Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson skrifar 13. nóvember 2024 07:00 Við í Flokki fólksins köllum eftir breytingum í húsnæðismálum. Við viljum koma á fót nýju húsnæðislánakerfi. Nýtt húsnæðislánakerfi á Íslandi gengur út á að bjóða upp á hagstæð húsnæðislán þar sem fyrirsjáanleiki og sveigjanleiki lántaka er tryggður, til lengri tíma. Fjármögnun kerfisins verði þannig að álag á grunnvexti verði sem lægst. Það er tími til kominn að við tökum upp nýtt kerfi. Kerfi sem deilir áhættu á milli þess sem skuldar og þess sem lánar. Þetta er grundvallar breyting frá núverandi fyrirkomulagi. Húsnæðislánakerfi að danskri fyrirmynd Með danska kerfinu er hægt að taka óverðtryggð lán með föstum vöxtum til allt að 30 ára. Gegnsæi í verðlagningu verður útfært þannig að lánveitendum verður skylt að birta álag á lánum frá grunnvöxtum eins og það er þegar lánveiting á sér stað. Megin veðsetningarhlutfall verður 80% í stað 70% þannig er hægt að lækka lánakjör á viðbótarlánum. Samhliða verður óheimilt að veita verðtryggð lán til neytenda. Þannig lækka vextir til lengri tíma. Fjármögnun íbúðalánakerfisins verður í gegnum sértryggða stóra skuldabréfaflokka þar sem margir lánveitendur geta selt lán inn í flokkana. Með því er tryggt meira framboð sem tryggir dýpri markað sem ætti að tryggja minna álag á grunnvexti. Þannig bjóðast ávallt bestu lánakjör til lántaka hverju sinni. Skattafrádráttur kemur í stað vaxtabóta og fjármagn til kerfisins verði stóraukið frá því sem nú er. Frádrátturinn skal miða að því að draga úr íþyngjandi húsnæðiskostnaði og nýtist lág- og millitekjufólki og þeim sem nýlega hafa keypt húsnæði. Viðmiðið verður 4 til 5% nafnvextir og verður umframkostnaður greiddur niður í formi skattaafsláttar. Þó verða tekjumörk á þeim skattafrádrætti. Fjármögnun á úrræðinu verði sótt í fjármálakerfið með bankaskatti og öðrum gjöldum. Einnig þarf að skoða vaxtaþak á húsnæðislán eins og þekkst hefur á norðurlöndunum. Það er komið að þér Það halda sjálfsagt margir að stefna Flokks fólksins í þessum málaflokki sé draumórakennd, illa ígrunduð og útfærð. Staðreyndin er önnur. Árið 2012, í eftirmálum bankahrunsins, samþykkti þing Alþýðusambands Íslands að fara í greiningu á danska húsnæðislánakerfinu. Úr varð ítarleg úttekt á danska kerfinu og tillögur um hvernig hægt væri að útfæra það hér á landi. Skýrslan kom út árið 2013. VR lét einnig vinna úttekt á danska kerfinu árið 2022. Kostir og nauðsyn þess að taka upp nýtt húsnæðislánakerfi hljóta að vera augljósir. Við getum ekki og eigum ekki að sætta okkur við núverandi kerfi sem byggir á einhliða okri og þeirri staðreynd að fjármálakerfið hefur ekki nokkurn hag af stöðugleika. Þvert á móti vænkast hagur bankanna í hagsveiflum og hárri verðbólgu. Þetta er grundvallaratriði! Fjármálakerfið þarf að hafa sama hag af stöðugleika og fólkið í landinu! Flokkur fólksins stendur ekki aðeins fyrir breytingar heldur raunhæfar og raunverulegar breytingar sem studdar eru baráttu og kröfum verkalýðshreyfingarinnar, þar sem hugmyndirnar hafa verið útfærðar til aðgerða. Úr skýrslu Alþýðusambands íslands frá árinu 2013. Breytinga er þörf! En hvað er til ráða við þær aðstæður sem við nú búum við? Er hægt að gera einhverjar þær breytingar á fjármögnun á húsnæði sem færa okkur nær því marki að tryggja landsmönnum meira öryggi og betri kjör í húsnæðismálum? Hafa orðið þær breytingar á fjármálamarkaði sem gera okkur kleyft að tryggja betur hag launafólks en núverandi kerfi gerir? Þegar litið er til annarra landa staldra margir við danska húsnæðisveðlánakerfið en það kerfi varð til í lok 18. aldar. Eftir að efnahagskreppan skall á hafa margir staldrað við þetta kerfi og bent á kosti þess Moody‘s skrifaði sérstaka skýrslu um þetta kerfi árið 2002 og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn tók þetta kerfi út í mars árið 2007 og Helstu einkenni danska húsnæðiskerfisins eru: Húsnæðisveðlánum er miðlað í gegnum sérhæfðar stofnanir sem mega aðeins sýsla með miðlun og þjónustu húsnæðisveðlána og fjármögnun þeirra með húsnæðisskuldabréfaútgáfu á markaði. Þessar stofnanir mega ekki sækja fjármagn með innlánum eða gefa út ábyrgðir en mega þróa banka- og tryggingarstarfsemi í gegnum dótturfélög. Kerfið byggir á föstum nafnvöxtum til skemmri eða lengri tíma, hámarks lánshlutfalli m.v. markaðsvirði er 80% og að lánin eru til allt að 30 ára. Við mat á veðhæfni ber að nota varfærið mat á verðmæti eigna sem framkvæmt er af eigin sérfræðingum með vettvangsskoðun, en ekki af fasteignasölum. Húsbréfakerfið, sem hér var við líði milli 1989-2004, byggði að hluta til á sömu hugmynd um gagnkvæmni í skuldabréfi lántakandans og hinu skráða veðskuldabréfi en vék að flestu leiti frá þeim sveigjanlegu eiginleikum sem danska kerfið byggir á gagnvart bæði skuldurum og fjárfestum. Kerfið byggir á víðtækri skráningu eigna og þinglýsingum. Kerfið byggir á bókhaldslegu og áhættulegu jafnvægi á milli eignahliðar (húsnæðisveðlánin) og skuldahliðar (skráðra húsnæðisskuldabréfa) í efnahagsreikningi stofnananna – svokallaðri jafnvægisreglu. Afrakstri af hverju húsnæðisskuldabréfaútboði er miðlað beint til lántakenda og vaxtagreiðslur og afborganir af húsnæðisveðlánum þeirra er miðlað beint til þeirra fjárfesta sem eiga skráðu húsnæðisskuldabréfin. Húsnæðisveðlánastofnanirnar hafa sérhæft sig á ákveðnum markaðssvæðum og náð mikilli hagkvæmni þannig að kostnaður við kerfið er að meðaltali aðeins 50 pkt. (0,5%) álag á markaðsvexti. Jafnvægisreglan Uppgreiðsla lána er ávallt heimil af hálfu skuldara og leiðir til samsvarandi endurgreiðslu eða uppkaupa skráðra húsnæðisskuldabréfa til þess að jafnvægi haldist og endurfjármögnun vaxta- og greiðslubyrði leiðir til útgáfu nýrra skráðra húsnæðisskuldabréfa. Fjárfestar geta ekki gjaldfellt skráð húsnæðisskuldabréf nema vegna vanskila. Strangar reglur gilda um hvernig húsnæðisveðlánastofnun er heimilt að fjárfesta eigið fé sitt. Vegna ákvæða laga og reglna um hvernig þessar lánastofnanir skuli haga starfsemi sinni er áhætta þeirra takmörkuð áhættu af greiðslufalli lántakenda. Víðtækt eftirlit með starfsemi húsnæðisveðlánastofnana af hálfu fjármálaeftirlitsins. Greining Alþýðusambandsins á aðstæðum á fjármálamarkaði hefur sýnt fram á, að miklu máli skiptir fyrir almenning að vaxtaákvarðanir verði í ríkari mæli byggðar á aðstæðum á fjármálamarkaði hverju sinni fremur en ákvörðunum stjórnenda fyrirtækja og stofnana. Ástæðan er sú fákeppni sem hér ríkir á fjármálamarkaði, vegna þess að fyrirtæki og stofnanir reikna sér rúm áhættuálög vegna óvissu um þróun verðlags og á vegna þess að óvissa er um fjármögnun langtíma útlána m.t.t. vaxtakjara og lánstíma auk þess sem krónan einangrar okkur frá öðrum fjármálamörkuðum. Danska kerfið uppfyllir þessi skilyrði og miðar er við að þau kjör sem eru á eftirmarkaði húsnæðisskuldabréfa speglist í gegnum starfsemi lánastofnananna til lántakenda. Höfundur er oddviti Flokks fólksins í Reykjavíkurkjördæmi norður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flokkur fólksins Húsnæðismál Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Ragnar Þór Ingólfsson Mest lesið Takk Sigurður Ingi Helgi Héðinsson Skoðun Krónan býr sig ekki til sjálf Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Íþróttahreyfingin stefnir í gjaldþrot!! Helgi Sigurður Haraldsson Skoðun Læknaeiðurinn og dánaraðstoð: Hvað þýðir „að valda ekki skaða“? Ingrid Kuhlman Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Fyrrverandi lögreglumaður heyrir enn röddina Sigurður Árni Reynisson Skoðun Af hverju hafa Danir það svona óþolandi gott? Björn Teitsson Skoðun Stöndum saman fyrir íslenskan flugrekstur Bogi Nils Bogason Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun Baráttan heldur áfram! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skoðun Skoðun Íþróttahreyfingin stefnir í gjaldþrot!! Helgi Sigurður Haraldsson skrifar Skoðun Læknaeiðurinn og dánaraðstoð: Hvað þýðir „að valda ekki skaða“? Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Takk Sigurður Ingi Helgi Héðinsson skrifar Skoðun Krónan býr sig ekki til sjálf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Stöndum saman fyrir íslenskan flugrekstur Bogi Nils Bogason skrifar Skoðun ,,Gallaður" hundur - söluhluturinn hundur - um úrskurð Kærunefndar vöru- og þjónustukaupa Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Baráttan heldur áfram! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvers virði er líf barns? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hvernig hljómar tilboðið einn fyrir þrjá? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Fyrrverandi lögreglumaður heyrir enn röddina Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Bætum lífsgæði þeirra sem lifa með krabbameini Sigríður Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Offita á krossgötum Guðrún Þuríður Höskuldsdóttir,Tryggvi Helgason skrifar Skoðun Fórnir verið færðar fyrir okkur Björn Ólafsson skrifar Skoðun Launaþjófaður – vanmetinn glæpur á vinnumarkaði Kristjana Fenger skrifar Skoðun Áfram veginn í Reykjavík Gísli Garðarsson,Steinunn Rögnvaldsdóttir skrifar Skoðun Fjölgun kennara er allra hagur Haraldur Freyr Gíslason skrifar Skoðun Deilt og drottnað í umræðu um leikskólamál Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju hafa Danir það svona óþolandi gott? Björn Teitsson skrifar Skoðun Fjárfestum í framtíðinni Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Togstreita, sveigjanleiki og fjölskyldur Sólveig Rán Stefánsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar gjaldtakan? Hildur Hauksdóttir skrifar Skoðun Víðerni verndar og virkjana Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Blóðpeningar vestrænna yfirvalda Bergljót T. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Eigindlegar rannsóknir og umræðan um jafnrétti Stefan C. Hardonk skrifar Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í fangelsi við landamærin Inger Erla Thomsen skrifar Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Sjá meira
Við í Flokki fólksins köllum eftir breytingum í húsnæðismálum. Við viljum koma á fót nýju húsnæðislánakerfi. Nýtt húsnæðislánakerfi á Íslandi gengur út á að bjóða upp á hagstæð húsnæðislán þar sem fyrirsjáanleiki og sveigjanleiki lántaka er tryggður, til lengri tíma. Fjármögnun kerfisins verði þannig að álag á grunnvexti verði sem lægst. Það er tími til kominn að við tökum upp nýtt kerfi. Kerfi sem deilir áhættu á milli þess sem skuldar og þess sem lánar. Þetta er grundvallar breyting frá núverandi fyrirkomulagi. Húsnæðislánakerfi að danskri fyrirmynd Með danska kerfinu er hægt að taka óverðtryggð lán með föstum vöxtum til allt að 30 ára. Gegnsæi í verðlagningu verður útfært þannig að lánveitendum verður skylt að birta álag á lánum frá grunnvöxtum eins og það er þegar lánveiting á sér stað. Megin veðsetningarhlutfall verður 80% í stað 70% þannig er hægt að lækka lánakjör á viðbótarlánum. Samhliða verður óheimilt að veita verðtryggð lán til neytenda. Þannig lækka vextir til lengri tíma. Fjármögnun íbúðalánakerfisins verður í gegnum sértryggða stóra skuldabréfaflokka þar sem margir lánveitendur geta selt lán inn í flokkana. Með því er tryggt meira framboð sem tryggir dýpri markað sem ætti að tryggja minna álag á grunnvexti. Þannig bjóðast ávallt bestu lánakjör til lántaka hverju sinni. Skattafrádráttur kemur í stað vaxtabóta og fjármagn til kerfisins verði stóraukið frá því sem nú er. Frádrátturinn skal miða að því að draga úr íþyngjandi húsnæðiskostnaði og nýtist lág- og millitekjufólki og þeim sem nýlega hafa keypt húsnæði. Viðmiðið verður 4 til 5% nafnvextir og verður umframkostnaður greiddur niður í formi skattaafsláttar. Þó verða tekjumörk á þeim skattafrádrætti. Fjármögnun á úrræðinu verði sótt í fjármálakerfið með bankaskatti og öðrum gjöldum. Einnig þarf að skoða vaxtaþak á húsnæðislán eins og þekkst hefur á norðurlöndunum. Það er komið að þér Það halda sjálfsagt margir að stefna Flokks fólksins í þessum málaflokki sé draumórakennd, illa ígrunduð og útfærð. Staðreyndin er önnur. Árið 2012, í eftirmálum bankahrunsins, samþykkti þing Alþýðusambands Íslands að fara í greiningu á danska húsnæðislánakerfinu. Úr varð ítarleg úttekt á danska kerfinu og tillögur um hvernig hægt væri að útfæra það hér á landi. Skýrslan kom út árið 2013. VR lét einnig vinna úttekt á danska kerfinu árið 2022. Kostir og nauðsyn þess að taka upp nýtt húsnæðislánakerfi hljóta að vera augljósir. Við getum ekki og eigum ekki að sætta okkur við núverandi kerfi sem byggir á einhliða okri og þeirri staðreynd að fjármálakerfið hefur ekki nokkurn hag af stöðugleika. Þvert á móti vænkast hagur bankanna í hagsveiflum og hárri verðbólgu. Þetta er grundvallaratriði! Fjármálakerfið þarf að hafa sama hag af stöðugleika og fólkið í landinu! Flokkur fólksins stendur ekki aðeins fyrir breytingar heldur raunhæfar og raunverulegar breytingar sem studdar eru baráttu og kröfum verkalýðshreyfingarinnar, þar sem hugmyndirnar hafa verið útfærðar til aðgerða. Úr skýrslu Alþýðusambands íslands frá árinu 2013. Breytinga er þörf! En hvað er til ráða við þær aðstæður sem við nú búum við? Er hægt að gera einhverjar þær breytingar á fjármögnun á húsnæði sem færa okkur nær því marki að tryggja landsmönnum meira öryggi og betri kjör í húsnæðismálum? Hafa orðið þær breytingar á fjármálamarkaði sem gera okkur kleyft að tryggja betur hag launafólks en núverandi kerfi gerir? Þegar litið er til annarra landa staldra margir við danska húsnæðisveðlánakerfið en það kerfi varð til í lok 18. aldar. Eftir að efnahagskreppan skall á hafa margir staldrað við þetta kerfi og bent á kosti þess Moody‘s skrifaði sérstaka skýrslu um þetta kerfi árið 2002 og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn tók þetta kerfi út í mars árið 2007 og Helstu einkenni danska húsnæðiskerfisins eru: Húsnæðisveðlánum er miðlað í gegnum sérhæfðar stofnanir sem mega aðeins sýsla með miðlun og þjónustu húsnæðisveðlána og fjármögnun þeirra með húsnæðisskuldabréfaútgáfu á markaði. Þessar stofnanir mega ekki sækja fjármagn með innlánum eða gefa út ábyrgðir en mega þróa banka- og tryggingarstarfsemi í gegnum dótturfélög. Kerfið byggir á föstum nafnvöxtum til skemmri eða lengri tíma, hámarks lánshlutfalli m.v. markaðsvirði er 80% og að lánin eru til allt að 30 ára. Við mat á veðhæfni ber að nota varfærið mat á verðmæti eigna sem framkvæmt er af eigin sérfræðingum með vettvangsskoðun, en ekki af fasteignasölum. Húsbréfakerfið, sem hér var við líði milli 1989-2004, byggði að hluta til á sömu hugmynd um gagnkvæmni í skuldabréfi lántakandans og hinu skráða veðskuldabréfi en vék að flestu leiti frá þeim sveigjanlegu eiginleikum sem danska kerfið byggir á gagnvart bæði skuldurum og fjárfestum. Kerfið byggir á víðtækri skráningu eigna og þinglýsingum. Kerfið byggir á bókhaldslegu og áhættulegu jafnvægi á milli eignahliðar (húsnæðisveðlánin) og skuldahliðar (skráðra húsnæðisskuldabréfa) í efnahagsreikningi stofnananna – svokallaðri jafnvægisreglu. Afrakstri af hverju húsnæðisskuldabréfaútboði er miðlað beint til lántakenda og vaxtagreiðslur og afborganir af húsnæðisveðlánum þeirra er miðlað beint til þeirra fjárfesta sem eiga skráðu húsnæðisskuldabréfin. Húsnæðisveðlánastofnanirnar hafa sérhæft sig á ákveðnum markaðssvæðum og náð mikilli hagkvæmni þannig að kostnaður við kerfið er að meðaltali aðeins 50 pkt. (0,5%) álag á markaðsvexti. Jafnvægisreglan Uppgreiðsla lána er ávallt heimil af hálfu skuldara og leiðir til samsvarandi endurgreiðslu eða uppkaupa skráðra húsnæðisskuldabréfa til þess að jafnvægi haldist og endurfjármögnun vaxta- og greiðslubyrði leiðir til útgáfu nýrra skráðra húsnæðisskuldabréfa. Fjárfestar geta ekki gjaldfellt skráð húsnæðisskuldabréf nema vegna vanskila. Strangar reglur gilda um hvernig húsnæðisveðlánastofnun er heimilt að fjárfesta eigið fé sitt. Vegna ákvæða laga og reglna um hvernig þessar lánastofnanir skuli haga starfsemi sinni er áhætta þeirra takmörkuð áhættu af greiðslufalli lántakenda. Víðtækt eftirlit með starfsemi húsnæðisveðlánastofnana af hálfu fjármálaeftirlitsins. Greining Alþýðusambandsins á aðstæðum á fjármálamarkaði hefur sýnt fram á, að miklu máli skiptir fyrir almenning að vaxtaákvarðanir verði í ríkari mæli byggðar á aðstæðum á fjármálamarkaði hverju sinni fremur en ákvörðunum stjórnenda fyrirtækja og stofnana. Ástæðan er sú fákeppni sem hér ríkir á fjármálamarkaði, vegna þess að fyrirtæki og stofnanir reikna sér rúm áhættuálög vegna óvissu um þróun verðlags og á vegna þess að óvissa er um fjármögnun langtíma útlána m.t.t. vaxtakjara og lánstíma auk þess sem krónan einangrar okkur frá öðrum fjármálamörkuðum. Danska kerfið uppfyllir þessi skilyrði og miðar er við að þau kjör sem eru á eftirmarkaði húsnæðisskuldabréfa speglist í gegnum starfsemi lánastofnananna til lántakenda. Höfundur er oddviti Flokks fólksins í Reykjavíkurkjördæmi norður.
Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun
Skoðun ,,Gallaður" hundur - söluhluturinn hundur - um úrskurð Kærunefndar vöru- og þjónustukaupa Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar
Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar
Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun