Heilt kjörtímabil án árangurs í loftslagsmálum Andrés Ingi Jónsson skrifar 28. maí 2024 15:54 Í dag stóð Umhverfisstofnun fyrir Loftslagsdeginum í Hörpu, viðburði sem er búinn að festa sig í sessi sem árlegt tilefni til að taka stöðuna og ræða staðreyndir í kringum loftslagsmálin. Fullur salur af sérfræðingum og áhugafólki þurfti þar, líkt og undanfarin ár, að hlusta á umhverfisráðherra lýsa stöðu sem engin kannast við nema þau sem eyða flestum dögum í grænþvottaherbergjum ríkisstjórnarinnar. Þegar tvö og hálft ár eru liðin frá því að núverandi ráðherra tók við embætti er orðið verulega vandræðalegt að hann hafi ekki enn haft kraft til að uppfæra aðgerðaáætlun í loftslagsmálum. Enn er spilað eftir handbók frá því fyrir fjórum árum, sem er löngu úrelt. Ráðherranum finnst það ekki stórmál, því eins og hann sagði í ávarpi á Loftslagsdeginum: „Við verðum ekki dæmd á því hvenær aðgerðaáætlunin kom fram, eða hvenær hún er uppfærð, við verðum dæmd á því hvernig gengur.“ Nú, og hvernig gengur þá ríkisstjórninni í loftslagsmálum? Árangur er ekki að nást Það hittist svo illa á fyrir umhverfisráðherra, að daginn fyrir Loftslagsdaginn birtust nýjustu tölur Umhverfisstofnunar um losun gróðurhúsalofttegunda. Þær eru ekki góður vitnisburður fyrir sjö ára valdatíð ríkisstjórnarinnar. Samfélagslosun stóð í stað á milli 2021 og 2022, eftir að hafa aukist árið á undan. Allt bendir síðan til að 2023 muni losun aftur aukast. Markmiðið á að vera að draga úr losun á hverju ári, ef ráðherrann skyldi hafa gleymt því. Ef yfirlýst markmið ríkisstjórnarinnar um 55% samdrátt á að nást, þá er það farið að kalla á 8% samdrátt í losun á hverju einasta ári. Raunin er hins vegar að miðað við 2016, árið áður en ríkisstjórnin tók við, þá hefur samfélagslosun bara lækkað um 4% árið 2022. Allur tími ríkisstjórnarinnar hefur skilað helmingi af þeim árangri sem þarf að ná á hverju einasta ári. Ef við eigum að dæma ríkisstjórnina á því hvernig gengur, þá verður sá dómur ekki góður. Ríkisstjórnin stefnir í að klára heilt kjörtímabil án nokkurs mælanlegs árangurs í loftslagsmálum. Aðgerðir án áætlunar Fyrir áhugafólk um loftslagsmál hefur umræðan um aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum verið vandræðaleg síðustu mánuði. Með réttu hefði þurft að uppfæra hana strax í byrjun kjörtímabils, bæði til að endurspegla að ríkisstjórnin hélt því fram við stjórnarmyndun 2021 að hún ætlaði að auka metnað í málaflokknum, en líka vegna þess að eldri aðgerðaáætlunin byggir á formlegum markmiðum gagnvart Evrópusambandinu sem voru úrelt heilu ári fyrr. Allan nýliðinn vetur hefur verið sagt að vinna við aðgerðaáætlun sé á lokametrunum. Dagsetningar hafa verið teknar frá til að kynna hana, ráðherra hefur sent þingnefndum minnisblöð þar sem sagt er hvenær hennar er að vænta. Ef ríkisstjórninni hefði verið einhver alvara með að ná árangri í loftslagsmálum hefði þessi vinna verið sett í algjöran forgang. En alltaf er hætt við og nýja áætlunin frestast. Þetta er farið að minna á tímabilið þegar Sálin hans Jóns míns virtist halda lokatónleika oft á ári – og meira að segja umhverfisráðherra sjálfum virðist farið að finnast þetta vandræðalegt. En hvað tefur? Umhverfisráðherra segir að hann sé að gera eitthvað sem aldrei hefur verið gert áður, skellir skuldinni þannig á andvaraleysi forvera sinna. En þegar skoðað er hvað hann meinar, þá er hin mikla nýsköpun í stefnumótun sem hefur tafið áætlunargerðina von úr viti einfaldlega að haft hefur verið samráð við atvinnulífið. Þó það nú væri – og hvenær urðu það ný vinnubrögð hjá ráðherrum að eiga samráð við áætlanagerð? Miklu líklegra er að tafirnar stafi af forystuleysi umhverfisráðherra sjálfs. Sumar atvinnugreinar voru beðnar um að skila sínum hugmyndum inn í aðgerðaáætlun, án þess að því fylgdi skýrt yfirmarkmið ríkisstjórnarinnar til að máta allar aðgerðir upp við. Búist er við að Íslandi verði úthlutað markmiði um 40% samdrátt í samfélagslosun í gegnum samstarfið við Evrópusambandið, en í stjórnarsáttmála er gengið lengra og talað um 55% samdrátt í samfélagslosun fyrir 2030. Í svörum ráðherra á Loftslagsdeginum kom fram að þær aðgerðir í óbirtu áætluninni sem væri búið að meta væru að skila 35% samdrætti – sem er sama og í úreltri áætlun síðasta kjörtímabils – þannig að ráðherrann reynir ekki einu sinni að fylla út í eigin markmið. Fáum öll með, setjum kraft í samtalið Í undirbúningi óbirtu aðgerðaáætlunarinnar hefur verið unnið með ólíkum atvinnugeirum að fyrirmynd ýmissa nágrannaríkja okkar. Þetta er skynsamleg leið til að tryggja að sérþekking skili sér í vinnuna. Hins vegar voru ekki allir stærstu atvinnuvegirnir fengnir með í vinnuna, en það er eitthvað sem þarf að skoða vel þegar áætlunin birtist okkur loksins. Stærri vandi birtist hins vegar í því hversu lengi umhverfisráðherra hefur verið að pukrast með vinnu við aðgerðaáætlunina. Aðkoma umhverfisverndarsamtaka hefur lítil sem engin verið og Loftslagsráð hefur verið nánast óstarfandi undanfarið ár, þannig að vinnuna hefur skort þá mikilvægu rýni sem er hægt að fá frá þeim sérfræðingum. Eins hefur almenningur ekkert verið hafður með í ráðum. Aðgerðir í loftslagsmálum snúast um að afstýra loftslagshörmungum sem gætu haft neikvæð áhrif á líf allra, en í þeim eru líka stórkostleg tækifæri til að byggja upp betra, sjálfbærara og réttlátara samfélag til framtíðar. Almenningur hefur ítrekað sýnt að hann er meira en tilbúinn í almennilegar aðgerðir, en það strandar á því að stjórnvöld bjóði upp á þær. Nærtækast er að benda á flokkun lífræns úrgangs, sem fólk hefur árum saman kallað eftir, sem náði fljúgandi ferð þegar loksins var drifið í henni. Urðun lífræns úrgangs minnkaði um 90% strax og almenningur fékk tækifæri til að flokka lífrænt. Svona hugmyndum gæti ráðherra safnað með því að eiga ekki bara samtal við hluta atvinnulífsins, heldur líka umhverfisverndarsamtök og almenning allan. En til þess þarf hann að sýna forystu sem ríkisstjórnina skortir í loftslagsmálum. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Loftslagsmál Alþingi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Skoðun Á að kjósa það sama og síðast? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Setjum söguna í samhengi við nútímann Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Frelsi 2024 Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Samgöngur eru heilbrigðismál Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Vegferð í þágu barna skilar árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Þjóðarátak í sölu á klósettpappír Bjarki Hjörleifsson skrifar Skoðun Skínandi skær í skammdeginu Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rasismi Einar Helgason skrifar Skoðun Kæru ungu foreldrar Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson skrifar Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar Skoðun Frambjóðendur, gerið betur Steinunn Þórðardóttir skrifar Skoðun Greiðar samgöngur í Norðvesturkjördæmi Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring skrifar Skoðun Stuldur um hábjartan dag Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar Skoðun 7.500 íbúðir á Reykjavíkurflugvelli? Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að kreista mjólkurkúna Björg Ágústsdóttir skrifar Skoðun Efnahagsmál eru loftslagsmál Steinunn Kristín Guðnadóttir skrifar Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Flug til framtíðar Arnheiður Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn boðar jafnvægi, forgangsröðun og ábyrgð Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Sjá meira
Í dag stóð Umhverfisstofnun fyrir Loftslagsdeginum í Hörpu, viðburði sem er búinn að festa sig í sessi sem árlegt tilefni til að taka stöðuna og ræða staðreyndir í kringum loftslagsmálin. Fullur salur af sérfræðingum og áhugafólki þurfti þar, líkt og undanfarin ár, að hlusta á umhverfisráðherra lýsa stöðu sem engin kannast við nema þau sem eyða flestum dögum í grænþvottaherbergjum ríkisstjórnarinnar. Þegar tvö og hálft ár eru liðin frá því að núverandi ráðherra tók við embætti er orðið verulega vandræðalegt að hann hafi ekki enn haft kraft til að uppfæra aðgerðaáætlun í loftslagsmálum. Enn er spilað eftir handbók frá því fyrir fjórum árum, sem er löngu úrelt. Ráðherranum finnst það ekki stórmál, því eins og hann sagði í ávarpi á Loftslagsdeginum: „Við verðum ekki dæmd á því hvenær aðgerðaáætlunin kom fram, eða hvenær hún er uppfærð, við verðum dæmd á því hvernig gengur.“ Nú, og hvernig gengur þá ríkisstjórninni í loftslagsmálum? Árangur er ekki að nást Það hittist svo illa á fyrir umhverfisráðherra, að daginn fyrir Loftslagsdaginn birtust nýjustu tölur Umhverfisstofnunar um losun gróðurhúsalofttegunda. Þær eru ekki góður vitnisburður fyrir sjö ára valdatíð ríkisstjórnarinnar. Samfélagslosun stóð í stað á milli 2021 og 2022, eftir að hafa aukist árið á undan. Allt bendir síðan til að 2023 muni losun aftur aukast. Markmiðið á að vera að draga úr losun á hverju ári, ef ráðherrann skyldi hafa gleymt því. Ef yfirlýst markmið ríkisstjórnarinnar um 55% samdrátt á að nást, þá er það farið að kalla á 8% samdrátt í losun á hverju einasta ári. Raunin er hins vegar að miðað við 2016, árið áður en ríkisstjórnin tók við, þá hefur samfélagslosun bara lækkað um 4% árið 2022. Allur tími ríkisstjórnarinnar hefur skilað helmingi af þeim árangri sem þarf að ná á hverju einasta ári. Ef við eigum að dæma ríkisstjórnina á því hvernig gengur, þá verður sá dómur ekki góður. Ríkisstjórnin stefnir í að klára heilt kjörtímabil án nokkurs mælanlegs árangurs í loftslagsmálum. Aðgerðir án áætlunar Fyrir áhugafólk um loftslagsmál hefur umræðan um aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum verið vandræðaleg síðustu mánuði. Með réttu hefði þurft að uppfæra hana strax í byrjun kjörtímabils, bæði til að endurspegla að ríkisstjórnin hélt því fram við stjórnarmyndun 2021 að hún ætlaði að auka metnað í málaflokknum, en líka vegna þess að eldri aðgerðaáætlunin byggir á formlegum markmiðum gagnvart Evrópusambandinu sem voru úrelt heilu ári fyrr. Allan nýliðinn vetur hefur verið sagt að vinna við aðgerðaáætlun sé á lokametrunum. Dagsetningar hafa verið teknar frá til að kynna hana, ráðherra hefur sent þingnefndum minnisblöð þar sem sagt er hvenær hennar er að vænta. Ef ríkisstjórninni hefði verið einhver alvara með að ná árangri í loftslagsmálum hefði þessi vinna verið sett í algjöran forgang. En alltaf er hætt við og nýja áætlunin frestast. Þetta er farið að minna á tímabilið þegar Sálin hans Jóns míns virtist halda lokatónleika oft á ári – og meira að segja umhverfisráðherra sjálfum virðist farið að finnast þetta vandræðalegt. En hvað tefur? Umhverfisráðherra segir að hann sé að gera eitthvað sem aldrei hefur verið gert áður, skellir skuldinni þannig á andvaraleysi forvera sinna. En þegar skoðað er hvað hann meinar, þá er hin mikla nýsköpun í stefnumótun sem hefur tafið áætlunargerðina von úr viti einfaldlega að haft hefur verið samráð við atvinnulífið. Þó það nú væri – og hvenær urðu það ný vinnubrögð hjá ráðherrum að eiga samráð við áætlanagerð? Miklu líklegra er að tafirnar stafi af forystuleysi umhverfisráðherra sjálfs. Sumar atvinnugreinar voru beðnar um að skila sínum hugmyndum inn í aðgerðaáætlun, án þess að því fylgdi skýrt yfirmarkmið ríkisstjórnarinnar til að máta allar aðgerðir upp við. Búist er við að Íslandi verði úthlutað markmiði um 40% samdrátt í samfélagslosun í gegnum samstarfið við Evrópusambandið, en í stjórnarsáttmála er gengið lengra og talað um 55% samdrátt í samfélagslosun fyrir 2030. Í svörum ráðherra á Loftslagsdeginum kom fram að þær aðgerðir í óbirtu áætluninni sem væri búið að meta væru að skila 35% samdrætti – sem er sama og í úreltri áætlun síðasta kjörtímabils – þannig að ráðherrann reynir ekki einu sinni að fylla út í eigin markmið. Fáum öll með, setjum kraft í samtalið Í undirbúningi óbirtu aðgerðaáætlunarinnar hefur verið unnið með ólíkum atvinnugeirum að fyrirmynd ýmissa nágrannaríkja okkar. Þetta er skynsamleg leið til að tryggja að sérþekking skili sér í vinnuna. Hins vegar voru ekki allir stærstu atvinnuvegirnir fengnir með í vinnuna, en það er eitthvað sem þarf að skoða vel þegar áætlunin birtist okkur loksins. Stærri vandi birtist hins vegar í því hversu lengi umhverfisráðherra hefur verið að pukrast með vinnu við aðgerðaáætlunina. Aðkoma umhverfisverndarsamtaka hefur lítil sem engin verið og Loftslagsráð hefur verið nánast óstarfandi undanfarið ár, þannig að vinnuna hefur skort þá mikilvægu rýni sem er hægt að fá frá þeim sérfræðingum. Eins hefur almenningur ekkert verið hafður með í ráðum. Aðgerðir í loftslagsmálum snúast um að afstýra loftslagshörmungum sem gætu haft neikvæð áhrif á líf allra, en í þeim eru líka stórkostleg tækifæri til að byggja upp betra, sjálfbærara og réttlátara samfélag til framtíðar. Almenningur hefur ítrekað sýnt að hann er meira en tilbúinn í almennilegar aðgerðir, en það strandar á því að stjórnvöld bjóði upp á þær. Nærtækast er að benda á flokkun lífræns úrgangs, sem fólk hefur árum saman kallað eftir, sem náði fljúgandi ferð þegar loksins var drifið í henni. Urðun lífræns úrgangs minnkaði um 90% strax og almenningur fékk tækifæri til að flokka lífrænt. Svona hugmyndum gæti ráðherra safnað með því að eiga ekki bara samtal við hluta atvinnulífsins, heldur líka umhverfisverndarsamtök og almenning allan. En til þess þarf hann að sýna forystu sem ríkisstjórnina skortir í loftslagsmálum. Höfundur er þingmaður Pírata.
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar
Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun