Leyfum ungmennum að sofa – hættum að sofa á verðinum Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar 16. nóvember 2024 11:01 Eitt af stærstu lýðheilsumálum samtímans snýr að neyslu orkudrykkja, sérstaklega meðal ungmenna. Þetta er ekki aðeins risamál sem snertir svefn og líðan, heldur nær það til margra þátta sem tengjast almennri lýðheilsu þjóðarinnar. Þrátt fyrir vaxandi umræðu um skaðsemi orkudrykkja virðist aðgengi að þeim sífellt verða meira og auglýsingar þeirra oft villandi. Orkudrykkir eru kynntir sem orkugefandi og árangursbætandi drykkir, jafnvel heilsusamlegir, og við sjáum íþróttafólk og aðrar fyrirmyndir taka þátt í markaðssetningunni. En hvað liggur raunverulega að baki? Hvernig snerta þessir drykkir líf okkar og, sérstaklega, heilsu barna og ungmenna? Svefn, ungmenni og orkudrykkir Rannsóknir sýna að íslensk ungmenni sofa ekki nóg og svefnskortur er eitt alvarlegasta lýðheilsuvandamálið í dag. Svefn er undirstaða heilsu – eitt það mikilvægasta sem við getum gert fyrir líkamann. Samt sem áður er rétt að spyrja: Hversu miklu veldur aukin neysla orkudrykkja þessum vanda? Á vef Heilsuveru er bent á að helmingur þess koffíns sem neytt er sé enn í líkamanum 6–8 klukkustundum síðar. Til dæmis getur ungmenni sem drekkur Nocco síðdegis klukkan fjögur fundið fyrir áhrifum koffíns þegar það reynir að sofna síðar um kvöldið. Ekki nóg með að koffín geti seinkað svefni, heldur dregur það einnig úr gæðum hans, sem eykur hættu á vanlíðan, kvíða og þunglyndi. Þetta þýðir í raun að orkudrykkir, sem auglýstir eru sem lausn gegn þreytu, geta í staðinn valdið frekari þreytu og vanlíðan. Sláandi tölur sem kalla á viðbrögð Í einu af fræðslumyndböndum Heilsuveru kemur fram að 70% framhaldsskólanema sofa of lítið og af þeim neyta 80% fjögurra eða fleiri orkudrykkja á dag. Þetta eru sláandi tölur. Enn alvarlegra er að óhófleg neysla koffíns hefur fjölþætt neikvæð áhrif á líkamann: Hjartsláttartruflanir, svimi, ógleði, höfuðverkir og kvíði eru allt þættir sem ungmenni þurfa að glíma við. Til viðbótar koma áhrif á tannheilsu, þar sem mikil neysla orkudrykkja getur valdið skemmdum á glerungi tanna. Þetta snýst ekki aðeins um heilsu dagsins í dag. Þetta er þróun sem getur haft langtímaáhrif á lífsgæði og framtíðarheilsu þjóðarinnar. Við þurfum að bregðast við – og það strax. Við þurfum aðgerðir – strax Orkudrykkir og skaðleg áhrif þeirra eru ekki smámál – þetta er stórt lýðheilsumál. Við höfum þegar aðgang að gögnum og upplýsingum sem sýna fram á alvarleika málsins en það nægir ekki. Þekkingin þarf að skila sér í aðgerðum sem hafa raunveruleg áhrif. Til þess þarf: Stóraukna fræðslu: Fræðsla í skólum, fjölskyldum og samfélaginu þarf að vera skýr, aðgengileg og markviss. Ungmenni þurfa að vita hvað þau eru að innbyrða og hvaða áhrif það hefur á heilsu þeirra og líðan. Takmarkað aðgengi: Setjum aldurstakmörk og drögum úr aðgengi að orkudrykkjum, rétt eins og Norðmenn hafa gert með góðum árangri. Minnkaður sýnileiki og ábyrgar auglýsingar: Takmarkanir á auglýsingum sem miða að börnum og ungmennum og minnka sýnileika orkudrykkja í verslunum gætu skipt sköpum. Ábyrgð framleiðenda og verslana: Framleiðendur og verslanir verða að taka þátt í lausninni með því að draga úr koffíninnihaldi og setja siðferðileg mörk á sölu til barna. Tökum þessu alvarlega: Við getum ekki leyft okkur að láta þetta þróast áfram óáreitt. Ef við horfum til Norðmanna, sem hafa sýnt fram á staðfestu með því að banna sölu orkudrykkja til barna undir 16 ára aldri, sjáum við hvernig við getum lært og nýtt reynslu annarra. Samfélagsleg ábyrgð okkar allra Við, sem samfélag, berum ábyrgð á framtíð ungu kynslóðarinnar. Þetta snýst ekki bara um stjórnvöld – foreldrar, kennarar, framleiðendur, verslanir og fjölmiðlar þurfa allir að leggja sitt af mörkum. Við þurfum að vekja vitund, krefjast breytinga og standa vörð um heilsu og vellíðan barna okkar. Þetta er ekki valkostur – þetta er skylda okkar. Nú er tíminn til að taka skref í rétta átt. Heilsu barna okkar og framtíð þeirra verður að forgangsraða. Við öll berum ábyrgð. Höfundur starfar sem íþrótta- og æskulýðsfulltrúi og skipar 5. sæti á lista Framsóknar í Suðurkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Suðurkjördæmi Framsóknarflokkurinn Börn og uppeldi Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Á hlaupum undan ábyrgðinni Áslaug Friðriksdóttir Skoðun Aftur á byrjunarreit Hörður Arnarson Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir Skoðun Fröken þjóðarmorð: Þér er ekki boðið! Linda Ósk Árnadóttir,Yousef Ingi Tamimi Skoðun Hverjir eiga Ísland? Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun „Að skrifa söguna“ Var of mikið undir hjá kvennalandsliðinu? Viðar Halldórsson Skoðun Tvöföld bið eftir geislameðferð er of löng Katrín Sigurðardóttir Skoðun Norðurlandamet í fúski! Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar Skoðun Tvöföld bið eftir geislameðferð er of löng Katrín Sigurðardóttir skrifar Skoðun Fröken þjóðarmorð: Þér er ekki boðið! Linda Ósk Árnadóttir,Yousef Ingi Tamimi skrifar Skoðun Linsa Lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Að skrifa söguna“ Var of mikið undir hjá kvennalandsliðinu? Viðar Halldórsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Netöryggi til framtíðar Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Aftur á byrjunarreit Hörður Arnarson skrifar Skoðun Norðurlandamet í fúski! Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Ursula von der Leyen styður þjóðarmorð! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvert er markmið fulltrúalýðræðis? Hlynur Orri Stefánsson,Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Ég vona að þú gleymir mér ekki Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvaða einkunn fékkst þú á bílprófinu? Grétar Birgisson skrifar Skoðun Að koma út í lífið með verri forgjöf, hvernig tilfinning er það? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Tjaldið fellt í leikhúsi fáránleikans Vésteinn Ólason skrifar Skoðun Heilbrigðisreglugerð WHO: Hagsmunir eða heimska? Júlíus Valsson skrifar Skoðun Málþófs klúður Sægreifa-flokkanna Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Græna vöruhúsið setur svartan blett á íslenskt samfélag Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Dæmt um efni, Hörður Árni Finnsson,Elvar Örn Friðriksson,Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Flugnám - Annar hluti: Afskiptaleysi stjórnvalda Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Sóvésk sápuópera Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Sjá meira
Eitt af stærstu lýðheilsumálum samtímans snýr að neyslu orkudrykkja, sérstaklega meðal ungmenna. Þetta er ekki aðeins risamál sem snertir svefn og líðan, heldur nær það til margra þátta sem tengjast almennri lýðheilsu þjóðarinnar. Þrátt fyrir vaxandi umræðu um skaðsemi orkudrykkja virðist aðgengi að þeim sífellt verða meira og auglýsingar þeirra oft villandi. Orkudrykkir eru kynntir sem orkugefandi og árangursbætandi drykkir, jafnvel heilsusamlegir, og við sjáum íþróttafólk og aðrar fyrirmyndir taka þátt í markaðssetningunni. En hvað liggur raunverulega að baki? Hvernig snerta þessir drykkir líf okkar og, sérstaklega, heilsu barna og ungmenna? Svefn, ungmenni og orkudrykkir Rannsóknir sýna að íslensk ungmenni sofa ekki nóg og svefnskortur er eitt alvarlegasta lýðheilsuvandamálið í dag. Svefn er undirstaða heilsu – eitt það mikilvægasta sem við getum gert fyrir líkamann. Samt sem áður er rétt að spyrja: Hversu miklu veldur aukin neysla orkudrykkja þessum vanda? Á vef Heilsuveru er bent á að helmingur þess koffíns sem neytt er sé enn í líkamanum 6–8 klukkustundum síðar. Til dæmis getur ungmenni sem drekkur Nocco síðdegis klukkan fjögur fundið fyrir áhrifum koffíns þegar það reynir að sofna síðar um kvöldið. Ekki nóg með að koffín geti seinkað svefni, heldur dregur það einnig úr gæðum hans, sem eykur hættu á vanlíðan, kvíða og þunglyndi. Þetta þýðir í raun að orkudrykkir, sem auglýstir eru sem lausn gegn þreytu, geta í staðinn valdið frekari þreytu og vanlíðan. Sláandi tölur sem kalla á viðbrögð Í einu af fræðslumyndböndum Heilsuveru kemur fram að 70% framhaldsskólanema sofa of lítið og af þeim neyta 80% fjögurra eða fleiri orkudrykkja á dag. Þetta eru sláandi tölur. Enn alvarlegra er að óhófleg neysla koffíns hefur fjölþætt neikvæð áhrif á líkamann: Hjartsláttartruflanir, svimi, ógleði, höfuðverkir og kvíði eru allt þættir sem ungmenni þurfa að glíma við. Til viðbótar koma áhrif á tannheilsu, þar sem mikil neysla orkudrykkja getur valdið skemmdum á glerungi tanna. Þetta snýst ekki aðeins um heilsu dagsins í dag. Þetta er þróun sem getur haft langtímaáhrif á lífsgæði og framtíðarheilsu þjóðarinnar. Við þurfum að bregðast við – og það strax. Við þurfum aðgerðir – strax Orkudrykkir og skaðleg áhrif þeirra eru ekki smámál – þetta er stórt lýðheilsumál. Við höfum þegar aðgang að gögnum og upplýsingum sem sýna fram á alvarleika málsins en það nægir ekki. Þekkingin þarf að skila sér í aðgerðum sem hafa raunveruleg áhrif. Til þess þarf: Stóraukna fræðslu: Fræðsla í skólum, fjölskyldum og samfélaginu þarf að vera skýr, aðgengileg og markviss. Ungmenni þurfa að vita hvað þau eru að innbyrða og hvaða áhrif það hefur á heilsu þeirra og líðan. Takmarkað aðgengi: Setjum aldurstakmörk og drögum úr aðgengi að orkudrykkjum, rétt eins og Norðmenn hafa gert með góðum árangri. Minnkaður sýnileiki og ábyrgar auglýsingar: Takmarkanir á auglýsingum sem miða að börnum og ungmennum og minnka sýnileika orkudrykkja í verslunum gætu skipt sköpum. Ábyrgð framleiðenda og verslana: Framleiðendur og verslanir verða að taka þátt í lausninni með því að draga úr koffíninnihaldi og setja siðferðileg mörk á sölu til barna. Tökum þessu alvarlega: Við getum ekki leyft okkur að láta þetta þróast áfram óáreitt. Ef við horfum til Norðmanna, sem hafa sýnt fram á staðfestu með því að banna sölu orkudrykkja til barna undir 16 ára aldri, sjáum við hvernig við getum lært og nýtt reynslu annarra. Samfélagsleg ábyrgð okkar allra Við, sem samfélag, berum ábyrgð á framtíð ungu kynslóðarinnar. Þetta snýst ekki bara um stjórnvöld – foreldrar, kennarar, framleiðendur, verslanir og fjölmiðlar þurfa allir að leggja sitt af mörkum. Við þurfum að vekja vitund, krefjast breytinga og standa vörð um heilsu og vellíðan barna okkar. Þetta er ekki valkostur – þetta er skylda okkar. Nú er tíminn til að taka skref í rétta átt. Heilsu barna okkar og framtíð þeirra verður að forgangsraða. Við öll berum ábyrgð. Höfundur starfar sem íþrótta- og æskulýðsfulltrúi og skipar 5. sæti á lista Framsóknar í Suðurkjördæmi.
Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun
Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar
Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson skrifar
Skoðun Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun