Verðmætasköpun með hugvitið að vopni Ingvar Hjálmarsson skrifar 22. janúar 2025 11:33 Íslenskt hagkerfi stendur á áhugaverðum krossgötum um þessar mundir. Árið 2024 var sögulegt þar sem útflutningur hugverkaiðnaðar fór yfir 300 milljarða og festi greinin sig þannig rækilega í sessi sem fjórða stoðin í útflutningsverðmætum landsins. En við erum bara rétt að byrja. Á dögunum hélt undirritaður erindi á Skattadegi Deloitte, Viðskiptaráðs og Samtaka atvinnulífsins. Þar voru eftirfarandi skilaboð sett fram. Lífsgæði Íslendinga eru samofin vexti útflutningsgreinanna Hugverkaiðnaður hefur ótakmarkaða vaxtarmöguleika Ný ríkisstjórn er í dauðafæri að halda áfram að gera gott starfsumhverfi enn betra og sjá verðmætasköpun af hugverkum vaxa umtalsvert á næstu árum. Verðmætasköpun í útflutningsdrifnu hagkerfi Sagan getur verið mikilvæg þegar staðan er metin og horft er fram á veginn. Ekki þarf að horfa langt til baka til að minna sig á að Ísland var eitt sinn eitt af fátækustu löndum Evrópu. Í raun var það bara fyrir einni kynslóð síðan. Staðan eftir seinni heimsstyrjöldina var akkúrat þannig. Íslendingum lánaðist að setja verðmætasköpun og útflutningsgreinar í forgang, og þannig ná, á aðeins einni kynslóð, að koma landinu í hóp ríkustu þjóða heimsins. Okkar litla hagkerfi er útflutningsdrifið. Það þýðir að lífskjör og velferð þjóðarinnar er háð þeim verðmætum sem við náum að skapa - og flytja út og selja. Við útflutning verðmæta skapast gjaldeyristekjur sem nýtast svo aftur til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu. Aukin verðmætasköpun með útflutningi leiðir svo aftur til meiri atvinnu og hærri launa sem þannig styrkir kaupmátt almennings og eykur getur ríkisins til að fjárfesta í innviðum og þjónustu. Fjölbreyttur útflutningur eykur stöðugleika og dregur þannig úr hagsveiflum. Eftir seinni heimsstyrjöldina tókst Íslendingum að þróa hér blómlegan sjávarútveg, byggja upp orkusækinn iðnað á heimsmælikvarða og skapa sérstöðu í ferðamálum. Sumsé - okkur hefur lánast að nýta náttúruauðlindir okkar til að skapa verðmæti, flytja þau út, og auka lífsgæði þjóðarinnar. Ef ég ber saman lífsgæðin sem foreldrar mínir ólust upp við og svo þau sem börnin mín njóta - þá er ekki líku saman að jafna. Grunnurinn að okkar lífsgæðum var lagður með verðmætasköpun og útflutningi. Hvorki er ég sagnfræðingur né hagfræðingur - en Seðlabanki Íslands hefur meðal annars skrifað um að útflutningur hefur verið drifkrafturinn í efnahagsbatanum sl. 15 ár. Hagkerfi á krossgötum Víkjum nú aftur að krossgötunum. Á síðustu 80 árum hefur þjóðin sannarlega spilað vel úr þeim spilum sem henni voru gefin í formi náttúruauðlinda. En krossgöturnar sem við stöndum á núna eru þær að til að lífsgæði haldi áfram að aukast er nauðsynlegt að byggja frekari verðmætasköpun á fleira en náttúruauðlindum. Þar kemur hugvitið inn. Samtök iðnaðarins hafa ítrekað á síðustu árum bent á mikilvægi þess að auka verðmætasköpun úr öðru en auðlindadrifnum greinum. Þetta hefur svo sannarlega tekist! Frá árinu 2009 hafa stjórnvöld, þvert yfir pólitíska litrófið, stutt við nýsköpun og uppbyggingu hugverkaiðnaðar með margskonar hætti. Gáfuleg nýting skattkerfisins hefur hvatt fyrirtæki til að fjárfesta meira rannsóknum og þróun sem hefur svo aftur leitt til aukinnar samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja á alþjóðasviðinu - sérstaklega í hugverkaiðnaði. Á síðustu árum hafa margskonar aðgerðir verið settar fram sem styðja við stóraukinn útflutning íslensks hugvits. Þetta eru aðgerðir eins og skattalegir hvatar til fjárfestinga í rannsóknum og þróun, aðgerðir til að auka framboð fjármagn og fjárfestingar í nýsköpun, og ýmislegt annað undir skýrri stefnu stjórnvalda síðustu ára. Og hvað hefur gerst? Samtök iðnaðarins hafa sýnt fram á að útflutningstekjur hugverkaiðnaðar hafa tvöfaldast á fimm árum og nema nú ríflega 300 milljörðum króna. Fjárfesting íslenskra fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur aukist mikið í því hvetjandi umhverfi sem stjórnvöld hafa skapað. Þannig hafa orðið til leiðandi fyrirtæki á heimsvísu - í margskonar iðnaði. Má þar nefna lyfjaiðnað, tölvuleiki, lækningatæki og aðra hátækni. Stórkostlegir einhyrningar hafa orðið til og var Kerecis selt fyrir meira en 1 milljarð dollara! Afrekin eru mörg og þjóðin nýtur góðs af. Við erum rétt að byrja Hin spennandi tilhugsun er hins vegar þessi. Eðli hugverkaiðnaðar er það að tækifærin þar eru án takmarkana. Náttúruauðlindir eru í eðli sínu takmarkaðar og þó Ísland sé fremst í heiminum í sjálfbærri nýtingu sinna auðlinda þá er nú kominn sá tími þar sem verðmætin í hugverkum munu setja ný viðmið. Með áframhaldandi samvinnu stjórnvalda, fyrirtækja, menntastofnana, fjárfesta, og stuðningsumhverfis sé ég fátt því til fyrirstöðu að verðmætasköpun af hugverkum nái 1000 milljörðum innan skamms. Við þurfum að þétta aðeins í götin í núverandi stuðningsumhverfi og festa það í sessi og þá ættum við að sjá 100 vaxtarfyrirtæki ná þeim skriðþunga að flytja út verðmæti fyrir 1000 milljarða. Við erum bara rétt að byrja. Höfundur er framkvæmdastjóri Nox Medical og formaður Hugverkaráðs Samtaka iðnaðarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Kirkjurnar standa en stoðirnar eru sveltar Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir skrifar Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir skrifar Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson skrifar Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson skrifar Skoðun $€tjum í$lensku á (mat) $€ðilinn! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Minna tal, meiri uppbygging Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Sjá meira
Íslenskt hagkerfi stendur á áhugaverðum krossgötum um þessar mundir. Árið 2024 var sögulegt þar sem útflutningur hugverkaiðnaðar fór yfir 300 milljarða og festi greinin sig þannig rækilega í sessi sem fjórða stoðin í útflutningsverðmætum landsins. En við erum bara rétt að byrja. Á dögunum hélt undirritaður erindi á Skattadegi Deloitte, Viðskiptaráðs og Samtaka atvinnulífsins. Þar voru eftirfarandi skilaboð sett fram. Lífsgæði Íslendinga eru samofin vexti útflutningsgreinanna Hugverkaiðnaður hefur ótakmarkaða vaxtarmöguleika Ný ríkisstjórn er í dauðafæri að halda áfram að gera gott starfsumhverfi enn betra og sjá verðmætasköpun af hugverkum vaxa umtalsvert á næstu árum. Verðmætasköpun í útflutningsdrifnu hagkerfi Sagan getur verið mikilvæg þegar staðan er metin og horft er fram á veginn. Ekki þarf að horfa langt til baka til að minna sig á að Ísland var eitt sinn eitt af fátækustu löndum Evrópu. Í raun var það bara fyrir einni kynslóð síðan. Staðan eftir seinni heimsstyrjöldina var akkúrat þannig. Íslendingum lánaðist að setja verðmætasköpun og útflutningsgreinar í forgang, og þannig ná, á aðeins einni kynslóð, að koma landinu í hóp ríkustu þjóða heimsins. Okkar litla hagkerfi er útflutningsdrifið. Það þýðir að lífskjör og velferð þjóðarinnar er háð þeim verðmætum sem við náum að skapa - og flytja út og selja. Við útflutning verðmæta skapast gjaldeyristekjur sem nýtast svo aftur til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu. Aukin verðmætasköpun með útflutningi leiðir svo aftur til meiri atvinnu og hærri launa sem þannig styrkir kaupmátt almennings og eykur getur ríkisins til að fjárfesta í innviðum og þjónustu. Fjölbreyttur útflutningur eykur stöðugleika og dregur þannig úr hagsveiflum. Eftir seinni heimsstyrjöldina tókst Íslendingum að þróa hér blómlegan sjávarútveg, byggja upp orkusækinn iðnað á heimsmælikvarða og skapa sérstöðu í ferðamálum. Sumsé - okkur hefur lánast að nýta náttúruauðlindir okkar til að skapa verðmæti, flytja þau út, og auka lífsgæði þjóðarinnar. Ef ég ber saman lífsgæðin sem foreldrar mínir ólust upp við og svo þau sem börnin mín njóta - þá er ekki líku saman að jafna. Grunnurinn að okkar lífsgæðum var lagður með verðmætasköpun og útflutningi. Hvorki er ég sagnfræðingur né hagfræðingur - en Seðlabanki Íslands hefur meðal annars skrifað um að útflutningur hefur verið drifkrafturinn í efnahagsbatanum sl. 15 ár. Hagkerfi á krossgötum Víkjum nú aftur að krossgötunum. Á síðustu 80 árum hefur þjóðin sannarlega spilað vel úr þeim spilum sem henni voru gefin í formi náttúruauðlinda. En krossgöturnar sem við stöndum á núna eru þær að til að lífsgæði haldi áfram að aukast er nauðsynlegt að byggja frekari verðmætasköpun á fleira en náttúruauðlindum. Þar kemur hugvitið inn. Samtök iðnaðarins hafa ítrekað á síðustu árum bent á mikilvægi þess að auka verðmætasköpun úr öðru en auðlindadrifnum greinum. Þetta hefur svo sannarlega tekist! Frá árinu 2009 hafa stjórnvöld, þvert yfir pólitíska litrófið, stutt við nýsköpun og uppbyggingu hugverkaiðnaðar með margskonar hætti. Gáfuleg nýting skattkerfisins hefur hvatt fyrirtæki til að fjárfesta meira rannsóknum og þróun sem hefur svo aftur leitt til aukinnar samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja á alþjóðasviðinu - sérstaklega í hugverkaiðnaði. Á síðustu árum hafa margskonar aðgerðir verið settar fram sem styðja við stóraukinn útflutning íslensks hugvits. Þetta eru aðgerðir eins og skattalegir hvatar til fjárfestinga í rannsóknum og þróun, aðgerðir til að auka framboð fjármagn og fjárfestingar í nýsköpun, og ýmislegt annað undir skýrri stefnu stjórnvalda síðustu ára. Og hvað hefur gerst? Samtök iðnaðarins hafa sýnt fram á að útflutningstekjur hugverkaiðnaðar hafa tvöfaldast á fimm árum og nema nú ríflega 300 milljörðum króna. Fjárfesting íslenskra fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur aukist mikið í því hvetjandi umhverfi sem stjórnvöld hafa skapað. Þannig hafa orðið til leiðandi fyrirtæki á heimsvísu - í margskonar iðnaði. Má þar nefna lyfjaiðnað, tölvuleiki, lækningatæki og aðra hátækni. Stórkostlegir einhyrningar hafa orðið til og var Kerecis selt fyrir meira en 1 milljarð dollara! Afrekin eru mörg og þjóðin nýtur góðs af. Við erum rétt að byrja Hin spennandi tilhugsun er hins vegar þessi. Eðli hugverkaiðnaðar er það að tækifærin þar eru án takmarkana. Náttúruauðlindir eru í eðli sínu takmarkaðar og þó Ísland sé fremst í heiminum í sjálfbærri nýtingu sinna auðlinda þá er nú kominn sá tími þar sem verðmætin í hugverkum munu setja ný viðmið. Með áframhaldandi samvinnu stjórnvalda, fyrirtækja, menntastofnana, fjárfesta, og stuðningsumhverfis sé ég fátt því til fyrirstöðu að verðmætasköpun af hugverkum nái 1000 milljörðum innan skamms. Við þurfum að þétta aðeins í götin í núverandi stuðningsumhverfi og festa það í sessi og þá ættum við að sjá 100 vaxtarfyrirtæki ná þeim skriðþunga að flytja út verðmæti fyrir 1000 milljarða. Við erum bara rétt að byrja. Höfundur er framkvæmdastjóri Nox Medical og formaður Hugverkaráðs Samtaka iðnaðarins.
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar
Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun