Herleysið er okkar vörn Dr. Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir skrifar 26. febrúar 2025 21:01 „Sterkur íslenskur her“ er fyrirsögn greinar sem góður kollegi minn, Bjarni Már Magnússon, prófessor og deildarforseti lagadeildar Háskólans á Bifröst, birti í Morgunblaðinu í vikunni. Þar leiðir hann að því getum að við núverandi – og að ýmsu leyti mjög breyttar – aðstæður í alþjóðamálum _verði Ísland að axla meiri ábyrgð á eigin vörnum en áður“. Leggur hann til ýmsar aðgerðir í því skyni, til dæmis að efla stjórnsýslu varnarmála, sem flestir geta líklega tekið undir. Megin niðurstaða greinarhöfundar er þó sú að Ísland geti ekki lengur verið herlaust ríki og þurfi nú bráðnauðsynlega á _sterkum íslenskum her“ að halda. Breyttur heimur Öll erum við væntanlega sammála um að aðstæður á alþjóðavettvangi hafi breyst umtalsvert undanfarna mánuði og misseri, einkum eftir innrás Rússa í Úkraínu, útrýmingarstríðið sem staðið hefur í Palestínu og nú síðast kjör Donalds Trumps sem forseta Bandaríkjanna, þar sem stjórnarhættir geðþóttans hafa tekið við af lýðræðishefðum og skipulegum verkferlum í stjórnkerfinu. Auðsýnd ásælni Bandaríkjaforseta í landsvæði og auðlindir á Norðurslóðum sem víðar, hefur valdið ótta og vakið okkur til umhugsunar um stöðu Íslands. Munum við sogast inn í hringiðu landvinningaátaka, varnarlítil örþjóð norður í Ballarhafi? Hvað er til ráða? Hvernig tryggjum við öryggi landsins? Vangaveltur um her á Íslandi eru ekki nýjar af nálinni og teygja sig langt aftur eftir síðustu öld. Um efnið hafa bæði verið skrifaðar blaðagreinar og bækur. Staðreyndin er þó sú að á Íslandi hefur til þessa verið samstaða um það sjónarmið að stríðsátök og hernaðarbrölt sé ekki farsæl leið fyrir litla og vanmegnuga þjóð í ófriðvænlegum heimi. Samstaða með bræðraþjóðum um varnir og öryggi innan ríkjabandalaga eftir diplómatískum leiðum séu vænlegri til árangurs. Vægi háskólasamfélagsins Á tímum þegar upplýsingaóreiða nærir geðþóttastjórnun, og línur gerast óskýrar í alþjóðastjórnmálum, verður hlutverk fjölmiðla og háskólasamfélagsins mikilvægara en nokkru sinni fyrr. Þá ríður á að háskólar og þekkingarstofnanir leggi sitt af mörkum til þekkingarsköpunar og yfirvegaðrar umræðu. Skoðanagrein deildarforseta lagadeildar tjáir hans persónulegu afstöðu. Framlag Háskólans á Bifröst til málefnisins birtist hins vegar í námsframboði og þeim áherslum sem ríkja í fræðastarfi háskólans.Við Félagsvísindadeild Háskólans á Bifröst er nú boðið upp á tvær nýjar námslínur sem fjalla einmitt um stöðuna í breyttum heimi. Annars vegar er um að ræða grunnnámslínuna Öryggisfræði og almannavarnir sem hrundið var af stokkum s.l. haust til undirbyggingar meistaranámslínunnar Áfallastjórnunar sem fjallar um endurreisn og uppbyggingu eftir áföll og ógnir. Í öryggisfræðanáminu er öryggishugtakið sett í alþjóðlegt og íslenskt samhengi í ljósi sögu, stjórnmála, menningar og lagaumhverfis. Því er fylgt eftir með að kynna og greina þær ógnir sem alþjóðasamfélagið og Ísland sérstaklega stendur frammi fyrir og þær varnir sem við búum að. Fjallað er um þá innviði, auðlindir og regluverk sem styrkja varnir gegn öryggisvá sem og þá aðila sem koma að almannavörnum gegn slíkri ógn. Lykilhugtökin eru ekki hernaðarhyggja og valdbeiting, heldur almannaheill og samfélagsöryggi. Um þessar mundir er einnig að hefjast innritun í nýja meistaranámslínu, Samskiptastjórnun nefnist hún og fer af stað næsta haust. Upplýsingaóreiða og óljós skil milli fjölmiðla og annara samskiptamiðla geta verið ógn við samfélagsskipan og öryggi. Í náminu liggur áherslan á að skilja þverfaglegt samband miðlunar og samskipta í breytilegu nútímaumhverfi þar sem örugg miðlun upplýsinga og traust samskipti eru sífellt mikilvægari þáttur í stjórnun flestra skipulagsheilda. Samstöðu frekar en vopnaskak Það er á tímum sem þessum sem reynir á staðfestu og yfirvegun lítillar þjóðar og þeirra lykilstofnana sem hún byggir á, þar með háskólastofnana og fjölmiðla. Augljóst má vera að 400 þúsund manna þjóð mun aldrei geta komið sér upp burðugum her sem veitt geti minnsta viðnám ef til alvörunnar kæmi gagnvart milljónasamfélögum sem kunna að ásælast land okkar eða auðlindir. Okkar styrkur og sterkasta von til að standa af okkur ófrið á alþjóðavettvangi er sú vörn sem felst í alþjóðalögum, evrópskum og norrænum lýðræðishefðum og stjórnfestu – en ekki síst kröfunni um að ákvarðanir sem teknar eru í nafni þjóða séu teknar á forsendum þekkingar, almannaheilla og friðarhyggju. Að hvika frá kröfunni um að þau gildi ráði för jafngildir uppgjöf. Þar með er friðarkröfunni kastað fyrir róða og boðið upp á valdbeitingu með fyrirsjáanlegri niðurstöðu fyrir þann sem lítið afl hefur.Það er engin tilviljun að allt ungviði ber utan á sér varnarleysi á fyrsta skeiði lífs. Í því er fólgin helsta vörn náttúrunnar andspænis hættum heimsins. Í samfélagi þjóða eiga lítil og vanmáttug ríki allt sitt undir góðu samkomulagi við nágrannaríki, samningum og friðsamlegum lausnum. Það er sú staða sem við Íslendingar erum í nú um stundir. Herleysi er styrkur varnarlausrar örþjóðar. Styrkur okkar og von felst í öðru en vopnaskaki. Davíð sigraði ekki Golíat með aflsmunum heldur vitsmunum. Höfundur er deildarforseti Félagsvísindadeildar Háskólans á Bifröst. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Öryggis- og varnarmál Mest lesið Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Sjá meira
„Sterkur íslenskur her“ er fyrirsögn greinar sem góður kollegi minn, Bjarni Már Magnússon, prófessor og deildarforseti lagadeildar Háskólans á Bifröst, birti í Morgunblaðinu í vikunni. Þar leiðir hann að því getum að við núverandi – og að ýmsu leyti mjög breyttar – aðstæður í alþjóðamálum _verði Ísland að axla meiri ábyrgð á eigin vörnum en áður“. Leggur hann til ýmsar aðgerðir í því skyni, til dæmis að efla stjórnsýslu varnarmála, sem flestir geta líklega tekið undir. Megin niðurstaða greinarhöfundar er þó sú að Ísland geti ekki lengur verið herlaust ríki og þurfi nú bráðnauðsynlega á _sterkum íslenskum her“ að halda. Breyttur heimur Öll erum við væntanlega sammála um að aðstæður á alþjóðavettvangi hafi breyst umtalsvert undanfarna mánuði og misseri, einkum eftir innrás Rússa í Úkraínu, útrýmingarstríðið sem staðið hefur í Palestínu og nú síðast kjör Donalds Trumps sem forseta Bandaríkjanna, þar sem stjórnarhættir geðþóttans hafa tekið við af lýðræðishefðum og skipulegum verkferlum í stjórnkerfinu. Auðsýnd ásælni Bandaríkjaforseta í landsvæði og auðlindir á Norðurslóðum sem víðar, hefur valdið ótta og vakið okkur til umhugsunar um stöðu Íslands. Munum við sogast inn í hringiðu landvinningaátaka, varnarlítil örþjóð norður í Ballarhafi? Hvað er til ráða? Hvernig tryggjum við öryggi landsins? Vangaveltur um her á Íslandi eru ekki nýjar af nálinni og teygja sig langt aftur eftir síðustu öld. Um efnið hafa bæði verið skrifaðar blaðagreinar og bækur. Staðreyndin er þó sú að á Íslandi hefur til þessa verið samstaða um það sjónarmið að stríðsátök og hernaðarbrölt sé ekki farsæl leið fyrir litla og vanmegnuga þjóð í ófriðvænlegum heimi. Samstaða með bræðraþjóðum um varnir og öryggi innan ríkjabandalaga eftir diplómatískum leiðum séu vænlegri til árangurs. Vægi háskólasamfélagsins Á tímum þegar upplýsingaóreiða nærir geðþóttastjórnun, og línur gerast óskýrar í alþjóðastjórnmálum, verður hlutverk fjölmiðla og háskólasamfélagsins mikilvægara en nokkru sinni fyrr. Þá ríður á að háskólar og þekkingarstofnanir leggi sitt af mörkum til þekkingarsköpunar og yfirvegaðrar umræðu. Skoðanagrein deildarforseta lagadeildar tjáir hans persónulegu afstöðu. Framlag Háskólans á Bifröst til málefnisins birtist hins vegar í námsframboði og þeim áherslum sem ríkja í fræðastarfi háskólans.Við Félagsvísindadeild Háskólans á Bifröst er nú boðið upp á tvær nýjar námslínur sem fjalla einmitt um stöðuna í breyttum heimi. Annars vegar er um að ræða grunnnámslínuna Öryggisfræði og almannavarnir sem hrundið var af stokkum s.l. haust til undirbyggingar meistaranámslínunnar Áfallastjórnunar sem fjallar um endurreisn og uppbyggingu eftir áföll og ógnir. Í öryggisfræðanáminu er öryggishugtakið sett í alþjóðlegt og íslenskt samhengi í ljósi sögu, stjórnmála, menningar og lagaumhverfis. Því er fylgt eftir með að kynna og greina þær ógnir sem alþjóðasamfélagið og Ísland sérstaklega stendur frammi fyrir og þær varnir sem við búum að. Fjallað er um þá innviði, auðlindir og regluverk sem styrkja varnir gegn öryggisvá sem og þá aðila sem koma að almannavörnum gegn slíkri ógn. Lykilhugtökin eru ekki hernaðarhyggja og valdbeiting, heldur almannaheill og samfélagsöryggi. Um þessar mundir er einnig að hefjast innritun í nýja meistaranámslínu, Samskiptastjórnun nefnist hún og fer af stað næsta haust. Upplýsingaóreiða og óljós skil milli fjölmiðla og annara samskiptamiðla geta verið ógn við samfélagsskipan og öryggi. Í náminu liggur áherslan á að skilja þverfaglegt samband miðlunar og samskipta í breytilegu nútímaumhverfi þar sem örugg miðlun upplýsinga og traust samskipti eru sífellt mikilvægari þáttur í stjórnun flestra skipulagsheilda. Samstöðu frekar en vopnaskak Það er á tímum sem þessum sem reynir á staðfestu og yfirvegun lítillar þjóðar og þeirra lykilstofnana sem hún byggir á, þar með háskólastofnana og fjölmiðla. Augljóst má vera að 400 þúsund manna þjóð mun aldrei geta komið sér upp burðugum her sem veitt geti minnsta viðnám ef til alvörunnar kæmi gagnvart milljónasamfélögum sem kunna að ásælast land okkar eða auðlindir. Okkar styrkur og sterkasta von til að standa af okkur ófrið á alþjóðavettvangi er sú vörn sem felst í alþjóðalögum, evrópskum og norrænum lýðræðishefðum og stjórnfestu – en ekki síst kröfunni um að ákvarðanir sem teknar eru í nafni þjóða séu teknar á forsendum þekkingar, almannaheilla og friðarhyggju. Að hvika frá kröfunni um að þau gildi ráði för jafngildir uppgjöf. Þar með er friðarkröfunni kastað fyrir róða og boðið upp á valdbeitingu með fyrirsjáanlegri niðurstöðu fyrir þann sem lítið afl hefur.Það er engin tilviljun að allt ungviði ber utan á sér varnarleysi á fyrsta skeiði lífs. Í því er fólgin helsta vörn náttúrunnar andspænis hættum heimsins. Í samfélagi þjóða eiga lítil og vanmáttug ríki allt sitt undir góðu samkomulagi við nágrannaríki, samningum og friðsamlegum lausnum. Það er sú staða sem við Íslendingar erum í nú um stundir. Herleysi er styrkur varnarlausrar örþjóðar. Styrkur okkar og von felst í öðru en vopnaskaki. Davíð sigraði ekki Golíat með aflsmunum heldur vitsmunum. Höfundur er deildarforseti Félagsvísindadeildar Háskólans á Bifröst.
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun