Innsömun er orð dagsins Zophonías Torfason skrifar 3. febrúar 2024 09:31 Ég sá í dagskrárkynningu hjá RUV að velt var upp spurningunni hvað orðið inngilding stæði fyrir. Og svarið var að það væri þýðing á orðinu inclusion í ensku. RUV verður með þátt sem hefur verið kynntur á dagskrá að kvöldi þriðjudagsins 6. febrúar nk. og þar á að fjalla um mál innflytjenda. Það gefur mér tilefni til að viðra skoðun mína og hér tjái ég mig sem íslenskukennari í framhaldsskóla í áratugi og námsráðgjafi í hlutastarfi í nærri tvo áratugi, áhugamaður um íslenskt mál og málefni innflytjenda. Fyrir 10 árum var ég í námi í sérkennslufræðum við menntavísindasvið HÍ og lauk þaðan diplómanámi. Í lesefninu kom enska orðið inclusion ítrekað fyrir. Umræða skapaðist um það í hópnum hvernig best væri að koma orðum á íslensku yfir inclusion og önnur samstofna orð í ensku (inclusive, include og fleiri) sem öll eru merkingarlega nátengd. Kennararnir voru líka misjafnlega ánægðir með orðalag sem mest var þá notað í fræðunum eins og „skóli án aðgreiningar“. Einnig var notað „skóli margbreytileikans“ og einhver fleiri. Á þeim tíma kom ég fram með tillögur að hugtakanotkun sem næði utan um það sem um ræddi og afhenti þær skriflega kennara við menntavísindasvið. Tillögunum var vel tekið en ég hef í stuttu máli ekkert af málinu frétt síðan. Þar sem ég hef verið uppteknari af öðrum atriðum hef ég heldur ekki fylgt þessu eftir. Eftirfarandi orð yfir inclusion og skyld hugtök legg ég til að verði ígrunduð rækilega. Ég læt orðabókarskýringar fylgja og tek líka dæmi til skilningsauka. Nafnorðið inclusion. Ekki finnst samsvarandi nafnorð í íslenskri orðabók, þetta er þýtt með lýsingarhætti „innifalið, meðtalið“ eða lýsingarorðunum „innifalinn, meðtalinn, innlyksa“. Nýtt orð sem ég lagði og legg enn til er innsömun (kvk). Dæmi: Ég fann fyrir innsömun og leið vel þegar ég bjó í sveitinni. Skólastarfið beinist að því að innsömun nemenda verði sem greiðust og stuðlað að því á allan hátt. Þegar innsömun á sér stað þá eru aðstæður þannig að einstaklingur „kemst inn“ og í „beint samneyti við aðra einstaklinga í samfélagi“. Ekki flókið, og þó! Það er þessi tenging orðanna inn + saman sem mér fannst og finnst enn vera ein sterkustu rökin fyrir að innsömun felur í sér að viðkomandi upplifir sig sem hluta af hópi, samfélagi. Einnig vill svo skemmtilega til að þetta er nánast bein þýðing á orðinu inclusion og það skemmir ekki fyrir. Þetta hugtak er líka málfræðilega og merkingarlega hliðstætt við orðið samsömun sem flestir þekkja og orðabókin skýrir sem „innlifun, þegar barn samsamast fyrst foreldrum og síðan öðrum fyrirmyndum“. Í þessu samhengi er til sagnorðið að samsamast, sjá skáletrað hér í skýringunni á undan. Þessi hliðstæða með samsömun og innsömun skiptir miklu máli fyrir síðar nefnda orðið sem beinlínis fær stuðning af „eldra systkini“ í málkerfinu sem fólk kannast við. Lýsingarorðið inclusive; „innifalinn, reiknaður með, meðtalinn“ er oft haft í viðskiptum. Í samræmi við það sem kom hér á undan legg ég til orðið; innsamaður (kk) innsömuð (kvk) innsamað (hk). Dæmi: Þegar ég er innsamaður í hópinn þá er ég hluti af honum. Mér fannst ég ekki vera innsömuð í íslenskt