Jóhanna segir embættið í norrænu samstarfi og að norrænar næringarráðleggingar séu uppfærðar á um tíu ára fresti. Í kjölfarið skoði hvert land fyrir sig ráðleggingarnar og skoði hvernig uppfærðar ráðleggingar eigi við og meti hvað eigi við og hvað ekki.
„Það eru öll lönd að breyta hjá sér.“
Hún segir landlæknisembættið taka upp breyttar ráðleggingar nærri í heild sinni. Það eina sem sé öðruvísi á Íslandi en á öðrum Norðurlöndum séu viðmið um D-vítamín.
„Það er eina næringarefnið sem við erum með hærri viðmið fyrir,“ segir Jóhanna.
Hún segir að í breyttum næringarviðmiðum séu breytt viðmið fyrir nokkur vítamín og steinefni en það breyti því ekki að enn sé hægt að fá ráðlagðan dagsskammt af þeim með því að borða fjölbreytta fæðu daglega.
Undantekningin sé þó alltaf D-vítamínið. Það sé erfitt að fá það í mat og vegna lítillar sólar á Íslandi sé ráðlagt að taka það inn daglega.
Viðmiðið sé um fimmtán míkrógrömm á dag fyrir tíu til 70 ára og að það samsvari um 600 einingum. Hún segir ekki nóg að drekka til dæmis d-vítamínbætta mjólk daglega. Ef fólk ætlaði að fullnægja þörf fyrir D-vítamíni þyrfti það að drekka um tvo lítra og ekki sé ráðlagt, í ráðleggingunum, að drekka svo mikla mjólk.
„Þetta snýst allt um jafnvægi,“ segir Jóhanna en að einnig þurfi fólk að miða við orkuþörf þegar að hugsa um það hvað það ætlar að borða hvern dag.
Í nýju norrænu ráðleggingunum er lagt til að borða 350 til 500 grömm af rauðu kjöti á viku. Fyrir hafi það verið 500 grömm og sé þannig enn í íslenskum næringarráðleggingum. Jóhanna segir að embætti landlæknis hafi ekki breytt sínum ráðleggingum hvað varðar einstaka matvæli en að það sé til skoðunar. Þessi breyting sé til að minnka kolefnisspor sem tengist matvælaneyslu.
„Þetta snýst kannski um tvær til þrjár kjötmáltíðir á viku. Sem er ekkert hræðilega lítið.“
Ávaxtasafi flokkaður með gosi
Hvað varðar sykurinn segir Jóhanna það nýtt í ráðleggingunum að ávaxtasafi sé flokkaður með gosi og öðrum sykruðum drykkjum.
„Nú er ávaxtasafi tekinn með, að við ættum ekki að vera að drekka mikinn ávaxtasafa, helst sem minnst,“ segir hún og að nýjar rannsóknir sýni fram á tengsl ávaxtasafa við offitu, sykursýki af gerðinni tvö og aukið kólesteról í blóðinu.
Hún segir lítið fjallað um gervisætu í norrænu ráðleggingunum en að Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hafi mikið fjallað um það og mæli ekki með því að nota gervisætu í stað sykurs.
„Rannsóknir sýna að það hjálpar ekki við þyngdarstjórnun og eykur jafnvel líkur á hjartasjúkdómum og sykursýki.“
Hún segir best að drekka vatn eða mælir jafnvel með te eða kaffi vilji fólk lifa heilsusamlegu mataræði.
„Að drekka orku er svolítið erfitt fyrir líkamann.“
Próteinduft ef maður missir úr máltíð
Hvað varðar drykki og máltíðir sem eiga að auka prótein í mataræði segir Jóhanna Eyrún að í rannsóknum á Íslendingum hafi aldrei komið í ljós skortur á próteini. Það sé í mörgum matvælum og Íslendingum virðist ekki skorta það.
„Það er helst ef þú missir úr máltíð að það gæti réttlæt að taka próteinduft. Eða ef þú ert „elite“ íþróttamanneskja og ert að fara ð keppa á íþróttamóti. Það eru þá þessar lyftingar og slíkt þar sem fólk gæti þurft auka prótein.“
Hún segir að það sem hafi komið fram í rannsóknum sé að Íslendingar séu sumir ekki að uppfylla þörf um C-vítamín í mataræði og það megi rekja til of lítillar neyslu á grænmeti og ávöxtum.
„Við erum heldur ekki að borða nóg af heilkornavörum,“ segir Jóhanna og nefnir hafragraut, hýðishrísgrjón og heilhveitipasta og brauð með kornum og fræjum. Það geti leitt til þess að fólk borði ekki nóg af trefjum líka.
Búa til óreiðu og pening
Jóhanna segir mörg sóknarfæri í þessu ráðleggingum og að hún vonist til þess að þegar embættið getur út fæðutengdar ráðleggingar þá komi góð umræða um það hvað sé hollt og gott fyrir fólk.
Jóhanna segir það merkilegt við nýju viðmiðin hversu lítið þau í raun breytast. Það sé stundum umræða um að slíkar ráðleggingar séu ekki nægilega góðar því það sé miðað við lágmarksþörf. Hún segir slíkar fullyrðingar rangar.
„Oft er þetta einhver að búa til pening. Að skapa óreiðuna,“ segir Jóhanna og að þetta sé nokkuð einfalt. Það þurfi að borða grænmeti, fisk og nægilega úr jurtaríkinu.
Jóhanna segir ekki ráðlagt að neyta einungis kjöts til dæmis. Líkaminn geti aðlagað sig að slíku mataræði í styttri tíma en til lengri tíma litið sé það algert glapræði. „Við mælum alls ekki með því að þú sért að borða eina fæðutegund,“ segir Jóhanna.
Hún segir lykilatriði í fæðuráðlegginginum að borða fjölbreytta fæðu.
„Að búa til einhverja nýja bólu, það er oft markaðssetning,“ segir hún og að rannsóknir hafi sýnt að níu af hverjum tíu leiðum um bætta heilsu sem fjallað er um á samfélagsmiðlum eða öðrum miklum virki ekki.
Eyrún segir að nýjar ráðleggingar verði gefnar út formlega í upphafi næsta árs og þar séu til dæmis ný viðmið fyrir fólk sem borðar grænkerafæði [e. vegan].
