeim fyrirtækjum, innlendum sem erlendum, sem lifa og hrærast í þessum heimi. Markmið Arctic Algae ráðstefnunnar var vissulega að fræða en ekki síður að taka stöðuna á þessum vaxandi iðnaði hér á landi. Ráðstefnan er markvert framlag til stefnumótunar og ákvörðunar varðandi næstu skref hér á landi. Við hjá Arion banka erum stolt af því að hafa verið styrktaraðili ráðstefnunnar sem hefur vonandi opnað augu landsmanna fyrir því að fjársjóðskista hafsins bíði okkar í formi stórþörunga og að náttúruauðlindir landsins setji okkur í fremstu röð við ræktun smáþörunga. Höfundur er forstöðumaður á fyrirtækjasviði Arion banka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson Skoðun Skoðun Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson skrifar Skoðun Almannaréttur er sá réttur sem almenningi er áskilinn í lögum til frjálsra afnota af landi og landsgæðum Skírnir Garðarson skrifar Skoðun Flosa í formanninn Jónas Már Torfason skrifar Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir skrifar Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson skrifar Skoðun Takk fyrir stuðninginn félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Heili ungmenna á samfélagsmiðlum – hefur endurvírun átt sér stað í heila heillar kynslóðar? Þórhildur Halldórsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni og mikilvægi háskóla Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Að kenna eða ekki kenna Helga Margrét Marzellíusardóttir skrifar Skoðun Þúsund hjúkrunarrými óskast strax í gær Aríel Pétursson skrifar Skoðun Nú ertu á (síðasta) séns! Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til allra félagsmanna VR Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Líffræðileg fjölbreytni og tækifæri Íslands Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Táknrænar 350 milljónir Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Átök Bandaríkjanna við Evrópu Kristján Reykjalín Vigfússon skrifar Sjá meira
Íslendingar hafa löngum verið meðvitaðir um möguleika á sjálfbærri öflun, ræktun og vinnslu á þörungum. Á undanförnum misserum hefur komið enn frekar í ljós hversu mikil tækifæri leynast undir yfirborði sjávar. Við strendur landsins er mikið magn af villtum þörungum ásamt því að skilyrði á Íslandi eru einstaklega góð til ræktunar á þörungum, bæði á láði og legi. Þrátt fyrir það erum við aðeins nýfarin að sækja inn á ört stækkandi markað þörunga í heiminum. Í nýlegri skýrslu frá World Bank um sjávarþörunga er spáð miklum vexti í geiranum á næstu árum. Þörungar skiptast í tvær tegundir, stórþörunga sem eru þang og þari unnin beint úr sjónum, bæði úr þörungaeldi og sem villtur gróður, og smáþörunga sem eru ræktaðir á landi. Án þess að við séum meðvituð um það þá er verið að nýta þörungaafurðir í fjölda vara s.s. íblöndunarefni í matvæli, fæðubótarefni, dýrafóður, áburð, snyrtivörur, plast, pappa, efnavöru og margt fleira. Þannig felast í ræktun og eldi þörunga gríðarlegir möguleikar til nýsköpunar. Heildarframleiðsla þörunga á heimsvísu samkvæmt Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) er um 36 milljónir tonna, þar af eru 35 milljónir tonna úr ræktun. Kína er þar langstærst ásamt öðrum Asíulöndum en Kanada og Bandaríkin hafa verið að sækja í sig veðrið. Evrópusambandið gerir ráð fyrir að samskonar framleiðsla í Evrópu muni vaxa úr 300.000 tonnum á ári í 8 milljónir tonna á ári árið 2030 og að virði markaðarins í Evrópu verði í kringum 9,3 milljarða evra sama ár. Í skýrslu frá Matvælaráðuneytinu frá því í febrúar á þessu ári kemur fram að tækifæri Íslands til að taka þátt í þessum vexti séu mikil. Íslensk fyrirtæki líkt og Vaxa Technologies og Algalíf eru nú þegar í fremstu röð á heimsvísu þegar kemur að ræktun og þróun á smáþörungum en einstakar aðstæður hér á landi, sem lúta að jarðvarma, hreinum og köldum sjó, hreinu vatni og grænni orku, gera Ísland að ákjósanlegum stað fyrir slíka ræktun. Þegar kemur að því að rækta sjávarþörunga í sjó hefur skort umgjörð og regluverk hér á landi. Þegar litið er til nágrannaþjóða okkar þá veittu Norðmenn fyrstu tilraunaleyfi til þörungaræktunar í sjó árið 2009 og í Færeyjum árið 2011. Útlit er þó fyrir að á næstu misserum verði gerð bragabót þar á sem mun flýta fyrir framþróun greinarinnar hér á landi. Grænu akrarnir í sjónum við landið geyma margar milljónir tonna af ónýttu hráefni í formi stórþörunga sem frumkvöðlar hér á landi sjá mikil tækifæri í að nýta með sjálfbærum hætti. Sjávarþörunga höfum við frá landnámi verið að nýta og Þörungaverksmiðjan á Reykhólum hefur verið starfrækt samfleytt í nærri 40 ár en þess utan hefur nýting sjávarþörunga verið í mjög litlum mæli. Til að setja hlutina í samhengi þá var útflutningur árið 2022 á villtum sjávarafurðum frá Íslandi í kringum 1 milljón tonn og sjóeldisafurða um 40.000 tonn. Þörungar gætu þannig myndað þriðju stoðina við nýtingu sjávarafurða hér við land en eins ótrúlega og það hljómar þá uppfyllir hafsvæði jarðar innan við 3% af fæðuþörf heimsins en þekur yfir 70% af yfirborðinu. Þegar þörungar eru skoðaðir betur kemur í ljós að þetta er einstaklega umhverfisvænn iðnaður sem stuðlar að bindingu kolefnis, bæði með framleiðslu á þörungunum sjálfum, en einnig með afleiddum vörum. Ef fram heldur sem horfir er áætlað að þörungaframleiðsla í Evrópu stuðli að minnkuðu kolefnisspori um meira en 5 milljónir tonna og bindingu á um 20 þúsund tonnum af kolefni og 2 þúsund tonnum af fosfór árlega. Þörungarnir sjálfir binda rúmlega 20 sinnum meira magn af kolefni en sambærilegt jarðnæði skóga á landi og afurðir þörungaræktunar eru vel til þess fallnar að minnka kolefnisspor annars iðnaðar. Ýmis nýsköpunarfyrirtæki í þörungaræktun og vinnslu hafa sprottið upp og hreiðrað um sig, bæði á höfuðborgarsvæðinu og úti á landsbyggðinni. Aðstæður til ræktunar og vinnslu þara og þangs virðast vera hagfelldar allt í kringum landið og því ekki ólíklegt að nýsköpunarfyrirtæki í þessum geira spretti upp víða með tilheyrandi jákvæðum áhrifum á efnahags- og mannlíf á svæðinu. Arion banki vill taka þátt í þessari uppbyggingu og hefur aukin þekking innan bankans á ræktun og vinnslu þörunga opnað augun fyrir miklum tækifærum í iðnaðinum. Nýverið fór fram afar vel heppnuð alþjóðleg ráðstefna í Reykjavík sem hafði þörunga, þörungaræktun og vörur framleiddar úr þörungum að umfjöllunarefni og voru þátttakendurnir margir af helstu sérfræðingum þörungaræktunar í heiminum sem og fulltrúar frá þeim fyrirtækjum, innlendum sem erlendum, sem lifa og hrærast í þessum heimi. Markmið Arctic Algae ráðstefnunnar var vissulega að fræða en ekki síður að taka stöðuna á þessum vaxandi iðnaði hér á landi. Ráðstefnan er markvert framlag til stefnumótunar og ákvörðunar varðandi næstu skref hér á landi. Við hjá Arion banka erum stolt af því að hafa verið styrktaraðili ráðstefnunnar sem hefur vonandi opnað augu landsmanna fyrir því að fjársjóðskista hafsins bíði okkar í formi stórþörunga og að náttúruauðlindir landsins setji okkur í fremstu röð við ræktun smáþörunga. Höfundur er forstöðumaður á fyrirtækjasviði Arion banka.
Skoðun Almannaréttur er sá réttur sem almenningi er áskilinn í lögum til frjálsra afnota af landi og landsgæðum Skírnir Garðarson skrifar
Skoðun Heili ungmenna á samfélagsmiðlum – hefur endurvírun átt sér stað í heila heillar kynslóðar? Þórhildur Halldórsdóttir skrifar