samfélag fyrr en ég komst út á vinnumarkaðinn. Ef einstaklingur er ekki innsamaður samfélagi / hópi eftir ákveðinn tíma þá þarf að leita skýringa á því. Barnið virtist vera innsamað bekknum sínum. Hán er á góðri leið með að verða innsamað á sínum vinnustað. Sagnorðið include; „fela í sér, telja með, taka með“. Ég legg þar til sagnirnar að innsama / innsamast. Dæmi: Íslendingar leggja sig fram um að innsama fólk sem flytur til landsins en það gerist ekki sjálfkrafa. Það þarf vilja á báða bóga og við sem samfélag viljum innsama þá sem hingað flytja og auðvelda fólki að innsamast. Á sama hátt þarf einstaklingurinn að leggja sig fram um að innsamast nýju samfélagi svo það megi takast. Ég get rökstutt þetta betur en tel að þetta segi sig nokkuð sjálft og þessi hugtakanotkun geti „innsamast“ íslensku málkerfi mjög auðveldlega. Prófi hver fyrir sig. Ástæðan fyrir þessum fram komnu tillögum mínum núna eru einfaldlega þær að ég hef vissar efasemdir um orðið „inngilding“. Í fyrsta lagi hvernig á að nota það um þann sem hefur verið innsamaður; er hann inngildur eða inngiltur (með -d eða -t)? Ef kona telur sig vera innsamaða hvort er hún þá inngilt eða inngild? Hliðstætt orð og það sem ég tengi fyrst við inngildingu er löggilding og ef einhver er löggiltur þá væri væntanlega nærtækast og réttast að segja inngiltur (með -t) þegar viðkomandi er innsamaður. Í öðru lagi þá vakna hugrenningatengsl við orðin gildur og ógildur sem eru ekki endilega jákvæð hugtök sem taka manni „opnum faðmi“. Þvert á móti eru þau með afdráttarlausa merkingu svipað og „já og nei“ og ekkert þar á milli. Og svo eru ógildir seðlar ekki taldir með í kosningum, bara gildir, hinum er hent. Svo eykst flækjustigið þegar haft er í huga að gildur / ógildur (kk) og gild / ógild (kvk) eru skrifuð með -d en svo er gilt / ógilt (hk) með -t og þannig blandast saman í huga fólks orðin gildur (seðill) og löggiltur (túlkur) bæði í karlkyni, það fyrra með -d en síðara með -t, sjá Snöru (snara.is). Af þessum nánu tengslum orðaparanna gildur og giltur gæti einmitt verið komin efasemdin um hvort maður eigi að segja inngildur eða inngiltur. Það skiptir máli að vel takist til við innsömun nemanda í skóla, innflytjanda í nýtt samfélag sem og einstaklingi á nýjum vinnustað. Hver og einn stendur frammi fyrir einhverjum áskorunum, það á bæði við um þá nýkomnu sem og þá sem fyrir eru. Orðin sem við viljum nota og lýsa þessum hlutverkum okkar þurfa að vera í senn lýsandi og lipur. Þau þurfa að lýsa sem best því sem fram fer og það verður að vera hægt að treysta því að þau nái yfir það svið sem þeim er ætlað og það afmarkast ekki bara af orðanotkun í dag. Nýir tímar þurfa nýja tjáningu og þá þarf nýjar orðmyndir og viðbót við merkingarsvið. Það verður að vera hægt að nota orðin í fjölbreyttum myndum, beygingum og öllum búningum málsins svo þau eigi framtíð fyrir sér. Það er mín skoðun að orð eins og innsömun og þau önnur sem af hér hafa verið kynnt hafi burði til að túlka vel það sem þarf að koma á framfæri þegar rætt er um málefni innflytjenda og annarra hópa í svipaðri stöðu. Höfundur er framhaldsskólakennari á eftirlaunum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslensk tunga Innflytjendamál Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Ég sá í dagskrárkynningu hjá RUV að velt var upp spurningunni hvað orðið inngilding stæði fyrir. Og svarið var að það væri þýðing á orðinu inclusion í ensku. RUV verður með þátt sem hefur verið kynntur á dagskrá að kvöldi þriðjudagsins 6. febrúar nk. og þar á að fjalla um mál innflytjenda. Það gefur mér tilefni til að viðra skoðun mína og hér tjái ég mig sem íslenskukennari í framhaldsskóla í áratugi og námsráðgjafi í hlutastarfi í nærri tvo áratugi, áhugamaður um íslenskt mál og málefni innflytjenda. Fyrir 10 árum var ég í námi í sérkennslufræðum við menntavísindasvið HÍ og lauk þaðan diplómanámi. Í lesefninu kom enska orðið inclusion ítrekað fyrir. Umræða skapaðist um það í hópnum hvernig best væri að koma orðum á íslensku yfir inclusion og önnur samstofna orð í ensku (inclusive, include og fleiri) sem öll eru merkingarlega nátengd. Kennararnir voru líka misjafnlega ánægðir með orðalag sem mest var þá notað í fræðunum eins og „skóli án aðgreiningar“. Einnig var notað „skóli margbreytileikans“ og einhver fleiri. Á þeim tíma kom ég fram með tillögur að hugtakanotkun sem næði utan um það sem um ræddi og afhenti þær skriflega kennara við menntavísindasvið. Tillögunum var vel tekið en ég hef í stuttu máli ekkert af málinu frétt síðan. Þar sem ég hef verið uppteknari af öðrum atriðum hef ég heldur ekki fylgt þessu eftir. Eftirfarandi orð yfir inclusion og skyld hugtök legg ég til að verði ígrunduð rækilega. Ég læt orðabókarskýringar fylgja og tek líka dæmi til skilningsauka. Nafnorðið inclusion. Ekki finnst samsvarandi nafnorð í íslenskri orðabók, þetta er þýtt með lýsingarhætti „innifalið, meðtalið“ eða lýsingarorðunum „innifalinn, meðtalinn, innlyksa“. Nýtt orð sem ég lagði og legg enn til er innsömun (kvk). Dæmi: Ég fann fyrir innsömun og leið vel þegar ég bjó í sveitinni. Skólastarfið beinist að því að innsömun nemenda verði sem greiðust og stuðlað að því á allan hátt. Þegar innsömun á sér stað þá eru aðstæður þannig að einstaklingur „kemst inn“ og í „beint samneyti við aðra einstaklinga í samfélagi“. Ekki flókið, og þó! Það er þessi tenging orðanna inn + saman sem mér fannst og finnst enn vera ein sterkustu rökin fyrir að innsömun felur í sér að viðkomandi upplifir sig sem hluta af hópi, samfélagi. Einnig vill svo skemmtilega til að þetta er nánast bein þýðing á orðinu inclusion og það skemmir ekki fyrir. Þetta hugtak er líka málfræðilega og merkingarlega hliðstætt við orðið samsömun sem flestir þekkja og orðabókin skýrir sem „innlifun, þegar barn samsamast fyrst foreldrum og síðan öðrum fyrirmyndum“. Í þessu samhengi er til sagnorðið að samsamast, sjá skáletrað hér í skýringunni á undan. Þessi hliðstæða með samsömun og innsömun skiptir miklu máli fyrir síðar nefnda orðið sem beinlínis fær stuðning af „eldra systkini“ í málkerfinu sem fólk kannast við. Lýsingarorðið inclusive; „innifalinn, reiknaður með, meðtalinn“ er oft haft í viðskiptum. Í samræmi við það sem kom hér á undan legg ég til orðið; innsamaður (kk) innsömuð (kvk) innsamað (hk). Dæmi: Þegar ég er innsamaður í hópinn þá er ég hluti af honum. Mér fannst ég ekki vera innsömuð í íslenskt samfélag fyrr en ég komst út á vinnumarkaðinn. Ef einstaklingur er ekki innsamaður samfélagi / hópi eftir ákveðinn tíma þá þarf að leita skýringa á því. Barnið virtist vera innsamað bekknum sínum. Hán er á góðri leið með að verða innsamað á sínum vinnustað. Sagnorðið include; „fela í sér, telja með, taka með“. Ég legg þar til sagnirnar að innsama / innsamast. Dæmi: Íslendingar leggja sig fram um að innsama fólk sem flytur til landsins en það gerist ekki sjálfkrafa. Það þarf vilja á báða bóga og við sem samfélag viljum innsama þá sem hingað flytja og auðvelda fólki að innsamast. Á sama hátt þarf einstaklingurinn að leggja sig fram um að innsamast nýju samfélagi svo það megi takast. Ég get rökstutt þetta betur en tel að þetta segi sig nokkuð sjálft og þessi hugtakanotkun geti „innsamast“ íslensku málkerfi mjög auðveldlega. Prófi hver fyrir sig. Ástæðan fyrir þessum fram komnu tillögum mínum núna eru einfaldlega þær að ég hef vissar efasemdir um orðið „inngilding“. Í fyrsta lagi hvernig á að nota það um þann sem hefur verið innsamaður; er hann inngildur eða inngiltur (með -d eða -t)? Ef kona telur sig vera innsamaða hvort er hún þá inngilt eða inngild? Hliðstætt orð og það sem ég tengi fyrst við inngildingu er löggilding og ef einhver er löggiltur þá væri væntanlega nærtækast og réttast að segja inngiltur (með -t) þegar viðkomandi er innsamaður. Í öðru lagi þá vakna hugrenningatengsl við orðin gildur og ógildur sem eru ekki endilega jákvæð hugtök sem taka manni „opnum faðmi“. Þvert á móti eru þau með afdráttarlausa merkingu svipað og „já og nei“ og ekkert þar á milli. Og svo eru ógildir seðlar ekki taldir með í kosningum, bara gildir, hinum er hent. Svo eykst flækjustigið þegar haft er í huga að gildur / ógildur (kk) og gild / ógild (kvk) eru skrifuð með -d en svo er gilt / ógilt (hk) með -t og þannig blandast saman í huga fólks orðin gildur (seðill) og löggiltur (túlkur) bæði í karlkyni, það fyrra með -d en síðara með -t, sjá Snöru (snara.is). Af þessum nánu tengslum orðaparanna gildur og giltur gæti einmitt verið komin efasemdin um hvort maður eigi að segja inngildur eða inngiltur. Það skiptir máli að vel takist til við innsömun nemanda í skóla, innflytjanda í nýtt samfélag sem og einstaklingi á nýjum vinnustað. Hver og einn stendur frammi fyrir einhverjum áskorunum, það á bæði við um þá nýkomnu sem og þá sem fyrir eru. Orðin sem við viljum nota og lýsa þessum hlutverkum okkar þurfa að vera í senn lýsandi og lipur. Þau þurfa að lýsa sem best því sem fram fer og það verður að vera hægt að treysta því að þau nái yfir það svið sem þeim er ætlað og það afmarkast ekki bara af orðanotkun í dag. Nýir tímar þurfa nýja tjáningu og þá þarf nýjar orðmyndir og viðbót við merkingarsvið. Það verður að vera hægt að nota orðin í fjölbreyttum myndum, beygingum og öllum búningum málsins svo þau eigi framtíð fyrir sér. Það er mín skoðun að orð eins og innsömun og þau önnur sem af hér hafa verið kynnt hafi burði til að túlka vel það sem þarf að koma á framfæri þegar rætt er um málefni innflytjenda og annarra hópa í svipaðri stöðu. Höfundur er framhaldsskólakennari á eftirlaunum.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun