Mannréttindi manna sem ekki standa skil á sköttum Halldóra Þorsteinsdóttir skrifar 10. október 2019 21:55 Mannréttindi þeirra sem hafa gerst sekir um skattalagabrot hafa verið töluvert í umræðunni undanfarin misseri. Sérstaklega sú tilhögun skattamála hér á landi að einstaklingar sem ekki telja rétt fram til skatts, eða svíkja undan skatti, geta staðið frammi fyrir því að sæta bæði álagi samkvæmt ákvörðun skattyfirvalda og refsingu eða sektargerð fyrir dómi í kjölfar ákæru. Því hefur verið haldið fram að þessi tilhögun brjóti gegn 4. gr. 7. viðauka við mannréttindasáttmála Evrópu og átalið er að íslenska ríkið hafi ekki ráðist í grundvallarbreytingar á kerfinu. Um leið er látið að því liggja, beint eða óbeint, að ákærendur, dómarar og aðrir starfsmenn sem koma að þessum málum brjóti nánast vísvitandi gegn réttindum sakborninga. Af gefnu tilefni er rétt að koma á framfæri ákveðnum grundvallaratriðum sem hafa ekki fengið mikið rými í umræðunni. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur aldrei slegið því föstu að kerfi á borð við það sem hér er við lýði standist ekki fyrrgreindan viðauka við mannréttindasáttmálann. Dómstóllinn hefur þvert á móti tekið fram að í mörgum Evrópuríkjum sé að finna tvö ólík viðurlagakerfi vegna sömu brota og þá sérstaklega á sviði skattamála. Þá hefur dómstóllinn tekið fram að almennt verði að játa ríkjum svigrúm til þess að bregðast við refsiverðri háttsemi með tveimur málsmeðferðum sem stefni að ólíkum markmiðum. Hefur dómstóllinn raunar sagt að umræddur viðauki megi ekki girða fyrir að aðildarríkin hagi málsmeðferð sinni á sviði skattamála þannig að stjórnvöld geti fyrst lagt á álag vegna ógreiddra skatta og að síðar fari fram rannsókn og eftir atvikum ákæra vegna þess hluta málsins sem lýtur að alvarlegri og refsiverðum brotum. Dómstóllinn hefur hins vegar sagt að viðaukinn geri kröfu um að slíkar tvær málsmeðferðir fullnægi vissum skilyrðum, m.a. um samþættingu mála í efni og tíma, öflun gagna og fyrirsjáanleika fyrir sakborning. Þar ræður úrslitum hvort einstaklingur hefur þurft að sæta mikilli óvissu og töfum vegna hinna ólíku málsmeðferða og hvort honum hefur mátt vera ljóst að tvær meðferðir væru í gangi vegna sömu háttsemi. Meta þarf hvert og eitt tilvik fyrir sig og því ómögulegt að fullyrða í eitt skipti fyrir öll að gildandi fyrirkomulag hér á landi standist ekki skoðun. Það er sjálfsagt að ræða þessi mál og auðvitað á að tryggja í hvívetna mannréttindi þeirra sem sökum eru bornir fyrir brot á skattalögum. Það felur í sér mannréttindabrot að draga menn fyrir dóm á grundvelli ætlaðra skattalagabrota eftir að þeir hafa mátt þola álag hjá skattyfirvöldum án þess að gætt sé að þeim réttindum sem leiða af ákvæðum mannréttindasáttmálans. Umræðan verður þó að ná yfir alla fleti málsins, en ekki bara þá sem hljóma best eða verst. Hróp og köll um að mannréttindi einstaklinga hafi verið fótum troðin af stjórnvöldum, löggjafanum eða dómstólum með kerfi sem ekki stenst skoðun, án þess að haldið sé til haga lykilatriðum í því sambandi, verða mannréttindum og réttarríkinu seint til framdráttar. Í umræðunni hefur því m.a. verið lýst að íslenska ríkið hafi „fallið á prófinu“ og „enn og aftur fengið á baukinn“. Er því rétt að nefna að íslenska ríkið hefur eins og önnur aðildarríki mannréttindasáttmála Evrópu staðið frammi fyrir þeirri stöðu að áðurnefndur samningsviðauki hefur þróast mikið og hratt í meðförum Mannréttindadómstólsins síðustu árin. Dómar dómstólsins á þessu sviði síðustu 10-15 árin verða þannig seint taldir mjög skýrir og fyrirsjáanlegir, þó svo að hlutirnir hafi vissulega verið að skýrast á allra síðustu árum. Í dómi frá árinu 2016 sagði dómstóllinn raunar sjálfur að nauðsynlegt væri að skýra í eitt skipti fyrir öll þær línur sem lagðar hefðu verið að þessu leyti. Ætluð ítrekuð mannréttindabrot íslenska ríkisins, og þar með þeirra starfsmanna sem koma fram fyrir hönd ríkisins, verður að skoða í þessu ljósi.Höfundur er lektor við lagadeild HR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómsmál Halldóra Þorsteinsdóttir Mannréttindi Skattar og tollar Tengdar fréttir Allir tapa Ríkið féll á prófinu, enn eina ferðina, í liðinni viku. Meintu skattsvikamáli heimsfrægrar hljómsveitar var vísað frá dómi, eftir að hafa velkst um í kerfinu í rúmlega 1.300 daga. 9. október 2019 07:00 Mest lesið Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson Skoðun VII. Aðförin að Ólafi Jóhannessyni Hafþór S. Ciesielski Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson Skoðun Halldór 29.03.2025 Halldór Skoðun Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Skoðun Vilji til að rjúfa kyrrstöðu í húsnæðiskreppunni Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson skrifar Skoðun Veit sem sagt Grímur betur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kárhóll og Kína: Þegar vísindi verða pólitísk tól Davíð Michelsen skrifar Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar Sjá meira
Mannréttindi þeirra sem hafa gerst sekir um skattalagabrot hafa verið töluvert í umræðunni undanfarin misseri. Sérstaklega sú tilhögun skattamála hér á landi að einstaklingar sem ekki telja rétt fram til skatts, eða svíkja undan skatti, geta staðið frammi fyrir því að sæta bæði álagi samkvæmt ákvörðun skattyfirvalda og refsingu eða sektargerð fyrir dómi í kjölfar ákæru. Því hefur verið haldið fram að þessi tilhögun brjóti gegn 4. gr. 7. viðauka við mannréttindasáttmála Evrópu og átalið er að íslenska ríkið hafi ekki ráðist í grundvallarbreytingar á kerfinu. Um leið er látið að því liggja, beint eða óbeint, að ákærendur, dómarar og aðrir starfsmenn sem koma að þessum málum brjóti nánast vísvitandi gegn réttindum sakborninga. Af gefnu tilefni er rétt að koma á framfæri ákveðnum grundvallaratriðum sem hafa ekki fengið mikið rými í umræðunni. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur aldrei slegið því föstu að kerfi á borð við það sem hér er við lýði standist ekki fyrrgreindan viðauka við mannréttindasáttmálann. Dómstóllinn hefur þvert á móti tekið fram að í mörgum Evrópuríkjum sé að finna tvö ólík viðurlagakerfi vegna sömu brota og þá sérstaklega á sviði skattamála. Þá hefur dómstóllinn tekið fram að almennt verði að játa ríkjum svigrúm til þess að bregðast við refsiverðri háttsemi með tveimur málsmeðferðum sem stefni að ólíkum markmiðum. Hefur dómstóllinn raunar sagt að umræddur viðauki megi ekki girða fyrir að aðildarríkin hagi málsmeðferð sinni á sviði skattamála þannig að stjórnvöld geti fyrst lagt á álag vegna ógreiddra skatta og að síðar fari fram rannsókn og eftir atvikum ákæra vegna þess hluta málsins sem lýtur að alvarlegri og refsiverðum brotum. Dómstóllinn hefur hins vegar sagt að viðaukinn geri kröfu um að slíkar tvær málsmeðferðir fullnægi vissum skilyrðum, m.a. um samþættingu mála í efni og tíma, öflun gagna og fyrirsjáanleika fyrir sakborning. Þar ræður úrslitum hvort einstaklingur hefur þurft að sæta mikilli óvissu og töfum vegna hinna ólíku málsmeðferða og hvort honum hefur mátt vera ljóst að tvær meðferðir væru í gangi vegna sömu háttsemi. Meta þarf hvert og eitt tilvik fyrir sig og því ómögulegt að fullyrða í eitt skipti fyrir öll að gildandi fyrirkomulag hér á landi standist ekki skoðun. Það er sjálfsagt að ræða þessi mál og auðvitað á að tryggja í hvívetna mannréttindi þeirra sem sökum eru bornir fyrir brot á skattalögum. Það felur í sér mannréttindabrot að draga menn fyrir dóm á grundvelli ætlaðra skattalagabrota eftir að þeir hafa mátt þola álag hjá skattyfirvöldum án þess að gætt sé að þeim réttindum sem leiða af ákvæðum mannréttindasáttmálans. Umræðan verður þó að ná yfir alla fleti málsins, en ekki bara þá sem hljóma best eða verst. Hróp og köll um að mannréttindi einstaklinga hafi verið fótum troðin af stjórnvöldum, löggjafanum eða dómstólum með kerfi sem ekki stenst skoðun, án þess að haldið sé til haga lykilatriðum í því sambandi, verða mannréttindum og réttarríkinu seint til framdráttar. Í umræðunni hefur því m.a. verið lýst að íslenska ríkið hafi „fallið á prófinu“ og „enn og aftur fengið á baukinn“. Er því rétt að nefna að íslenska ríkið hefur eins og önnur aðildarríki mannréttindasáttmála Evrópu staðið frammi fyrir þeirri stöðu að áðurnefndur samningsviðauki hefur þróast mikið og hratt í meðförum Mannréttindadómstólsins síðustu árin. Dómar dómstólsins á þessu sviði síðustu 10-15 árin verða þannig seint taldir mjög skýrir og fyrirsjáanlegir, þó svo að hlutirnir hafi vissulega verið að skýrast á allra síðustu árum. Í dómi frá árinu 2016 sagði dómstóllinn raunar sjálfur að nauðsynlegt væri að skýra í eitt skipti fyrir öll þær línur sem lagðar hefðu verið að þessu leyti. Ætluð ítrekuð mannréttindabrot íslenska ríkisins, og þar með þeirra starfsmanna sem koma fram fyrir hönd ríkisins, verður að skoða í þessu ljósi.Höfundur er lektor við lagadeild HR.
Allir tapa Ríkið féll á prófinu, enn eina ferðina, í liðinni viku. Meintu skattsvikamáli heimsfrægrar hljómsveitar var vísað frá dómi, eftir að hafa velkst um í kerfinu í rúmlega 1.300 daga. 9. október 2019 07:00
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar
Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar