Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar 3. júní 2025 22:00 Vinnueftirlit ríkisins, í daglegu tali kallað Vinnueftirlitið, var sett á laggirnar 1980 á grundvelli laga nr. 46/1980. Forveri Vinnueftirlitsins var Öryggiseftirlit ríkisins sem fjallaði nær eingöngu um öryggi véla og tækja. Við stofnun Vinnueftirlitsins varð mikil breyting á vinnuverndarstarfi, frá því að fjalla eingöngu um öryggismál til þess að fjalla um vinnuvernd í víðum skilningi. Alla tíð frá stofnun Vinnueftirlitsins og þar til nýr forstjóri tók til starfa 2019 var lögð mikil áhersla á að Vinnueftirlitið stundaði öflugt eftirlitsstarf, viðamikið fræðslustarf og rannsóknir á vinnuverndarsviði. Forvarnarstarf Vinnueftirlitsins hefur verið grunnþáttur í vinnuverndarstarfinu og þar eru eftirlitsheimsóknir algjör grundvallarþáttur. Annar þýðingarmikill hluti af öflugu forvarnarstafi er vönduð rannsókn vinnuslysa og sá lærdómur sem af rannsóknum má draga. Starfsemi eftirlitsins hefur löngum byggst að stærstum hluta á forvarnarstarfi, leiðbeiningum og fræðslu á vinnustöðum, námskeiðum og jafnframt eftirliti sem snerist aðallega um að tryggja að stjórnendur vinnustaða sinntu skyldum sínum um að tryggja öruggt og heilsusamlegt vinnuumhverfi. Í vinnustaðaeftirlitinu þurfti oft að beita þvingunaraðgerðum s.s lokunum, banni á vinnu eða dagsektum. Það var þó eingöngu gert ef aðstæður á vinnustað ógnuðu lífi og heilsu starfsfólks. Engin greinarmunur var gerður á vinnustöðum, þ.e. vinnustaðir í opinberri eigu, ríkis eða sveitarfélaga, voru beittir sömu eftirlitsaðgerðum, fyrirmælum um úrbætur, lokunum, banni við vinnu eða dagsektum. Rannsókn vinnuslysa. Eitt af verkefnum Vinnueftirlitsins samkvæmt lögum nr. 46/1980 er rannsókn vinnuslysa. Í lögunum, áður en þeim var breytt sumarið 2024, sagði í 81.gr.: Vinnueftirlit ríkisins skal rannsaka orsakir slysa, óhappa og mengunar sem tilkynnt er um skv. 79. og 80. gr. í þeim tilgangi að stuðla að því að komið sé í veg fyrir að slíkt endurtaki sig á vinnustöðum. Þegar Vinnueftirliti ríkisins hefur borist tilkynning skulu starfsmenn þess fara á staðinn án ástæðulauss dráttar til að hefja vettvangskönnun. Óheimilt er að breyta aðstæðum á slysstað umfram það sem nauðsynlegt er vegna björgunaraðgerða áður en vettvangskönnun hefur farið fram. Telji Vinnueftirlitið ekki þörf á sérstakri vettvangskönnun skal það tilkynna atvinnurekanda þar um án ástæðulauss dráttar. Vinnueftirlitið lagði frá upphafi mikla áherslu á vandaðar slysarannsóknir. Í áranna rás þróaðist ítarlegt, skriflegt verklag við slysarannsóknir; Vinnureglur um rannsókn vinnuslysa. Eins og fram kemur í lagatextanum er meginmarkmið slysarannsókna að uppgötva orsakir slysa, óhappa og mengunar til þess að koma í veg fyrir að slíkt endurtaki sig. Til þess þarf að meta hættulegar aðstæður, hættulegar vélar, hættulegar vinnuaðferðir, hættuleg efni og allar mögulegar aðrar aðstæður hættulegar starfsmönnum. Í lögunum er gerð krafa til eftirlitsins um að starfsmenn fari á staðinn án ástæðulauss dráttar til að hefja vettvangskönnun. Í þessum rannsóknum var leitast við að draga fram hver bæri ábyrgð á aðstæðum og þá jafnframt orsökum slyss. Það var auðvitað nauðsynlegt til þess að geta ákveðið möguleg fyrirmæli um úrbætur á vinnustaðnum, hvort sem þær beindust að aðstæðum eða vinnubrögðum, til að tryggja að slysin endurtækju sig ekki. Þeir starfsmenn sem fóru á vettvang vegna rannsókna vinnuslysa voru jafna mjög reyndir eftirlitsmenn sem þekktu vel lög og reglur, vélar, tæki, búnað, vinnuaðferðir og almennt vinnuumhverfi. Rannsóknarskýrslur voru svo rýndar af ýmsum sérfræðingum stofnunarinnar, allt eftir eðli og umfangi slyssins. Þessar rannsóknarskýrslur, sem nefndust „Umsögn um vinnuslys“, voru oft mjög þýðingarmikið gagn þegar slasaðir leituðu réttar síns, það er, kröfðust skaðabóta. Í raun voru skýrslur Vinnueftirlitsins oft eina gagnið sem slasaðir gátu aflað án mikils kostnaðar þegar þeir þurftu að leita réttar síns vegna vinnuslyss. Hagsmunir hverra? Í lögum sem samþykkt voru á Alþingi í júní s.l. nr. 105/2024, Lög um breytingu á ýmsum lögum vegna samstarfs og eftirlits á vinnumarkaði, eru gerðar tímabærar breytingar á lögum nr. 55/1980 s.s. um eftirlit með brotastarfsemi á vinnumarkaði og á lögum nr. 46/1980 um stjórnvaldssektir vegna brota á vinnuverndarlögunum, allt jákvæð skref og mikilvæg. Samkvæmt mínum heimildum voru þessar breytingar fyrst unnar af nefnd á vegum félagsmálaráðuneytisen í þeirri nefnd áttu sæti fulltrúar frá Alþýðusambandi Íslands, Bandalagi háskólamanna, BSRB, félagsmálaráðuneyti (nú Félags- og vinnumarkaðsráðuneyti), Sambandi íslenskra sveitarfélaga og Samtökum atvinnulífsins. Þá áttu Vinnueftirlit ríkisins og Vinnumálastofnun einnig fulltrúa í nefndinni og var formaður nefndarinnar skipaður án tilnefningar. Afurð nefndarinnar var frumvarp til starfskjaralaga sem lagt var fram á 152. löggjafarþingi (mál nr. 589) en Alþingi lauk ekki afgreiðslu frumvarpsins á því þingi.Á haustmánuðum 2023 kallaði félags- og vinnumarkaðsráðherra framangreinda nefnd til starfa að nýju og fól nefndinni að endurskoða það frumvarp sem áður hafði verið lagt fram á Alþingi og koma með tillögur að breytingum, eftir því sem við ætti. Er frumvarp það sem hér um ræðir afrakstur þeirrar vinnu. Og þá, eins og stundum er gert, var laumufarþega skotið með í ferðina. Laumufarþeginn kveður á um breytingar á vinnuverndarlögum nr. 46/1980 varðandi rannsókn vinnuslysa, breyting sem kemur eins og skrattinn úr sauðaleggnum og er ekki í neinu samhengi við aðrar breytingar, breyting sem virðist koma beint úr ranni æðstu stjórnar Vinnueftirlitsins. Og þar heggur sá er hlífa skildi. Breytingin er svohljóðandi: Við 81. gr. laganna bætist ný málsgrein, svohljóðandi:Skýrslum Vinnueftirlits ríkisins um rannsókn einstakra vinnuslysa, óhappa og mengunar, sbr. 1. mgr., skal ekki beitt sem sönnunargögnum í dómsmálum auk þess sem rannsókn stofnunarinnar skal ekki miða að því að ákvarða sök eða ábyrgð. Eins og áður hefur komið fram hafa slysarannsóknarskýrslur Vinnueftirlitsins oft verið mjög þýðingarmikið gagn starfsmanna þegar þeir hafa verið að leita réttar síns vegna slysabóta eftir vinnuslys. Ef þeir geta ekki notað slysarannsóknir Vinnueftirlitsins, sem eiga að vera unnar af sérfræðingum um vinnuumhverfi og fjalla um orsakir vinnuslysa, öryggisbúnað, skyldur stjórnenda/eigenda sem og lög, reglur og reglugerðir, eru þeir sem leita réttar síns vegna vinnuslysa í verulega slæmri stöðu. Þessi breyting á vinnuverndarlögunum er gróf aðför að hagsmunum vinnandi fólks. Hverra hagsmunir réðu því að þessi breyting var gerð á lögunum er mér hulin ráðgáta. Það eru augljóslega ekki hagsmunir vinnandi fólks. Ef ég hef skilið rétt fréttir úr fjölmiðlum, um rannsóknir vinnuslysa í dag og upplýsingar innan úr Vinnueftirlitinu, er stofnunin að mestu hætt að rannsaka vinnuslys með eigin sérfræðingum en lögreglu ætlað það verkefni eða að afla gagna sem Vinnueftirlitið vinnur úr. Það vinnulag er einfaldlega brot á vinnuverndarlögunum. Ég fullyrði að lögreglan hefur engar forsendur til að rannsaka vinnuslys á sambærilegan hátt og Vinnueftirlitið, hafa hvorki þekkingu á lögum, reglum og reglugerðum, viðurkenndu verklagi né tæknilega þekkingu á öryggiskröfum. Og til að gera slysarannsókn Vinnueftirlitsins nánast marklausa segir að „rannsókn stofnunarinnar skal ekki miða að því að ákvarða sök eða ábyrgð“. Samkvæmt þessu er túlkun æðstu stjórnar Vinnueftirlitsins sú að við rannsókn á grundvelli 81. gr. eigi ekki að draga fram hver ber ábyrgð á vinnuaðstæðum og/eða vinnuaðferðum þegar slys verður. Dómstólar landsins hafa allt aðra skoðun á hlutverki Vinnueftirlitsins við rannsókn slysa. Í dómi Landsréttar í málinu nr. 402/2018 segir um þetta efni: „Starfsmenn eiga almennt að geta treyst því að ef ekki er af hálfu vinnuveitanda farið eftir fyrirmælum vinnuverndarreglna fái þeir bætt tjón sem af því hlýst ef ekki er um stórfellt gáleysi þeirra sjálfra að ræða, svo sem ef þeir brjóta gegn fyrirmælum og leiðbeiningum sem þeir fá frá vinnuveitanda.“ Þessi sjónarmið koma einnig skýrt fram í Landsréttarmálinu nr. 494/2019 þar sem segir: „Þá er ósannað að hentugur búnaður hafi verið fyrir hendi eða að vinnuveitandi stefnda hafi gefið fyrirmæli um að nota annan búnað. Þannig rækti atvinnurekandi ekki skyldur sínar samkvæmt 37. gr. laga nr. 46/1980, sbr. einnig 1. mgr. 5. gr. reglugerðar nr. 367/2006 til að sjá til þess að rétt tæki væru fyrir hendi og að aðrar ráðstafanir væru gerðar til að tryggja að tækin hentuðu fyrir verkið.“ Sennilega er þessi breyting ekki í samræmi við rammatilskipun ESB 89/391 um vinnuvernd sem vinnuverndarlögin byggja að miklu leiti á og þau eiga að vera í samræmi við. Því miður virðist enginn á Alþingi Íslendinga hafa áttað sig á þeirri aðför að hagsmunum vinnandi fólks sem felst í þessum breytingum á 81.greininni og ekki heldur forsvarsmenn launþegahreyfingarinnar. Ég skora á launþegahreyfinguna og þá alþingismenn sem eiga rætur í verkalýðshreyfingunni að beita sér fyrir því að þessi viðbótarmálsgrein, „Skýrslum Vinnueftirlits ríkisins um rannsókn einstakra vinnuslysa, óhappa og mengunar, sbr. 1. mgr., skal ekki beitt sem sönnunargögnum í dómsmálum auk þess sem rannsókn stofnunarinnar skal ekki miða að því að ákvarða sök eða ábyrgð“ verði felld úr gildi. Þessi lagasetning er bein aðför að þýðingarmiklum hagsmunum vinnandi fólks og algjörlega á skjön við dómafordæmi. Höfundur er fyrrum svæðisstjóri Vinnueftirlits Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Vinnuslys Alþingi Stéttarfélög Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur (2017-2024) Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar (2024) Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Vinnueftirlit ríkisins, í daglegu tali kallað Vinnueftirlitið, var sett á laggirnar 1980 á grundvelli laga nr. 46/1980. Forveri Vinnueftirlitsins var Öryggiseftirlit ríkisins sem fjallaði nær eingöngu um öryggi véla og tækja. Við stofnun Vinnueftirlitsins varð mikil breyting á vinnuverndarstarfi, frá því að fjalla eingöngu um öryggismál til þess að fjalla um vinnuvernd í víðum skilningi. Alla tíð frá stofnun Vinnueftirlitsins og þar til nýr forstjóri tók til starfa 2019 var lögð mikil áhersla á að Vinnueftirlitið stundaði öflugt eftirlitsstarf, viðamikið fræðslustarf og rannsóknir á vinnuverndarsviði. Forvarnarstarf Vinnueftirlitsins hefur verið grunnþáttur í vinnuverndarstarfinu og þar eru eftirlitsheimsóknir algjör grundvallarþáttur. Annar þýðingarmikill hluti af öflugu forvarnarstafi er vönduð rannsókn vinnuslysa og sá lærdómur sem af rannsóknum má draga. Starfsemi eftirlitsins hefur löngum byggst að stærstum hluta á forvarnarstarfi, leiðbeiningum og fræðslu á vinnustöðum, námskeiðum og jafnframt eftirliti sem snerist aðallega um að tryggja að stjórnendur vinnustaða sinntu skyldum sínum um að tryggja öruggt og heilsusamlegt vinnuumhverfi. Í vinnustaðaeftirlitinu þurfti oft að beita þvingunaraðgerðum s.s lokunum, banni á vinnu eða dagsektum. Það var þó eingöngu gert ef aðstæður á vinnustað ógnuðu lífi og heilsu starfsfólks. Engin greinarmunur var gerður á vinnustöðum, þ.e. vinnustaðir í opinberri eigu, ríkis eða sveitarfélaga, voru beittir sömu eftirlitsaðgerðum, fyrirmælum um úrbætur, lokunum, banni við vinnu eða dagsektum. Rannsókn vinnuslysa. Eitt af verkefnum Vinnueftirlitsins samkvæmt lögum nr. 46/1980 er rannsókn vinnuslysa. Í lögunum, áður en þeim var breytt sumarið 2024, sagði í 81.gr.: Vinnueftirlit ríkisins skal rannsaka orsakir slysa, óhappa og mengunar sem tilkynnt er um skv. 79. og 80. gr. í þeim tilgangi að stuðla að því að komið sé í veg fyrir að slíkt endurtaki sig á vinnustöðum. Þegar Vinnueftirliti ríkisins hefur borist tilkynning skulu starfsmenn þess fara á staðinn án ástæðulauss dráttar til að hefja vettvangskönnun. Óheimilt er að breyta aðstæðum á slysstað umfram það sem nauðsynlegt er vegna björgunaraðgerða áður en vettvangskönnun hefur farið fram. Telji Vinnueftirlitið ekki þörf á sérstakri vettvangskönnun skal það tilkynna atvinnurekanda þar um án ástæðulauss dráttar. Vinnueftirlitið lagði frá upphafi mikla áherslu á vandaðar slysarannsóknir. Í áranna rás þróaðist ítarlegt, skriflegt verklag við slysarannsóknir; Vinnureglur um rannsókn vinnuslysa. Eins og fram kemur í lagatextanum er meginmarkmið slysarannsókna að uppgötva orsakir slysa, óhappa og mengunar til þess að koma í veg fyrir að slíkt endurtaki sig. Til þess þarf að meta hættulegar aðstæður, hættulegar vélar, hættulegar vinnuaðferðir, hættuleg efni og allar mögulegar aðrar aðstæður hættulegar starfsmönnum. Í lögunum er gerð krafa til eftirlitsins um að starfsmenn fari á staðinn án ástæðulauss dráttar til að hefja vettvangskönnun. Í þessum rannsóknum var leitast við að draga fram hver bæri ábyrgð á aðstæðum og þá jafnframt orsökum slyss. Það var auðvitað nauðsynlegt til þess að geta ákveðið möguleg fyrirmæli um úrbætur á vinnustaðnum, hvort sem þær beindust að aðstæðum eða vinnubrögðum, til að tryggja að slysin endurtækju sig ekki. Þeir starfsmenn sem fóru á vettvang vegna rannsókna vinnuslysa voru jafna mjög reyndir eftirlitsmenn sem þekktu vel lög og reglur, vélar, tæki, búnað, vinnuaðferðir og almennt vinnuumhverfi. Rannsóknarskýrslur voru svo rýndar af ýmsum sérfræðingum stofnunarinnar, allt eftir eðli og umfangi slyssins. Þessar rannsóknarskýrslur, sem nefndust „Umsögn um vinnuslys“, voru oft mjög þýðingarmikið gagn þegar slasaðir leituðu réttar síns, það er, kröfðust skaðabóta. Í raun voru skýrslur Vinnueftirlitsins oft eina gagnið sem slasaðir gátu aflað án mikils kostnaðar þegar þeir þurftu að leita réttar síns vegna vinnuslyss. Hagsmunir hverra? Í lögum sem samþykkt voru á Alþingi í júní s.l. nr. 105/2024, Lög um breytingu á ýmsum lögum vegna samstarfs og eftirlits á vinnumarkaði, eru gerðar tímabærar breytingar á lögum nr. 55/1980 s.s. um eftirlit með brotastarfsemi á vinnumarkaði og á lögum nr. 46/1980 um stjórnvaldssektir vegna brota á vinnuverndarlögunum, allt jákvæð skref og mikilvæg. Samkvæmt mínum heimildum voru þessar breytingar fyrst unnar af nefnd á vegum félagsmálaráðuneytisen í þeirri nefnd áttu sæti fulltrúar frá Alþýðusambandi Íslands, Bandalagi háskólamanna, BSRB, félagsmálaráðuneyti (nú Félags- og vinnumarkaðsráðuneyti), Sambandi íslenskra sveitarfélaga og Samtökum atvinnulífsins. Þá áttu Vinnueftirlit ríkisins og Vinnumálastofnun einnig fulltrúa í nefndinni og var formaður nefndarinnar skipaður án tilnefningar. Afurð nefndarinnar var frumvarp til starfskjaralaga sem lagt var fram á 152. löggjafarþingi (mál nr. 589) en Alþingi lauk ekki afgreiðslu frumvarpsins á því þingi.Á haustmánuðum 2023 kallaði félags- og vinnumarkaðsráðherra framangreinda nefnd til starfa að nýju og fól nefndinni að endurskoða það frumvarp sem áður hafði verið lagt fram á Alþingi og koma með tillögur að breytingum, eftir því sem við ætti. Er frumvarp það sem hér um ræðir afrakstur þeirrar vinnu. Og þá, eins og stundum er gert, var laumufarþega skotið með í ferðina. Laumufarþeginn kveður á um breytingar á vinnuverndarlögum nr. 46/1980 varðandi rannsókn vinnuslysa, breyting sem kemur eins og skrattinn úr sauðaleggnum og er ekki í neinu samhengi við aðrar breytingar, breyting sem virðist koma beint úr ranni æðstu stjórnar Vinnueftirlitsins. Og þar heggur sá er hlífa skildi. Breytingin er svohljóðandi: Við 81. gr. laganna bætist ný málsgrein, svohljóðandi:Skýrslum Vinnueftirlits ríkisins um rannsókn einstakra vinnuslysa, óhappa og mengunar, sbr. 1. mgr., skal ekki beitt sem sönnunargögnum í dómsmálum auk þess sem rannsókn stofnunarinnar skal ekki miða að því að ákvarða sök eða ábyrgð. Eins og áður hefur komið fram hafa slysarannsóknarskýrslur Vinnueftirlitsins oft verið mjög þýðingarmikið gagn starfsmanna þegar þeir hafa verið að leita réttar síns vegna slysabóta eftir vinnuslys. Ef þeir geta ekki notað slysarannsóknir Vinnueftirlitsins, sem eiga að vera unnar af sérfræðingum um vinnuumhverfi og fjalla um orsakir vinnuslysa, öryggisbúnað, skyldur stjórnenda/eigenda sem og lög, reglur og reglugerðir, eru þeir sem leita réttar síns vegna vinnuslysa í verulega slæmri stöðu. Þessi breyting á vinnuverndarlögunum er gróf aðför að hagsmunum vinnandi fólks. Hverra hagsmunir réðu því að þessi breyting var gerð á lögunum er mér hulin ráðgáta. Það eru augljóslega ekki hagsmunir vinnandi fólks. Ef ég hef skilið rétt fréttir úr fjölmiðlum, um rannsóknir vinnuslysa í dag og upplýsingar innan úr Vinnueftirlitinu, er stofnunin að mestu hætt að rannsaka vinnuslys með eigin sérfræðingum en lögreglu ætlað það verkefni eða að afla gagna sem Vinnueftirlitið vinnur úr. Það vinnulag er einfaldlega brot á vinnuverndarlögunum. Ég fullyrði að lögreglan hefur engar forsendur til að rannsaka vinnuslys á sambærilegan hátt og Vinnueftirlitið, hafa hvorki þekkingu á lögum, reglum og reglugerðum, viðurkenndu verklagi né tæknilega þekkingu á öryggiskröfum. Og til að gera slysarannsókn Vinnueftirlitsins nánast marklausa segir að „rannsókn stofnunarinnar skal ekki miða að því að ákvarða sök eða ábyrgð“. Samkvæmt þessu er túlkun æðstu stjórnar Vinnueftirlitsins sú að við rannsókn á grundvelli 81. gr. eigi ekki að draga fram hver ber ábyrgð á vinnuaðstæðum og/eða vinnuaðferðum þegar slys verður. Dómstólar landsins hafa allt aðra skoðun á hlutverki Vinnueftirlitsins við rannsókn slysa. Í dómi Landsréttar í málinu nr. 402/2018 segir um þetta efni: „Starfsmenn eiga almennt að geta treyst því að ef ekki er af hálfu vinnuveitanda farið eftir fyrirmælum vinnuverndarreglna fái þeir bætt tjón sem af því hlýst ef ekki er um stórfellt gáleysi þeirra sjálfra að ræða, svo sem ef þeir brjóta gegn fyrirmælum og leiðbeiningum sem þeir fá frá vinnuveitanda.“ Þessi sjónarmið koma einnig skýrt fram í Landsréttarmálinu nr. 494/2019 þar sem segir: „Þá er ósannað að hentugur búnaður hafi verið fyrir hendi eða að vinnuveitandi stefnda hafi gefið fyrirmæli um að nota annan búnað. Þannig rækti atvinnurekandi ekki skyldur sínar samkvæmt 37. gr. laga nr. 46/1980, sbr. einnig 1. mgr. 5. gr. reglugerðar nr. 367/2006 til að sjá til þess að rétt tæki væru fyrir hendi og að aðrar ráðstafanir væru gerðar til að tryggja að tækin hentuðu fyrir verkið.“ Sennilega er þessi breyting ekki í samræmi við rammatilskipun ESB 89/391 um vinnuvernd sem vinnuverndarlögin byggja að miklu leiti á og þau eiga að vera í samræmi við. Því miður virðist enginn á Alþingi Íslendinga hafa áttað sig á þeirri aðför að hagsmunum vinnandi fólks sem felst í þessum breytingum á 81.greininni og ekki heldur forsvarsmenn launþegahreyfingarinnar. Ég skora á launþegahreyfinguna og þá alþingismenn sem eiga rætur í verkalýðshreyfingunni að beita sér fyrir því að þessi viðbótarmálsgrein, „Skýrslum Vinnueftirlits ríkisins um rannsókn einstakra vinnuslysa, óhappa og mengunar, sbr. 1. mgr., skal ekki beitt sem sönnunargögnum í dómsmálum auk þess sem rannsókn stofnunarinnar skal ekki miða að því að ákvarða sök eða ábyrgð“ verði felld úr gildi. Þessi lagasetning er bein aðför að þýðingarmiklum hagsmunum vinnandi fólks og algjörlega á skjön við dómafordæmi. Höfundur er fyrrum svæðisstjóri Vinnueftirlits
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun