Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar 1. september 2025 14:00 Í dag tekur gildi nýtt örorku- og endurhæfingarlífeyriskerfi. Kerfi sem markar tímamót í baráttunni gegn fátækt, einmanaleika og því að festast í vanvirkni og kvíða án þess að geta brotist út úr þeim döpru aðstæðum. Um árabil hafa stjórnvöld reynt að plástra kerfi sem varla nokkur sála hefur getað skilið. Flókið, óréttlátt og skrítð kerfi svo ekki sé fastar að orði kveðið. Ég ætla ekki nýta tíma minn nú í að horfa frekar um öxl og síta það sem var. NÚ horfum við fram á veginn bjartsýn og brosandi því loksins, loksins er okkur að takast að einfalda og stórefla gamalt úrelt og götótt kerfi sem sannarlega þjónaði ekki öllum þeim sem á þurftu að halda. Ég vil sérstaklega þakka þeim sem hófu þessa vegferð og sem með þrotlausri vinnu sinni eru að gefa okkur gjörbreytt og skiljanlegra almannatryggingakerfi sem stórbætir lífskjör þeirra öryrkja sem fastir hafa verið í rammgerðri fátæktargildu um árabil. Ríkissjóður mun árlega leggja til um 20 milljarða króna til að bæta kjör öryrkja um leið og mun opnast þeim nýr heimur tækifæra til að brjótast út úr vanvirkni og einmanaleika með öflugum stuðningi til atvinnuþáttöku við hæfi hvers og eins. Ég hef ekki farið varhluta að þvi að heyra áhyggjur sem öryrkjar hafa þegar kemur að atvinnuþáttökunni. Ég segi ekki hafa áhyggjur það mun enginn verða neyddur til neins, Nýja kerfið okkar byggir á getu og vilja hvers og eins. Um 95% allra öryrkja mun fá launahækkun í nýju kerfi en höfum þó í huga að þeir sem búa við bágustu kjörin fá eðli málsins samkvæmt fleiri krónur í hækkun en þeir sem hafa sterkari fjárhagsstöðu. Kerfið okkar verður gagnsærra og einfaldara. Greiðsluflokkum er fækkað og frítekjumörk hækkuð til að sporna gegn því að þeir sem þurfa á húsnæðisstuðningi að halda skerðist um leið og þeir fá fleiri krónur í umslagið. Ég skil vel áhyggjurnar af svo stórum breytingum. Sem öryrki þekki ég af eigin raun hversu óréttlátt og íþyngjandi gamla örorkukerfið gat verið. Sú reynsla hefur stutt mig í að gera nýja kerfið okkar enn betra og hjálpað okkur við að finna veikleikana og eyða þeim burt. Við skulum þó átta okkur á því að með slíkum risa kerfisbreytingum sem nú taka gildi þá megum við eiga von á, að einhverjar vörður verði í veginum sem við viljum alls ekki hafa þar. Þá er það okkar að benda á þær jafnóðum og við verðum þeirra vör og fjarlægja þær í kjölfarið. Lagabreytingin var samþykkt í júní 2024 þegar forveri minn var í starfi og höfðum við í Flokki fólksins á þeim tíma miklar áhyggjur af þeim annmörkum sem þá voru okkur augljósir. Nú hef ég hins vegar sem ráðherra málaflokksins notið þeirra forréttinda, ásamt frábærum sérfræðingum Félags- og húsnæðismálaráðuneytisins og stofnana þess, að fá að bæta kerfið enn frekar og sparsla í götin sem ég hafði hvað mestar áhyggjur af. Takk fyrir óþrjótandi elju ykkar allra þar sem oft hefur viðveran verið löng og ströng. Ég ætla nú að útskýra nokkur atriði nýja kerfisins sem vonandi slá á áhyggjur margra öryrkja sem vita ekki hvað framtíð þeirra ber í skauti sér hvað það varðar. Þeir sem nú þegar eru í kerfinu með 75% örorkumat þurfa ekki að fara í nýtt samþætt sérfræðimat – það er alfarið valkvætt. Allir sem eru á örorkulífeyri færast sjálfkrafa yfir á nýjan örorkulífeyri og þurfa ekkert að aðhafast. Breytingin er sjálfvirk. Nýi örorkulífeyrinn er jafnframt varanlegur sem þýðir að fólk þarf ekki að fara reglulega í endurmat en það hefur reynst mörgum íþyngjandi. Fólk á örorkulífeyri getur hins vegar sjálft óskað eftir samþættu sérfræðimati ef það hefur áhuga á að kanna möguleikann á að fara á hlutaörorkulífeyri. Enginn er færður sjálfkrafa yfir á hlutaörorkulífeyri. Sérstaklega vil ég nefna að þeir sem bíða eftir að komast í endurhæfingu munu nú í nýju kerfi eiga rétt á sjúkra og endurhæfingargreiðslum ólíkt því sem áður var þar sem sá hópur féll á milli skips og bryggju. Margir hafa lýst yfir áhyggjum af víxlverkunum, það er að segja hvort hækkanir frá almannatryggingum hverfi vegna samsvarandi skerðinga hjá lífeyrissjóðum. Lagt var fram stjórnarfrumvarp til að koma í veg fyrir þetta, en því miður fékk frumvarpið ekki fulla þinglega meðferð vegna málþófs stjórnarandstöðunnar. Ég hef þó rætt framhaldið við fjármálaráðherra og er fullviss um að samkomulag náist um að koma í veg fyrir þessa víxlverkun áður en langt um líður. Ef það gengur ekki eftir mun ríkisstjórnin tryggja með lögum að víxlverkunin bitni ekki á öryrkjum. Margir öryrkjar hafa haft áhyggjur af nýja almannatryggingakerfinu, þar á meðal ég sjálf. Hins vegar trúi ég því að við höfum gert allt sem í okkar valdi stendur til að draga úr óvissu og tryggja að þessar breytingar muni bæta lífsgæði sem flestra grípa fólk sem þarf á endurhæfingu að halda og bæta samfélagið okkar. Munum svo að standa vaktina saman og hjálpast að við að tryggja að nýja kerfið okkar virki fyrir okkur öll. Hjartans þakkir til ykkar allra og til hamingju með þennan fallega dag. Ekkert um okkur án okkar. Höfundur er félags- og húsnæðismálaráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Inga Sæland Flokkur fólksins Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Félagsmál Rekstur hins opinbera Alþingi Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Sjá meira
Í dag tekur gildi nýtt örorku- og endurhæfingarlífeyriskerfi. Kerfi sem markar tímamót í baráttunni gegn fátækt, einmanaleika og því að festast í vanvirkni og kvíða án þess að geta brotist út úr þeim döpru aðstæðum. Um árabil hafa stjórnvöld reynt að plástra kerfi sem varla nokkur sála hefur getað skilið. Flókið, óréttlátt og skrítð kerfi svo ekki sé fastar að orði kveðið. Ég ætla ekki nýta tíma minn nú í að horfa frekar um öxl og síta það sem var. NÚ horfum við fram á veginn bjartsýn og brosandi því loksins, loksins er okkur að takast að einfalda og stórefla gamalt úrelt og götótt kerfi sem sannarlega þjónaði ekki öllum þeim sem á þurftu að halda. Ég vil sérstaklega þakka þeim sem hófu þessa vegferð og sem með þrotlausri vinnu sinni eru að gefa okkur gjörbreytt og skiljanlegra almannatryggingakerfi sem stórbætir lífskjör þeirra öryrkja sem fastir hafa verið í rammgerðri fátæktargildu um árabil. Ríkissjóður mun árlega leggja til um 20 milljarða króna til að bæta kjör öryrkja um leið og mun opnast þeim nýr heimur tækifæra til að brjótast út úr vanvirkni og einmanaleika með öflugum stuðningi til atvinnuþáttöku við hæfi hvers og eins. Ég hef ekki farið varhluta að þvi að heyra áhyggjur sem öryrkjar hafa þegar kemur að atvinnuþáttökunni. Ég segi ekki hafa áhyggjur það mun enginn verða neyddur til neins, Nýja kerfið okkar byggir á getu og vilja hvers og eins. Um 95% allra öryrkja mun fá launahækkun í nýju kerfi en höfum þó í huga að þeir sem búa við bágustu kjörin fá eðli málsins samkvæmt fleiri krónur í hækkun en þeir sem hafa sterkari fjárhagsstöðu. Kerfið okkar verður gagnsærra og einfaldara. Greiðsluflokkum er fækkað og frítekjumörk hækkuð til að sporna gegn því að þeir sem þurfa á húsnæðisstuðningi að halda skerðist um leið og þeir fá fleiri krónur í umslagið. Ég skil vel áhyggjurnar af svo stórum breytingum. Sem öryrki þekki ég af eigin raun hversu óréttlátt og íþyngjandi gamla örorkukerfið gat verið. Sú reynsla hefur stutt mig í að gera nýja kerfið okkar enn betra og hjálpað okkur við að finna veikleikana og eyða þeim burt. Við skulum þó átta okkur á því að með slíkum risa kerfisbreytingum sem nú taka gildi þá megum við eiga von á, að einhverjar vörður verði í veginum sem við viljum alls ekki hafa þar. Þá er það okkar að benda á þær jafnóðum og við verðum þeirra vör og fjarlægja þær í kjölfarið. Lagabreytingin var samþykkt í júní 2024 þegar forveri minn var í starfi og höfðum við í Flokki fólksins á þeim tíma miklar áhyggjur af þeim annmörkum sem þá voru okkur augljósir. Nú hef ég hins vegar sem ráðherra málaflokksins notið þeirra forréttinda, ásamt frábærum sérfræðingum Félags- og húsnæðismálaráðuneytisins og stofnana þess, að fá að bæta kerfið enn frekar og sparsla í götin sem ég hafði hvað mestar áhyggjur af. Takk fyrir óþrjótandi elju ykkar allra þar sem oft hefur viðveran verið löng og ströng. Ég ætla nú að útskýra nokkur atriði nýja kerfisins sem vonandi slá á áhyggjur margra öryrkja sem vita ekki hvað framtíð þeirra ber í skauti sér hvað það varðar. Þeir sem nú þegar eru í kerfinu með 75% örorkumat þurfa ekki að fara í nýtt samþætt sérfræðimat – það er alfarið valkvætt. Allir sem eru á örorkulífeyri færast sjálfkrafa yfir á nýjan örorkulífeyri og þurfa ekkert að aðhafast. Breytingin er sjálfvirk. Nýi örorkulífeyrinn er jafnframt varanlegur sem þýðir að fólk þarf ekki að fara reglulega í endurmat en það hefur reynst mörgum íþyngjandi. Fólk á örorkulífeyri getur hins vegar sjálft óskað eftir samþættu sérfræðimati ef það hefur áhuga á að kanna möguleikann á að fara á hlutaörorkulífeyri. Enginn er færður sjálfkrafa yfir á hlutaörorkulífeyri. Sérstaklega vil ég nefna að þeir sem bíða eftir að komast í endurhæfingu munu nú í nýju kerfi eiga rétt á sjúkra og endurhæfingargreiðslum ólíkt því sem áður var þar sem sá hópur féll á milli skips og bryggju. Margir hafa lýst yfir áhyggjum af víxlverkunum, það er að segja hvort hækkanir frá almannatryggingum hverfi vegna samsvarandi skerðinga hjá lífeyrissjóðum. Lagt var fram stjórnarfrumvarp til að koma í veg fyrir þetta, en því miður fékk frumvarpið ekki fulla þinglega meðferð vegna málþófs stjórnarandstöðunnar. Ég hef þó rætt framhaldið við fjármálaráðherra og er fullviss um að samkomulag náist um að koma í veg fyrir þessa víxlverkun áður en langt um líður. Ef það gengur ekki eftir mun ríkisstjórnin tryggja með lögum að víxlverkunin bitni ekki á öryrkjum. Margir öryrkjar hafa haft áhyggjur af nýja almannatryggingakerfinu, þar á meðal ég sjálf. Hins vegar trúi ég því að við höfum gert allt sem í okkar valdi stendur til að draga úr óvissu og tryggja að þessar breytingar muni bæta lífsgæði sem flestra grípa fólk sem þarf á endurhæfingu að halda og bæta samfélagið okkar. Munum svo að standa vaktina saman og hjálpast að við að tryggja að nýja kerfið okkar virki fyrir okkur öll. Hjartans þakkir til ykkar allra og til hamingju með þennan fallega dag. Ekkert um okkur án okkar. Höfundur er félags- og húsnæðismálaráðherra.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun