Hvað þurfa vinnustaðir að gera þegar fjölbreytileikinn eykst? Irina S. Ogurtsova og Ásta Bjarnadóttir skrifa 22. júní 2023 11:00 Nú er um 14,6% íbúa Íslands af erlendum uppruna og 22,6% starfsfólks á vinnumarkaði. Þessi hlutföll eru svipuð og í Kaupmannahöfn en fjölgunin hefur orðið hér á mun skemmri tíma. Hjá Reykjavíkurborg eru um 1.250 af um 11.000 starfsmönnum með erlent ríkisfang. Því til viðbótar starfar hjá borginni nokkur fjöldi einstaklinga sem eru fæddir utan Íslands en hafa fengið íslenskan ríkisborgararétt. Langflest starfsfólk með erlent ríkisfang starfar á skóla- og frístundasviði, í leikskólum, á frístundaheimilum og í grunnskólum. Þessi starfsmannahópur er dýrmætur mannauður sem hefur gert okkur kleift að auka þjónustuna á síðustu árum. Eðlilegast væri í raun að hlutfall einstaklinga af erlendum uppruna í starfsmannahópi borgarinnar væri hið sama og á vinnumarkaðnum almennt. Meðal kosta við það væri að þjónustuþegum með annan bakgrunn en íslenskan mundi finnast þau enn velkomnari á starfsstöðum borgarinnar. Meginviðbrögð borgarinnar við auknum þjóðernisfjölbreytileika í starfsmannahópnum hafa verið tengd tungumálinu, enda tungumálaörðugleikar augljóslega óheppilegir í þjónustustarfsemi á borð við þá sem borgin rekur. Eins og gert er ráð fyrir í lögum kveður málstefna borgarinnar á um að starfsfólk skuli nota íslensku í störfum og stjórnsýslu borgarinnar. Einnig eru í mannréttindastefnu borgarinnar markmið um að fjölga innflytjendum í störfum og áhrifastöðum hjá borginni. Augljóst er að til að ná þessum markmiðum þarf að bjóða íslenskukennslu innan vinnustaðarins. Íslenskukennsla á vinnustað Stefnt er að því að starfsfólk Reykjavíkurborgar af erlendum uppruna sem á þarf að halda geti sótt íslenskukennslu á vinnustað sínum eða í næsta nágrenni hans á vinnutíma og á fullum launum. Ekki er ætlunin að kennslan fari fram á stökum námskeiðum heldur að um verði að ræða langtíma fyrirkomulag sem geti jafnvel staðið í mörg ár hjá hverjum og einum. Borgin er með samninga við alla helstu tungumálaskóla landsins sem allir hafa fallist á að koma og kenna á starfsstöðum borgarinnar. Nú er staðan þannig að aðgangur er að íslenskukennslu á 74 af þeim 279 starfsstöðum borgarinnar sem hafa starfsfólk af erlendum uppruna í vinnu. Þau, sem frekar vilja skrá sig sem einstaklingar á námskeið hjá tungumálaskólunum, geta gert það án tilkostnaðar og greiðir borgin þá þátttökugjöldin. Vel hefur gengið að fjármagna þessa starfsemi, með góðu samstarfi við fræðslusjóði sem byggja á kjarasamningum borgarinnar við t.d. Sameyki, Eflingu og stéttarfélög innan BHM og einnig hefur Rannís veitt mikilvægan stuðning við íslenskukennslu. Meginhindrunin við enn víðtækari íslenskuþjálfun starfsfólks innan vinnustaða borgarinnar er ekki skortur á fjármagni, a.m.k. ekki til að greiða hin beinu útgjöld við fræðsluna. Það sem nú vantar upp á er fjármagn til að kaupa afleysingar eða fjármagna fasta umframmönnun, þannig að starfsfólk, sem er bundið í starfi, til dæmis við umönnun barna eða aldraðra, geti sótt íslenskunámskeið á vinnutíma án hindrunar. Tungumálaviðmið Annað mikilvægt stefnumið borgarinnar er að innleiða tungumálaviðmið í allar starfslýsingar og starfsauglýsingar. Notast er við evrópska tungumálarammann sem hefur að geyma skilgreiningu á tungumálaþekkingu á sviði skilnings, talmáls og ritunar. Tungumálaramminn er aðgengilegur á 34 tungumálum og kemst fyrir á einni blaðsíðu. Stefnan er að öll störf hjá borginni verði greind með tilliti til tungumálarammans. Við mat á tungumálakunnáttu er þess þá gætt að gera hæfilegar kröfur, þannig að hvorki verði of litlar kröfur gerðar, né of miklar, enda getur það síðarnefnda verið útilokandi fyrir einstaklinga af erlendum uppruna. Þá mun heyra sögunni til að hæfniskröfur í auglýsingum tiltaki „góða kunnáttu í íslensku og ensku“, en þess í stað kemur til dæmis „íslenskukunnátta á stigi B2 og enskukunnátta á stigi B1”. Nú þegar eru velferðarsvið borgarinnar og starfsstaðir á menningar- og íþróttasviði byrjuð að auglýsa tungumálakröfur, og næst koma inn skóla- og frístundasvið og umhverfis- og skipulagssvið. Ekki bara tungumálið Við hjá Reykjavíkurborg erum stolt af þeirri vegferð sem hafin er í viðbrögðum við auknum þjóðernisfjölbreytileika, en vitum þó að gera þarf enn betur. Eins er ljóst að tungumálakennsla og tungumálaviðmið eru ekki einu skilyrðin fyrir aðlögun, jafnræði og jöfnum tækifærum fyrir starfsfólk af erlendum uppruna. Nauðsynlegt er einnig að fræða fleira starfsfólk um fjölbreytileika og inngildingu, og hvað felst í því að verða fjölmenningarlegur vinnustaður, og höfum við hafið þá vinnu samhliða. Þá er nauðsynlegt að gæta að því að starfsfólk af erlendum uppruna njóti færni sinnar, reynslu og þekkingar í launakjörum. Síðustu ár hefur staðið yfir sérstakt átak hjá Reykjavíkurborg sem lýtur að því að tryggja starfsfólki af erlendum uppruna launajöfnuð á við Íslendinga, meðal annars með því að byrja að meta starfsreynslu erlendis frá, sem ekki var gert áður. Ásta Bjarnadóttir er skrifstofustjóri starfsþróunar og starfsumhverfis hjá Reykjavíkurborg. Irina S. Ogurtsova er mannauðsráðgjafi hjá Reykjavíkurborg. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reykjavík Innflytjendamál Vinnustaðurinn Vinnumarkaður Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Nú er um 14,6% íbúa Íslands af erlendum uppruna og 22,6% starfsfólks á vinnumarkaði. Þessi hlutföll eru svipuð og í Kaupmannahöfn en fjölgunin hefur orðið hér á mun skemmri tíma. Hjá Reykjavíkurborg eru um 1.250 af um 11.000 starfsmönnum með erlent ríkisfang. Því til viðbótar starfar hjá borginni nokkur fjöldi einstaklinga sem eru fæddir utan Íslands en hafa fengið íslenskan ríkisborgararétt. Langflest starfsfólk með erlent ríkisfang starfar á skóla- og frístundasviði, í leikskólum, á frístundaheimilum og í grunnskólum. Þessi starfsmannahópur er dýrmætur mannauður sem hefur gert okkur kleift að auka þjónustuna á síðustu árum. Eðlilegast væri í raun að hlutfall einstaklinga af erlendum uppruna í starfsmannahópi borgarinnar væri hið sama og á vinnumarkaðnum almennt. Meðal kosta við það væri að þjónustuþegum með annan bakgrunn en íslenskan mundi finnast þau enn velkomnari á starfsstöðum borgarinnar. Meginviðbrögð borgarinnar við auknum þjóðernisfjölbreytileika í starfsmannahópnum hafa verið tengd tungumálinu, enda tungumálaörðugleikar augljóslega óheppilegir í þjónustustarfsemi á borð við þá sem borgin rekur. Eins og gert er ráð fyrir í lögum kveður málstefna borgarinnar á um að starfsfólk skuli nota íslensku í störfum og stjórnsýslu borgarinnar. Einnig eru í mannréttindastefnu borgarinnar markmið um að fjölga innflytjendum í störfum og áhrifastöðum hjá borginni. Augljóst er að til að ná þessum markmiðum þarf að bjóða íslenskukennslu innan vinnustaðarins. Íslenskukennsla á vinnustað Stefnt er að því að starfsfólk Reykjavíkurborgar af erlendum uppruna sem á þarf að halda geti sótt íslenskukennslu á vinnustað sínum eða í næsta nágrenni hans á vinnutíma og á fullum launum. Ekki er ætlunin að kennslan fari fram á stökum námskeiðum heldur að um verði að ræða langtíma fyrirkomulag sem geti jafnvel staðið í mörg ár hjá hverjum og einum. Borgin er með samninga við alla helstu tungumálaskóla landsins sem allir hafa fallist á að koma og kenna á starfsstöðum borgarinnar. Nú er staðan þannig að aðgangur er að íslenskukennslu á 74 af þeim 279 starfsstöðum borgarinnar sem hafa starfsfólk af erlendum uppruna í vinnu. Þau, sem frekar vilja skrá sig sem einstaklingar á námskeið hjá tungumálaskólunum, geta gert það án tilkostnaðar og greiðir borgin þá þátttökugjöldin. Vel hefur gengið að fjármagna þessa starfsemi, með góðu samstarfi við fræðslusjóði sem byggja á kjarasamningum borgarinnar við t.d. Sameyki, Eflingu og stéttarfélög innan BHM og einnig hefur Rannís veitt mikilvægan stuðning við íslenskukennslu. Meginhindrunin við enn víðtækari íslenskuþjálfun starfsfólks innan vinnustaða borgarinnar er ekki skortur á fjármagni, a.m.k. ekki til að greiða hin beinu útgjöld við fræðsluna. Það sem nú vantar upp á er fjármagn til að kaupa afleysingar eða fjármagna fasta umframmönnun, þannig að starfsfólk, sem er bundið í starfi, til dæmis við umönnun barna eða aldraðra, geti sótt íslenskunámskeið á vinnutíma án hindrunar. Tungumálaviðmið Annað mikilvægt stefnumið borgarinnar er að innleiða tungumálaviðmið í allar starfslýsingar og starfsauglýsingar. Notast er við evrópska tungumálarammann sem hefur að geyma skilgreiningu á tungumálaþekkingu á sviði skilnings, talmáls og ritunar. Tungumálaramminn er aðgengilegur á 34 tungumálum og kemst fyrir á einni blaðsíðu. Stefnan er að öll störf hjá borginni verði greind með tilliti til tungumálarammans. Við mat á tungumálakunnáttu er þess þá gætt að gera hæfilegar kröfur, þannig að hvorki verði of litlar kröfur gerðar, né of miklar, enda getur það síðarnefnda verið útilokandi fyrir einstaklinga af erlendum uppruna. Þá mun heyra sögunni til að hæfniskröfur í auglýsingum tiltaki „góða kunnáttu í íslensku og ensku“, en þess í stað kemur til dæmis „íslenskukunnátta á stigi B2 og enskukunnátta á stigi B1”. Nú þegar eru velferðarsvið borgarinnar og starfsstaðir á menningar- og íþróttasviði byrjuð að auglýsa tungumálakröfur, og næst koma inn skóla- og frístundasvið og umhverfis- og skipulagssvið. Ekki bara tungumálið Við hjá Reykjavíkurborg erum stolt af þeirri vegferð sem hafin er í viðbrögðum við auknum þjóðernisfjölbreytileika, en vitum þó að gera þarf enn betur. Eins er ljóst að tungumálakennsla og tungumálaviðmið eru ekki einu skilyrðin fyrir aðlögun, jafnræði og jöfnum tækifærum fyrir starfsfólk af erlendum uppruna. Nauðsynlegt er einnig að fræða fleira starfsfólk um fjölbreytileika og inngildingu, og hvað felst í því að verða fjölmenningarlegur vinnustaður, og höfum við hafið þá vinnu samhliða. Þá er nauðsynlegt að gæta að því að starfsfólk af erlendum uppruna njóti færni sinnar, reynslu og þekkingar í launakjörum. Síðustu ár hefur staðið yfir sérstakt átak hjá Reykjavíkurborg sem lýtur að því að tryggja starfsfólki af erlendum uppruna launajöfnuð á við Íslendinga, meðal annars með því að byrja að meta starfsreynslu erlendis frá, sem ekki var gert áður. Ásta Bjarnadóttir er skrifstofustjóri starfsþróunar og starfsumhverfis hjá Reykjavíkurborg. Irina S. Ogurtsova er mannauðsráðgjafi hjá Reykjavíkurborg.
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun