Öryggi sjúklinga og aðkoma þeirra Alma D. Möller skrifar 16. september 2023 22:40 Alþjóðaheilbrigðisstofnunin helgar 17. september öryggi sjúklinga. Að þessu sinni er þema dagsins hvernig hækka megi rödd sjúklinga og virkja þá til þess að efla öryggi í heilbrigiðisþjónustu (e. Engaging patients for patient safety - Elevate the voice of patients). Öryggi snýst um það að sjúklingar hljóti ekki skaða af þeirri þjónustu sem ætluð er til að bæta heilsu þeirra og lífsgæði. Því miður verða sk. óvænt atvik sem eruskilgreind í lögum semóhappatilvik, mistök, vanræksla eða önnur atvik sem valdið hafa sjúklingi tjóni eða hefðu getað valdið sjúklingi tjóni. Það er ekki eins auðvelt og ætla mætti að koma í veg fyrir slík atvik því heilbrigðisþjónusta er flókin og hefur flækjustig vaxið hraðar en geta mannsins til að aðlagast þeim breytingum sem fylgja. Talið er að allt að 10% sjúklinga á bráðasjúkrahúsum verði fyrir einhvers konar atviki og að hægt ætti að vera að fyrirbyggja umtalsverðan hluta þeirra. Alvarlegt atvik snertir mest þann sem fyrir verður og getur haft hörmulegar afleiðingar fyrir sjúkling og ástvini. Því þarf að leita allra leiða til að fyrirbyggja alvarleg atvik. Hérlendis er hvað brýnast að bæta mönnun; að tryggja að fjöldi starfsmanna sem og menntun, reynsla og þjálfun þeirra sé í takti við starfsemi og verkefni hverju sinni. Þá þarf vinnuskipulag allt, verkferlar og menning að styðja við öryggi. Þegar alvarlegt atvik hefur hins vegar orðið þurfa viðbrögð stjórnenda og heilbrigðisstarfsmanna að vera markviss og rétt, bæði gagnvart sjúklingi og aðstandendum sem og því starfsfólki sem næst atvikinu stendur. Þegar hlutirnir fara á verri veg sýna rannsóknir að sjúklingar og aðstandendur vilja viðurkenningu á því sem aflaga fór, afsökunarbeiðni og heiðarlegar útskýringar. Að verða fyrir alvarlegu atviki er gríðarlegt áfall og því þarf að sýna hlutaðeigandi samhyggð, virðingu og umhyggju. Tryggja þarf viðeigandi stuðning og eftirfylgd fyrir sjúkling og aðstandendur. Þá er mikilvægt fyrir fólk að vita að atvikið verði rannsakað ofan í kjölinn til að finna á því skýringar svo hægt sé að ráðast í raunverulegar úrbætur til að hindra að atvik fái endurtekið sig. Embætti landlæknis hefur gefið út leiðbeiningar um viðbrögð við óvæntum atvikum í heilbrigðisþjónustu. Alvarlegt atvik er sömuleiðis mikið áfall fyrir þá heilbrigðisstarfsmenn sem að koma og rætt um „hitt fórnarlambið“ (e. second victim) í því samhengi. Það er því brýnt að stofnun veiti einstaklingsmiðaðan og vandaðan stuðning þeim starfsmönnum sem á þurfa að halda. Heilbrigðisráðherra hefur unnið lagafrumvarp sem er ætlað að skýra meðferð alvarlegra atvika sem og réttarstöðu heilbrigðisstarfsmanna. Eins og áður sagði er sjónum beint að hvernig megi virkja sjúklinga í eigin meðferð og öryggi. Í því samhengi er hér bent á bæklingana Sjúklingaráðin 10 og Örugg dvöl á sjúkrahúsi sem og lög um réttindi sjúklinga. Einnig er mikilvægt að sjúklingar og notendur heilbrigðisþjónustu hafi aðkomu að stefnumótun og að umbótastarfi. Heilbrigðisráðuneyti setti nýlega á fót Notendaráð heilbrigðisþjónustu. Þá hefur árlegt Heilbrigðisþing ráðherra gefist vel sem og aðgengi um Samráðsgátt. Embætti landlæknis leitast við að virkja sjúklinga og notendur æ meira: með viðtölum við rannsókn alvarlegra atvika ef það á við og með viðtölum þegar gerðar eru úttektir á heilbrigðisþjónustu. Ætlunin er að auka samráð við sjúklingasamtök þegar úttektir eru undirbúnar eftir því sem við á. Þá gerir Áætlun um gæðaþróun í heilbrigðisþjónustu 2019-2030 ráð fyrir að stofnanir viðhafi reglulegar þjónustukannanir meðal notanda heilbrigðisþjónustu. Loks skal nefnt að landlæknir hyggst koma á fagráði um sjúklingaöryggi með aðkomu notenda. Í tilefni dagsins stendur Hlédís Sveinsdóttir, sem sjálf var þolandi alvarlegs atviks, að málþingi um rétt viðbrögð við alvarlegum atvikum. Þar talar m.a. norski fæðingalæknirinn Stian Westad sem varð valdur að alvarlegu atviki en heiðarleg viðbrögð hans voru þannig að eftir var tekið. Málþingið verður haldið í Fróða, sal Íslenskrar erfðagreiningar að Sturlugötu 8, Reykjavík, kl. 13-16 og verður streymt á visir.is. Við verðum að gera betur þegar kemur að alvarlegum atvikum. Best er auðvitað að fyrirbyggja þau en ef atvik verður þá þurfa öll viðbrögð að vera skjót, fumlaus og rétt. Það þarf að viðurkenna það sem aflaga fór, rannsaka atvikið, draga af því lærdóm og hindra að það gerist aftur. Þá þarf heiðarleg samskipti og markvissan stuðning við þolendur sem og heilbrigðisstarfsfólk. Þannig eflum við öryggi sjúklinga og þar með heilbrigðisstarfsmanna. Höfundur er landlæknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Alma D. Möller Mest lesið Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin helgar 17. september öryggi sjúklinga. Að þessu sinni er þema dagsins hvernig hækka megi rödd sjúklinga og virkja þá til þess að efla öryggi í heilbrigiðisþjónustu (e. Engaging patients for patient safety - Elevate the voice of patients). Öryggi snýst um það að sjúklingar hljóti ekki skaða af þeirri þjónustu sem ætluð er til að bæta heilsu þeirra og lífsgæði. Því miður verða sk. óvænt atvik sem eruskilgreind í lögum semóhappatilvik, mistök, vanræksla eða önnur atvik sem valdið hafa sjúklingi tjóni eða hefðu getað valdið sjúklingi tjóni. Það er ekki eins auðvelt og ætla mætti að koma í veg fyrir slík atvik því heilbrigðisþjónusta er flókin og hefur flækjustig vaxið hraðar en geta mannsins til að aðlagast þeim breytingum sem fylgja. Talið er að allt að 10% sjúklinga á bráðasjúkrahúsum verði fyrir einhvers konar atviki og að hægt ætti að vera að fyrirbyggja umtalsverðan hluta þeirra. Alvarlegt atvik snertir mest þann sem fyrir verður og getur haft hörmulegar afleiðingar fyrir sjúkling og ástvini. Því þarf að leita allra leiða til að fyrirbyggja alvarleg atvik. Hérlendis er hvað brýnast að bæta mönnun; að tryggja að fjöldi starfsmanna sem og menntun, reynsla og þjálfun þeirra sé í takti við starfsemi og verkefni hverju sinni. Þá þarf vinnuskipulag allt, verkferlar og menning að styðja við öryggi. Þegar alvarlegt atvik hefur hins vegar orðið þurfa viðbrögð stjórnenda og heilbrigðisstarfsmanna að vera markviss og rétt, bæði gagnvart sjúklingi og aðstandendum sem og því starfsfólki sem næst atvikinu stendur. Þegar hlutirnir fara á verri veg sýna rannsóknir að sjúklingar og aðstandendur vilja viðurkenningu á því sem aflaga fór, afsökunarbeiðni og heiðarlegar útskýringar. Að verða fyrir alvarlegu atviki er gríðarlegt áfall og því þarf að sýna hlutaðeigandi samhyggð, virðingu og umhyggju. Tryggja þarf viðeigandi stuðning og eftirfylgd fyrir sjúkling og aðstandendur. Þá er mikilvægt fyrir fólk að vita að atvikið verði rannsakað ofan í kjölinn til að finna á því skýringar svo hægt sé að ráðast í raunverulegar úrbætur til að hindra að atvik fái endurtekið sig. Embætti landlæknis hefur gefið út leiðbeiningar um viðbrögð við óvæntum atvikum í heilbrigðisþjónustu. Alvarlegt atvik er sömuleiðis mikið áfall fyrir þá heilbrigðisstarfsmenn sem að koma og rætt um „hitt fórnarlambið“ (e. second victim) í því samhengi. Það er því brýnt að stofnun veiti einstaklingsmiðaðan og vandaðan stuðning þeim starfsmönnum sem á þurfa að halda. Heilbrigðisráðherra hefur unnið lagafrumvarp sem er ætlað að skýra meðferð alvarlegra atvika sem og réttarstöðu heilbrigðisstarfsmanna. Eins og áður sagði er sjónum beint að hvernig megi virkja sjúklinga í eigin meðferð og öryggi. Í því samhengi er hér bent á bæklingana Sjúklingaráðin 10 og Örugg dvöl á sjúkrahúsi sem og lög um réttindi sjúklinga. Einnig er mikilvægt að sjúklingar og notendur heilbrigðisþjónustu hafi aðkomu að stefnumótun og að umbótastarfi. Heilbrigðisráðuneyti setti nýlega á fót Notendaráð heilbrigðisþjónustu. Þá hefur árlegt Heilbrigðisþing ráðherra gefist vel sem og aðgengi um Samráðsgátt. Embætti landlæknis leitast við að virkja sjúklinga og notendur æ meira: með viðtölum við rannsókn alvarlegra atvika ef það á við og með viðtölum þegar gerðar eru úttektir á heilbrigðisþjónustu. Ætlunin er að auka samráð við sjúklingasamtök þegar úttektir eru undirbúnar eftir því sem við á. Þá gerir Áætlun um gæðaþróun í heilbrigðisþjónustu 2019-2030 ráð fyrir að stofnanir viðhafi reglulegar þjónustukannanir meðal notanda heilbrigðisþjónustu. Loks skal nefnt að landlæknir hyggst koma á fagráði um sjúklingaöryggi með aðkomu notenda. Í tilefni dagsins stendur Hlédís Sveinsdóttir, sem sjálf var þolandi alvarlegs atviks, að málþingi um rétt viðbrögð við alvarlegum atvikum. Þar talar m.a. norski fæðingalæknirinn Stian Westad sem varð valdur að alvarlegu atviki en heiðarleg viðbrögð hans voru þannig að eftir var tekið. Málþingið verður haldið í Fróða, sal Íslenskrar erfðagreiningar að Sturlugötu 8, Reykjavík, kl. 13-16 og verður streymt á visir.is. Við verðum að gera betur þegar kemur að alvarlegum atvikum. Best er auðvitað að fyrirbyggja þau en ef atvik verður þá þurfa öll viðbrögð að vera skjót, fumlaus og rétt. Það þarf að viðurkenna það sem aflaga fór, rannsaka atvikið, draga af því lærdóm og hindra að það gerist aftur. Þá þarf heiðarleg samskipti og markvissan stuðning við þolendur sem og heilbrigðisstarfsfólk. Þannig eflum við öryggi sjúklinga og þar með heilbrigðisstarfsmanna. Höfundur er landlæknir.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun