Ítarleg skýrsla á borði ráðherra Magnús Jochum Pálsson skrifar 6. maí 2025 15:55 Hanna Katrín Friðriksson, matvælaráðherra, er búin að fá skýrslu starfshópsins og þarf nú að taka ákvörðu um framtíð hvalveiða. Vísir/Rúnar/Egill Starfshópur um lagaumgjörð hvalveiða telur úrbóta þörf í lögum. Verði hvalveiðum haldið áfram er lagt til að lægra sett stjórnvald fari með útgáfu hvalveiðileyfa í stað ráðuneytis, leyfin séu auglýst opinberlega og rammi um gildistími leyfa sé settur með lögum. Að loknu samráði mun ráðherra taka ákvörðun um framtíð hvalveiða. Þetta kemur fram í skýrslu sem starfshópurinn hefur lokið við og skilað til atvinnuvegaráðherra. Starfshópurinn var skipaður 13. febrúar 2024 af þáverandi matvælaráðherra, Katrínu Jakobsdóttur, til að rýna og skila skýrslu um stjórnsýslu og lagaumgjörð hvalveiða. Starfshópurinn tók mið af þremur kostum, að veiðar verði bannaðar til frambúðar, að veiðar verði takmarkaðar og að veiðum verði haldið áfram. Hlutverk starfshópsins var ekki að gera tillögu um hvern kostinn bæri að velja, heldur að greina þau lögfræðilegu álitaefni sem á kann að reyna við hvern og einn kost. Starfshópurinn og markmið hans Starfshópinn skipuðu Þorgeir Örlygsson, fyrrverandi hæstaréttardómari, sem var settur formaður starfshóps; Aðalheiður Jóhannsdóttir, prófessor í umhverfis- og auðlindarétti við lagadeild HÍ, Árni Kolbeinsson, fyrrverandi hæstaréttardómari; Snjólaug Árnadóttir, dósent og forstöðumaður Sjálfbærni- og loftslagsréttarstofnunar HR, og Trausti Fannar Valsson, dósent við lagadeild HÍ. Árni Kolbeinsson lét af störfum 5. október 2024 vegna skipulagsbreytinga í ráðuneytinu. Skýrslan er komin inn í samráðsgátt þar sem almenningi gefst kostur í tvær vikur á að koma inn athugasemdum og ábendingum. Að loknu samráði mun ráðherra svo taka ákvörðun um framtíð og lagaumgjörð hvalveiða á Íslandi. „Markmið skýrslunnar er að vera grundvöllur að framtíðarstefnumótun á sviði hvalveiða, til að efla faglegan grundvöll ákvarðanatöku og stuðla að bættri stjórnsýslu til frambúðar, Ljóst er að hvaða leið sem farin er þarf að ráðast í breytingar á lögum og er stefnt að því að slíkt frumvarp yrði lagt fram á næsta löggjafarþingi,“ sagði, Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra, um skýrsluna. Ítarleg skýrsla um lagaumhverfi, stjórnsýslu og framtíðarvalkosti Skýrslan er ítarleg, nánar tiltekið 269 blaðsíður og skiptist í þrjá meginþætti og þrettán undirkafla. Fyrstu sjö kaflarnir fjalla um lagaumhverfi hvalveiða, kaflar 8 og 9 fjalla um stjórnsýsluframkvæmd málaflokksins, og álit Umboðsmanns Alþingis frá 2024 á frestun hvalveiða og loks snúast kaflar 10 til 13 um greiningu valkostanna þriggja. Kafli 11, „Hvalveiðar bannaðar til frambúðar“, fjallar um þau lögfræðilegu álitaefni sem líklegt er að á muni reyna ef valinn er sá kostur að banna hvalveiðar til frambúðar. Þar er fjallað um almenningsþörf að baki lagasetningu um bann við hvalveiðum, hvernig löggjafinn þurfi að gæta meðalhófs og jafnræðis og mat á mögulegri bótaskyldu sem bannið kynni að baka yfirvöldum. Kafli 12, „Hvalveiðar takmarkaðar“ fjallar um þann kost að hvalveiðar verði takmarkaðar en ekki bannaðar með öllu. Í síðasta kaflanum, sem ber heitið „Hvalveiðum verði haldið áfram“, er gerð grein fyrir þeim úrbótum sem starfshópurinn telur að gera þurfi á gildandi lögum um hvalveiðar, verði sá kostur valinn að halda hvalveiðum áfram. Leggja til ýmsar úrbætur Fari svo að hvalveiðum verði haldið áfram, hefur starfshópurinn tekið saman helstu ábendingar sínar um úrbætur á lagaumgjörð og stjórnsýslu hvalveiða. Fyrir það fyrsta leggur starfshópurinn til að fela ætti lægra settu stjórnvaldi að fara með útgáfu leyfa í stað ráðuneytis, þótt stjórnun málaflokksins innan ramma laga verði áfram hjá ráðuneyti og hugað að lagafyrirmælum um eftirlit með hvalveiðum. Starfshópurinn leggur jafnframt til að hvalveiðileyfi séu auglýst opinberlega og jafnframt að mælt sé skýrar fyrir um það til hverra eigi að úthluta veiðileyfum. Mikilvægt sé að almennur rammi um gildistíma leyfa til hvalveiða sé settur með lögum eða reglugerð með tilliti til fyrirsjáanleika og samræmis við leyfisveitingar. Starfshópurinn telur einnig að huga verði að því hvort betur megi samræma lög um hvalveiðar við lagaumgjörð sem almennt gildir um nytjastofna sjávar annars vegar og við almenna löggjöf sem gildir um atvinnustarfsemi hér á landi, þar á meðal um sjávarútveginn, hins vegar. Starfshópurinn segir að spurningar geti komið upp um framseljanleika veiðiheimilda tengt ákvörðunum um takmörkun veiðimagns í tengslum við auglýsingu á leyfum og gildistíma leyfa. Segir í skýrslunni að ekki sé fjallað um slíkt í lögum. Fella skuli brott úr lögum hlutverk ráðherra að samþykkja staðsetningu verkunarstöðva ef ætlunin er að fylgja núverandi framkvæmd. Þá beri að mæla skýrar fyrir um tilgang reglugerðarheimilda í lögum um hvalveiðar, þ.e. skýrari viðmið um þau sjónarmið sem ráðherra má byggja á við útgáfu reglugerða, svo sem um friðun, velferð dýra, öryggi við veiðar, hagsmuni annarra atvinnugreina. Mögulegum leyfum til veiða í vísindaskyni telur starfshópurinn að setja þurfi skýrari lagaramma, þannig að ljóst sé í hvaða tilgangi stjórnvöld veiti slík leyfi, skilyrði leyfa og eftirlit. Starfshópurinn telur að til álita gæti komið að „lög um hvalveiðar geymi einhver nánari fyrirmæli um veiðiaðferðir eða heimildir til að setja nánari reglur um veiðiaðferðir eða hæfni veiðimanna“. Þar sé horft til þess að lög um velferð dýra, sem geti haft þýðingu við útfærslu á veiðiaðferðum, fjalli að mjög litlu leyti um veiðar á villtum dýrum. Starfshópurinn bendir á að samkvæmt gildandi reglugerð sé bannað að veiða Grænlands-sléttbak, Íslandssléttbak, hnúfubak, steypireyði og búrhval en aðrar hvalveiðar hafi ekki verið bannaðar. Almenn stjórnvaldsfyrirmæli og stjórnsýsluframkvæmd virðist fyrst og fremst miðast við veiðar á langreyði og hrefnu. Starfshópurinn ætlar að stjórnvöld séu eft til vill ekki nógu vel búin undir umsóknir um veiðar á öðrum hvaltegundum. Rætt verður við Hönnu Katrínu Friðriksson, matvælaráðherra, um skýrslu starfshópsins og ákvörðun ráðherra um framtíð hvalveiða í fréttum Stöðvar 2 klukkan 18:30 í opinni dagskrá. Hvalveiðar Matvælaframleiðsla Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Sjávarútvegur Mest lesið Aron Can heill á húfi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Ísraelskur ráðherra kynnir áform um þjóðernishreinsun á Gasa Erlent Hneig niður vegna flogakasts Innlent Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Innlent Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Innlent Lögreglan leitar tveggja manna Innlent Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Innlent Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Innlent Óánægja með stjórnarandstöðuna eykst hressilega Innlent Fleiri fréttir Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Minni helst á þjóðarmorð Serba á múslimum í Bosníu Hneig niður vegna flogakasts Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Lögreglan leitar tveggja manna Frakkar viðurkenna Palestínu og stjórnarandstaðan á Alþingi mælist illa í nýrri könnun Óánægja með stjórnarandstöðuna eykst hressilega Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Aron Can heill á húfi „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Svona vindmyllur vill ráðherra fá samþykktar ofan Gilsfjarðar Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Launaði neitun á gistingu með löðrungi Óvinsældir eftir þinglok og meint leyndarmál frönsku forsetahjónanna Innan við þriðjungur andvígur olíuleit Ætlar fyrir Mannréttindadómstólinn og segir fréttaflutning villandi Gasútstreymi minnkandi en gosmóðu enn spáð Vínsalar látnir klára vakt eftir andlát í versluninni Annar stór skartgripaþjófnaður í miðborginni „Ef þú móðgaðist, þykir mér það leitt“ Spellvirkinn líka grunaður um líkamsárás og mansal Staða Sjálfstæðisflokksins versnar eftir þinglok Hóteleigendur vilja byggja á verndarsvæði og ábúendur ekki sáttir Sjálfstæðisflokkur sjaldan mælst minni Þurfti að hætta sundi af öryggisástæðum Sjá meira
Þetta kemur fram í skýrslu sem starfshópurinn hefur lokið við og skilað til atvinnuvegaráðherra. Starfshópurinn var skipaður 13. febrúar 2024 af þáverandi matvælaráðherra, Katrínu Jakobsdóttur, til að rýna og skila skýrslu um stjórnsýslu og lagaumgjörð hvalveiða. Starfshópurinn tók mið af þremur kostum, að veiðar verði bannaðar til frambúðar, að veiðar verði takmarkaðar og að veiðum verði haldið áfram. Hlutverk starfshópsins var ekki að gera tillögu um hvern kostinn bæri að velja, heldur að greina þau lögfræðilegu álitaefni sem á kann að reyna við hvern og einn kost. Starfshópurinn og markmið hans Starfshópinn skipuðu Þorgeir Örlygsson, fyrrverandi hæstaréttardómari, sem var settur formaður starfshóps; Aðalheiður Jóhannsdóttir, prófessor í umhverfis- og auðlindarétti við lagadeild HÍ, Árni Kolbeinsson, fyrrverandi hæstaréttardómari; Snjólaug Árnadóttir, dósent og forstöðumaður Sjálfbærni- og loftslagsréttarstofnunar HR, og Trausti Fannar Valsson, dósent við lagadeild HÍ. Árni Kolbeinsson lét af störfum 5. október 2024 vegna skipulagsbreytinga í ráðuneytinu. Skýrslan er komin inn í samráðsgátt þar sem almenningi gefst kostur í tvær vikur á að koma inn athugasemdum og ábendingum. Að loknu samráði mun ráðherra svo taka ákvörðun um framtíð og lagaumgjörð hvalveiða á Íslandi. „Markmið skýrslunnar er að vera grundvöllur að framtíðarstefnumótun á sviði hvalveiða, til að efla faglegan grundvöll ákvarðanatöku og stuðla að bættri stjórnsýslu til frambúðar, Ljóst er að hvaða leið sem farin er þarf að ráðast í breytingar á lögum og er stefnt að því að slíkt frumvarp yrði lagt fram á næsta löggjafarþingi,“ sagði, Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra, um skýrsluna. Ítarleg skýrsla um lagaumhverfi, stjórnsýslu og framtíðarvalkosti Skýrslan er ítarleg, nánar tiltekið 269 blaðsíður og skiptist í þrjá meginþætti og þrettán undirkafla. Fyrstu sjö kaflarnir fjalla um lagaumhverfi hvalveiða, kaflar 8 og 9 fjalla um stjórnsýsluframkvæmd málaflokksins, og álit Umboðsmanns Alþingis frá 2024 á frestun hvalveiða og loks snúast kaflar 10 til 13 um greiningu valkostanna þriggja. Kafli 11, „Hvalveiðar bannaðar til frambúðar“, fjallar um þau lögfræðilegu álitaefni sem líklegt er að á muni reyna ef valinn er sá kostur að banna hvalveiðar til frambúðar. Þar er fjallað um almenningsþörf að baki lagasetningu um bann við hvalveiðum, hvernig löggjafinn þurfi að gæta meðalhófs og jafnræðis og mat á mögulegri bótaskyldu sem bannið kynni að baka yfirvöldum. Kafli 12, „Hvalveiðar takmarkaðar“ fjallar um þann kost að hvalveiðar verði takmarkaðar en ekki bannaðar með öllu. Í síðasta kaflanum, sem ber heitið „Hvalveiðum verði haldið áfram“, er gerð grein fyrir þeim úrbótum sem starfshópurinn telur að gera þurfi á gildandi lögum um hvalveiðar, verði sá kostur valinn að halda hvalveiðum áfram. Leggja til ýmsar úrbætur Fari svo að hvalveiðum verði haldið áfram, hefur starfshópurinn tekið saman helstu ábendingar sínar um úrbætur á lagaumgjörð og stjórnsýslu hvalveiða. Fyrir það fyrsta leggur starfshópurinn til að fela ætti lægra settu stjórnvaldi að fara með útgáfu leyfa í stað ráðuneytis, þótt stjórnun málaflokksins innan ramma laga verði áfram hjá ráðuneyti og hugað að lagafyrirmælum um eftirlit með hvalveiðum. Starfshópurinn leggur jafnframt til að hvalveiðileyfi séu auglýst opinberlega og jafnframt að mælt sé skýrar fyrir um það til hverra eigi að úthluta veiðileyfum. Mikilvægt sé að almennur rammi um gildistíma leyfa til hvalveiða sé settur með lögum eða reglugerð með tilliti til fyrirsjáanleika og samræmis við leyfisveitingar. Starfshópurinn telur einnig að huga verði að því hvort betur megi samræma lög um hvalveiðar við lagaumgjörð sem almennt gildir um nytjastofna sjávar annars vegar og við almenna löggjöf sem gildir um atvinnustarfsemi hér á landi, þar á meðal um sjávarútveginn, hins vegar. Starfshópurinn segir að spurningar geti komið upp um framseljanleika veiðiheimilda tengt ákvörðunum um takmörkun veiðimagns í tengslum við auglýsingu á leyfum og gildistíma leyfa. Segir í skýrslunni að ekki sé fjallað um slíkt í lögum. Fella skuli brott úr lögum hlutverk ráðherra að samþykkja staðsetningu verkunarstöðva ef ætlunin er að fylgja núverandi framkvæmd. Þá beri að mæla skýrar fyrir um tilgang reglugerðarheimilda í lögum um hvalveiðar, þ.e. skýrari viðmið um þau sjónarmið sem ráðherra má byggja á við útgáfu reglugerða, svo sem um friðun, velferð dýra, öryggi við veiðar, hagsmuni annarra atvinnugreina. Mögulegum leyfum til veiða í vísindaskyni telur starfshópurinn að setja þurfi skýrari lagaramma, þannig að ljóst sé í hvaða tilgangi stjórnvöld veiti slík leyfi, skilyrði leyfa og eftirlit. Starfshópurinn telur að til álita gæti komið að „lög um hvalveiðar geymi einhver nánari fyrirmæli um veiðiaðferðir eða heimildir til að setja nánari reglur um veiðiaðferðir eða hæfni veiðimanna“. Þar sé horft til þess að lög um velferð dýra, sem geti haft þýðingu við útfærslu á veiðiaðferðum, fjalli að mjög litlu leyti um veiðar á villtum dýrum. Starfshópurinn bendir á að samkvæmt gildandi reglugerð sé bannað að veiða Grænlands-sléttbak, Íslandssléttbak, hnúfubak, steypireyði og búrhval en aðrar hvalveiðar hafi ekki verið bannaðar. Almenn stjórnvaldsfyrirmæli og stjórnsýsluframkvæmd virðist fyrst og fremst miðast við veiðar á langreyði og hrefnu. Starfshópurinn ætlar að stjórnvöld séu eft til vill ekki nógu vel búin undir umsóknir um veiðar á öðrum hvaltegundum. Rætt verður við Hönnu Katrínu Friðriksson, matvælaráðherra, um skýrslu starfshópsins og ákvörðun ráðherra um framtíð hvalveiða í fréttum Stöðvar 2 klukkan 18:30 í opinni dagskrá.
Hvalveiðar Matvælaframleiðsla Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Sjávarútvegur Mest lesið Aron Can heill á húfi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Ísraelskur ráðherra kynnir áform um þjóðernishreinsun á Gasa Erlent Hneig niður vegna flogakasts Innlent Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Innlent Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Innlent Lögreglan leitar tveggja manna Innlent Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Innlent Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Innlent Óánægja með stjórnarandstöðuna eykst hressilega Innlent Fleiri fréttir Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Minni helst á þjóðarmorð Serba á múslimum í Bosníu Hneig niður vegna flogakasts Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Lögreglan leitar tveggja manna Frakkar viðurkenna Palestínu og stjórnarandstaðan á Alþingi mælist illa í nýrri könnun Óánægja með stjórnarandstöðuna eykst hressilega Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Aron Can heill á húfi „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Svona vindmyllur vill ráðherra fá samþykktar ofan Gilsfjarðar Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Launaði neitun á gistingu með löðrungi Óvinsældir eftir þinglok og meint leyndarmál frönsku forsetahjónanna Innan við þriðjungur andvígur olíuleit Ætlar fyrir Mannréttindadómstólinn og segir fréttaflutning villandi Gasútstreymi minnkandi en gosmóðu enn spáð Vínsalar látnir klára vakt eftir andlát í versluninni Annar stór skartgripaþjófnaður í miðborginni „Ef þú móðgaðist, þykir mér það leitt“ Spellvirkinn líka grunaður um líkamsárás og mansal Staða Sjálfstæðisflokksins versnar eftir þinglok Hóteleigendur vilja byggja á verndarsvæði og ábúendur ekki sáttir Sjálfstæðisflokkur sjaldan mælst minni Þurfti að hætta sundi af öryggisástæðum Sjá meira