Um kolefnisjöfnun og kolefnishlutleysi Guðmundur Sigbergsson skrifar 7. október 2019 13:15 Í stefnuræðu forsætisráðherra og ræðum þingmanna flestra annarra þingflokka við þingsetningu í september voru loftslagsmál megininntakið og það neyðarástand sem er til staðar vegna loftslagsbreytinga. Staða Íslands í dag mætti vera betri þrátt fyrir góðan vilja stjórnvalda og almennings. Frá árinu 2010 hefur losun Íslands nokkurn vegin staðið í stað og Ísland nær ólíklega skuldbindingum sínum gagnvart Evrópusambandinu á öðru tímabili Kyoto-bókunarinnar (2013-2020). Ísland hafði notað um 80% úthlutaðra losunarheimilda (kolefniseininga) sinna sem Ísland fékk úthlutað fyrir allt tímabilið þegar árið 2017. Þannig þegar að skuldadögum kemur mun Ísland þurfa að kaupa sér losunarheimildir, dýru verði. Skuldbindingar Íslands þegar tímabil Parísarsamningsins hefst 2020 eiga eftir að koma í ljós en verða líklega krafa um samdrátt á bilinu um 30-40%, m.v. losun árið 2005. Markmið stjórnvalda er svo að vera kolefnishlutlaust árið 2040, sem er metnaðarfullt markmið. Sérstaklega með hliðsjón af núverandi árangri. Síðustu ár hefur hins vegar mikil vitundarvakning orðið í umhverfismálum og þeim gríðarlegu neikvæðu áhrifum sem athafnir mannkyns hafa og hafa haft á loftslagsbreytingar. Stœrsta áskorun okkar kynslóðar er að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið og minnka þar af leiðandi neikvæð áhrif loftslagsbreytinga svo komandi kynslóðir geti notið þeirra auðlinda sem jörðin hefur upp á að bjóða. Loftslagsvandinn er ekki bara vandi stjórnvalda heldur er hann samfélagslegur vandi sem allir þurfa að líta í eigin barm og grípa til aðgerða. Fyrirtæki hafa á síðustu misserum í auknum mæli sýnt samfélagslega ábyrgð og tekið sig á í loftslagsmálum og mörg hver sett fram fullyrðingar um kolefnishlutleysi og kolefnisjöfnun fyrir vörur, þjónustu, rekstur eða jafnvel alla starfsemi sína. Þar er sjónum iðulega beint að aðgerðum til að jafna núverandi losun en minni áhersla lögð á samdrátt í losun, a.m.k. í framsetningu gagnvart almenningi. Í umræðu um kolefnishlutleysi og kolefnisjöfnun er hins vegar mikilvægt að halda til haga tveimur grundvallarþáttum loftslagsvandans, annars vegar verður að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og hins vegar þarf að grípa til aðgerða til þess að mæta losun sem ekki er hægt að draga frekar úr eða fyrirbyggja. Eitt er ljóst, að það er ekki hægt að halda áfram á sömu braut með óbreyttri eða aukinni neyslu og réttlæta hana með bindingu gróðurhúsategunda t.d. með kaupum á kolefniseiningum. Hvort tveggja verður að gilda, samdráttur í losun og binding á því sem ekki er hægt að draga frekar saman. Þegar búið er að finna leiðir til samdráttar er vissulega mikilvægt að jafna fyrir þeirri losun sem ekki er hægt að fyrirbyggja en það er ekki aðalatriðið. Án samdráttar nær Ísland ekki að standa við skuldbindingar sínar. Fullyrðingar um kolefnisjöfnun og kolefnishlutleysi eru ábyrgðarhluti. Þannig verða fyrirtæki að setja fram slíkar fullyrðingar af varkárni og styðja þær sönnunargögnum. Skýrleiki fullyrðinga og upplýsingagjöf er grundvallaratriði í því sambandi, þar sem hagsmunaaðilum verður að vera ljóst hvað er raunverulega kolefnishlutlaust og hvað er það ekki. Er t.d. átt við að öll starfsemi fyrirtækja sé kolefnishlutlaus eða bara hluti hennar? Hvað innan aðfanga-/virðiskeðjunnar er kolefnishlutlaust? Fullyrðingar fyrirtækja um kolefnishlutleysi og kolefnisjöfnun eru ólíkar eins og þær eru margar. Mörg setja þær fram vel og með hliðsjón af aðfangakeðju starfseminnar, birta upplýsingar um losun opinberlega ásamt áætlunum um samdrátt á meðan framsetning annarra mætti vera skýrari. En hvernig á að kolefnisjafna eða ná fram kolefnishlutleysi og hvernig á að setja fram fullyrðingar? Fyrirtæki sem halda fram kolefnishlutleysi eða -jöfnun þurfa einnig að líta til þess hvort það liggi fyrir staðfesting að aðgerðir til kolefnisjöfnunar séu raunverulega að skila árangri? Hefur t.d. óháður aðili tekið út og staðfest að þau verkefni sem stutt er við skili raunverulegri bindingu koldíoxíðs eða fyrirbyggi losun? Er tryggt að losun í dag sé jafnframt bundin þegar kolefniseiningar eru keyptar og þeim eytt? Er tryggt að þær einingar, sem seldar eru, séu eingöngu seldar einu sinni? Er rekjanleiki fullyrðinga til staðar gagnvart aðgerðum til jöfnunar? Víða erlendis hafa ríki brugðist við með framsetningu leiðbeininga eða staðla um kolefnishlutleysi. Þannig geta fyrirtæki, sem vilja kolefnishlutleysa starfsemi sína, mátað sig við staðlaðar og aðgengilegar leiðbeiningar og sett fram fullyrðingar um kolefnishlutleysi að tilteknum kröfum uppfylltum. Hagsmunaaðilar hafa þannig aðgang að leiðbeiningum og geta myndað sér skoðun á gildi fullyrðinga, sem byggðar eru á hlutlægum sönnunargögnum. Aðilar sem ekki uppfylla kröfur eru þannig ólíklegri til að setja fram fullyrðingar um kolefnishlutleysi. Þannig má fyrirbyggja „grænþvott“ og að kolefnishlutleysi og -jöfnun hafi raunverulegt gildi. Sama gildir um útgáfu kolefniseininga, þar eru til viðmið, leiðbeiningar og kröfur til útgáfu kolefniseininga sem eru skráðar í miðlæga kolefnisskrá að kröfum uppfylltum. Ekki ósvipað verðbréfaskráning. Á Íslandi eru, enn sem komið er, engar reglur eða viðmið til staðar sem lúta að kolefnishlutleysi eða kolefnisjöfnun eða útgáfu kolefniseininga. Mikilvægt er hins vegar að á meðan regluverk er ekki til staðar að aðilar sem setja fram fullyrðingar um kolefnishlutleysi sýni frumkvæði og geri það með hliðsjón af aðgengilegum viðmiðum og að útgefendur kolefniseininga geri það á grundvelli viðmiða og tryggi rekjanleika í samræmi við meginreglur mótvægisaðgerða. Markmið Parísarsamningsins er fyrst og fremst að draga úr losun, eins og að framan greinir. Árið 2030 þarf Ísland að hafa dregið úr losun um 30-40%. Það markmið næst ekki ef aðeins er jafnað fyrir óbreytta losun og aukna neyslu með kaupum á kolefniseiningum en þegar það er gert þarf það að vera í samræmi við viðurkennda alþjóðlega framkvæmd.Höfundur er framkvæmdastjóri vottunarstofunnar iCert Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Sigbergsson Loftslagsmál Mest lesið Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Óheiðarlegur óskalisti Sjálfstæðisflokksins Finnur Ricart Andrason Skoðun Hinir vondu fjármagnseigendur! Guðmundur Ragnarsson Skoðun Vertu réttu megin við línuna Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Gaslýsum almenning Elínrós Erlingsdóttir Skoðun Hægriflokkarnir boða ójöfnuð fyrir íslenska skóla Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Er húsið tómt? Bjarni Benediktsson Skoðun „Að ganga á bak orða sinna“ – Hvað þýðir það eiginlega? Ragnheiður Stephensen Skoðun Lágir vextir og gott veður með draumsýn Viðreisnar um inngöngu í ESB? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun „Hefur þú ekkert að gera?” Marta Wieczorek skrifar Skoðun Hvatning um stuðning við strandveiðar Örn Pálsson skrifar Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir skrifar Skoðun Íslensku menntaverðlaunin – íslenskt skólastarf Jón Torfi Jónasson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við svindlara Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameinumst, hjálpum þeim Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Hinir vondu fjármagnseigendur! Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halló manneskja Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun „Getið þið ekki talað um eitthvað annað en þessa vegi!?“ Gerður Björk Sveinsdóttir skrifar Skoðun Gaman og gott að eldast – eflum lýðheilsu Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Svo langt frá heimsins vígaslóð - Alþjóða og öryggismál í aðdraganda kosninga Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Velferð fanga kemur okkur öllum við Tinna Eyberg Örlygsdóttir skrifar Skoðun Óréttlát lög sem þarf að lagfæra Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Bless Borgarlína, halló Sundabraut Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Stuðlar: neyðarástand í meðferðarkerfinu Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Breytt heimsmynd blasir við Íslendingum Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Það er ekki allt að fara til fjandans! Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Gaslýsum almenning Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Ískaldur veruleiki, ekki skuggamyndir á vegg fræðimanna Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Er húsið tómt? Bjarni Benediktsson skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Tölum um fólkið, ekki kerfin María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Vertu réttu megin við línuna Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vegur vinstrisins til áhrifa Hlynur Már Ragnheiðarson skrifar Skoðun Börnin á biðlistunum - það er ekki hægt að skálda þetta Dilja Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Lágir vextir og gott veður með draumsýn Viðreisnar um inngöngu í ESB? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun „Að ganga á bak orða sinna“ – Hvað þýðir það eiginlega? Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Hægriflokkarnir boða ójöfnuð fyrir íslenska skóla Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn: Bákn eða bústólpi? Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Í stefnuræðu forsætisráðherra og ræðum þingmanna flestra annarra þingflokka við þingsetningu í september voru loftslagsmál megininntakið og það neyðarástand sem er til staðar vegna loftslagsbreytinga. Staða Íslands í dag mætti vera betri þrátt fyrir góðan vilja stjórnvalda og almennings. Frá árinu 2010 hefur losun Íslands nokkurn vegin staðið í stað og Ísland nær ólíklega skuldbindingum sínum gagnvart Evrópusambandinu á öðru tímabili Kyoto-bókunarinnar (2013-2020). Ísland hafði notað um 80% úthlutaðra losunarheimilda (kolefniseininga) sinna sem Ísland fékk úthlutað fyrir allt tímabilið þegar árið 2017. Þannig þegar að skuldadögum kemur mun Ísland þurfa að kaupa sér losunarheimildir, dýru verði. Skuldbindingar Íslands þegar tímabil Parísarsamningsins hefst 2020 eiga eftir að koma í ljós en verða líklega krafa um samdrátt á bilinu um 30-40%, m.v. losun árið 2005. Markmið stjórnvalda er svo að vera kolefnishlutlaust árið 2040, sem er metnaðarfullt markmið. Sérstaklega með hliðsjón af núverandi árangri. Síðustu ár hefur hins vegar mikil vitundarvakning orðið í umhverfismálum og þeim gríðarlegu neikvæðu áhrifum sem athafnir mannkyns hafa og hafa haft á loftslagsbreytingar. Stœrsta áskorun okkar kynslóðar er að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið og minnka þar af leiðandi neikvæð áhrif loftslagsbreytinga svo komandi kynslóðir geti notið þeirra auðlinda sem jörðin hefur upp á að bjóða. Loftslagsvandinn er ekki bara vandi stjórnvalda heldur er hann samfélagslegur vandi sem allir þurfa að líta í eigin barm og grípa til aðgerða. Fyrirtæki hafa á síðustu misserum í auknum mæli sýnt samfélagslega ábyrgð og tekið sig á í loftslagsmálum og mörg hver sett fram fullyrðingar um kolefnishlutleysi og kolefnisjöfnun fyrir vörur, þjónustu, rekstur eða jafnvel alla starfsemi sína. Þar er sjónum iðulega beint að aðgerðum til að jafna núverandi losun en minni áhersla lögð á samdrátt í losun, a.m.k. í framsetningu gagnvart almenningi. Í umræðu um kolefnishlutleysi og kolefnisjöfnun er hins vegar mikilvægt að halda til haga tveimur grundvallarþáttum loftslagsvandans, annars vegar verður að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og hins vegar þarf að grípa til aðgerða til þess að mæta losun sem ekki er hægt að draga frekar úr eða fyrirbyggja. Eitt er ljóst, að það er ekki hægt að halda áfram á sömu braut með óbreyttri eða aukinni neyslu og réttlæta hana með bindingu gróðurhúsategunda t.d. með kaupum á kolefniseiningum. Hvort tveggja verður að gilda, samdráttur í losun og binding á því sem ekki er hægt að draga frekar saman. Þegar búið er að finna leiðir til samdráttar er vissulega mikilvægt að jafna fyrir þeirri losun sem ekki er hægt að fyrirbyggja en það er ekki aðalatriðið. Án samdráttar nær Ísland ekki að standa við skuldbindingar sínar. Fullyrðingar um kolefnisjöfnun og kolefnishlutleysi eru ábyrgðarhluti. Þannig verða fyrirtæki að setja fram slíkar fullyrðingar af varkárni og styðja þær sönnunargögnum. Skýrleiki fullyrðinga og upplýsingagjöf er grundvallaratriði í því sambandi, þar sem hagsmunaaðilum verður að vera ljóst hvað er raunverulega kolefnishlutlaust og hvað er það ekki. Er t.d. átt við að öll starfsemi fyrirtækja sé kolefnishlutlaus eða bara hluti hennar? Hvað innan aðfanga-/virðiskeðjunnar er kolefnishlutlaust? Fullyrðingar fyrirtækja um kolefnishlutleysi og kolefnisjöfnun eru ólíkar eins og þær eru margar. Mörg setja þær fram vel og með hliðsjón af aðfangakeðju starfseminnar, birta upplýsingar um losun opinberlega ásamt áætlunum um samdrátt á meðan framsetning annarra mætti vera skýrari. En hvernig á að kolefnisjafna eða ná fram kolefnishlutleysi og hvernig á að setja fram fullyrðingar? Fyrirtæki sem halda fram kolefnishlutleysi eða -jöfnun þurfa einnig að líta til þess hvort það liggi fyrir staðfesting að aðgerðir til kolefnisjöfnunar séu raunverulega að skila árangri? Hefur t.d. óháður aðili tekið út og staðfest að þau verkefni sem stutt er við skili raunverulegri bindingu koldíoxíðs eða fyrirbyggi losun? Er tryggt að losun í dag sé jafnframt bundin þegar kolefniseiningar eru keyptar og þeim eytt? Er tryggt að þær einingar, sem seldar eru, séu eingöngu seldar einu sinni? Er rekjanleiki fullyrðinga til staðar gagnvart aðgerðum til jöfnunar? Víða erlendis hafa ríki brugðist við með framsetningu leiðbeininga eða staðla um kolefnishlutleysi. Þannig geta fyrirtæki, sem vilja kolefnishlutleysa starfsemi sína, mátað sig við staðlaðar og aðgengilegar leiðbeiningar og sett fram fullyrðingar um kolefnishlutleysi að tilteknum kröfum uppfylltum. Hagsmunaaðilar hafa þannig aðgang að leiðbeiningum og geta myndað sér skoðun á gildi fullyrðinga, sem byggðar eru á hlutlægum sönnunargögnum. Aðilar sem ekki uppfylla kröfur eru þannig ólíklegri til að setja fram fullyrðingar um kolefnishlutleysi. Þannig má fyrirbyggja „grænþvott“ og að kolefnishlutleysi og -jöfnun hafi raunverulegt gildi. Sama gildir um útgáfu kolefniseininga, þar eru til viðmið, leiðbeiningar og kröfur til útgáfu kolefniseininga sem eru skráðar í miðlæga kolefnisskrá að kröfum uppfylltum. Ekki ósvipað verðbréfaskráning. Á Íslandi eru, enn sem komið er, engar reglur eða viðmið til staðar sem lúta að kolefnishlutleysi eða kolefnisjöfnun eða útgáfu kolefniseininga. Mikilvægt er hins vegar að á meðan regluverk er ekki til staðar að aðilar sem setja fram fullyrðingar um kolefnishlutleysi sýni frumkvæði og geri það með hliðsjón af aðgengilegum viðmiðum og að útgefendur kolefniseininga geri það á grundvelli viðmiða og tryggi rekjanleika í samræmi við meginreglur mótvægisaðgerða. Markmið Parísarsamningsins er fyrst og fremst að draga úr losun, eins og að framan greinir. Árið 2030 þarf Ísland að hafa dregið úr losun um 30-40%. Það markmið næst ekki ef aðeins er jafnað fyrir óbreytta losun og aukna neyslu með kaupum á kolefniseiningum en þegar það er gert þarf það að vera í samræmi við viðurkennda alþjóðlega framkvæmd.Höfundur er framkvæmdastjóri vottunarstofunnar iCert
Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Lágir vextir og gott veður með draumsýn Viðreisnar um inngöngu í ESB? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við svindlara Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Svo langt frá heimsins vígaslóð - Alþjóða og öryggismál í aðdraganda kosninga Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Lágir vextir og gott veður með draumsýn Viðreisnar um inngöngu í ESB? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Lágir vextir og gott veður með draumsýn Viðreisnar um inngöngu í ESB? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun