Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar 17. september 2024 13:03 Verkalýðsbarátta hefur lengi verið hornsteinn í íslenskri samfélagsgerð, þar sem verkalýðsfélög hafa barist fyrir betri kjörum, réttindum og vinnuaðstæðum fyrir launafólk. Þessi barátta hefur skilað mörgum sigrum í gegnum tíðina, en undanfarið hefur orðið vart við hnignun í þátttöku og virkni innan verkalýðsfélaga. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þessa hnignun, greina ástæður hennar og skoða mögulegar lausnir til að endurvekja áhuga og þátttöku í verkalýðsbaráttu á Íslandi. Verkalýðsbarátta á Íslandi hefur átt sér langa og stolta sögu. Frá upphafi 20. aldar hafa verkalýðsfélög barist fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Stofnun Alþýðusambands Íslands árið 1916 markaði tímamót í baráttunni, þar sem verkalýðsfélög sameinuðust í eina sterka heild. Á þessum tíma var baráttan oft hörð og krafðist mikils fórnarkostnaðar, en hún skilaði einnig miklum ávinningi fyrir launafólk, eins og styttri vinnuviku, betri launum og auknum réttindum. Sérstaklega má nefna stofnun Félags hafnarverkamanna sem hófst fyrir þremur árum. Baráttan fyrir stofnun félagsins var mikilvæg og krefjandi. Hafnarverkamenn stóðu saman til að tryggja betri kjör og vinnuaðstæður. Þeir þurftu að takast á við ýmsar hindranir, bæði frá vinnuveitendum og frá stéttarfélaginu sem þeir vildu kljúfa sig frá, en með samstöðu og þrautseigju náðu þeir að stofna félagið. Þessi barátta er gott dæmi um hvernig samstaða og barátta geta leitt til jákvæðra breytinga fyrir launafólk. Þegar maður skoðar söguna þá má nefna hér stór verkföll sem hafa haft mikil áhrif fyrir launafólk í landinu, til dæmis: Verkfallið 1930 Eitt af fyrstu stóru verkföllunum sem höfðu áhrif á landið í heild sinni. Verkfallið var skipulagt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði kjarabaráttu verkamanna. Verkfallið 1955 Þetta var eitt af lengstu verkföllunum á Íslandi og stóð yfir í 114 daga. Verkfallið var leitt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið 2015 Þetta verkfall var leitt af hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið hafði mikil áhrif á heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Þetta er bara smá brot úr sögunni sem ég set hér inn en það er nóg til að sýna hver máttur verkalýðsfélaga er og hvað felst í að standa saman. Nú á dögum hefur verkalýðsbaráttan á Íslandi breyst talsvert. Þrátt fyrir að verkalýðsfélög séu enn til staðar og starfi áfram, hefur þátttaka og virkni félagsmanna dregist saman. Tölfræðileg gögn sýna að félagsmönnum hefur fækkað og þátttaka í verkalýðsfélögum hefur minnkað. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á getu verkalýðsfélaga til að berjast fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Ekki hefur það hjálpað þegar formenn stjórnmálaflokka koma með hugmyndir um að leggja niður stéttarfélög, sem er fásinna að mati greinarskrifanda. Stéttarfélög eru aðhald fyrir bæði vinnuveitendur og stjórnmálamenn. Það eru margar ástæður fyrir hnignun verkalýðsbaráttu á Íslandi. Félagslegar og efnahagslegar breytingar hafa haft mikil áhrif. Breyttur vinnumarkaður og nýjar vinnuaðferðir hafa gert það að verkum að fólk tengist minna hefðbundnum verkalýðsfélögum. Alþjóðavæðing og tæknibreytingar hafa einnig haft áhrif, þar sem vinnumarkaðurinn hefur orðið sveigjanlegri og óstöðugri. Að auki hefur minnkandi þátttaka og áhugi almennings á verkalýðsbaráttu gert það að verkum að verkalýðsfélög hafa átt erfiðara með að ná til fólks. Nú hafa atvinnurekendur einnig farið í auknum mæli að nota vopn eins og vinnustöðvun annarra starfsmanna sem eru ekki í verkfalli og hefur það gerst nokkrum sinnum á síðustu þremur árum. Þetta vopn hefur alltaf verið í höndum samtaka atvinnulífsins en hefur ekki verið notað fyrr en núna nýlega, það sýnir að aukin harka er farin að færast í baráttuna þegar SA er farið að nota starfsfólk sem vopn í baráttu annarra starfsmanna fyrir betri kjörum. Með því hefur jafnvægi kjarabaráttu verkafólks fyrir kjörum sínum raskast. Þetta hefur haft áhrif á getu verkalýðsfélaga til að standa vörð um réttindi félagsmanna sinna. Atvinnurekendur vita þetta og nota þetta nú óspart, sem hefur orðið til þess að baráttan er að breytast og kannski á hún eftir að harðna. Hnignun verkalýðsbaráttu hefur haft margar neikvæðar afleiðingar. Laun og kjör verkafólks hafa versnað, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að semja um betri kjör. Félagslegur stuðningur og samstaða hefur minnkað, sem hefur gert það að verkum að fólk hefur misst trú á getu verkalýðsfélaga til að bæta kjör sín. Aukinn ójöfnuður og félagslegur óstöðugleiki hefur einnig verið afleiðing hnignunarinnar, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að berjast gegn ójöfnuði og áður. Til að endurvekja verkalýðsbaráttu á Íslandi er mikilvægt að verkalýðsfélög taki höndum saman og leiti nýrra leiða til að ná til fólks. Það þarf að auka áhuga og þátttöku almennings, leggja áherslu á menntun og fræðslu og aðlaga sig að breyttum vinnumarkaði. Með því að endurvekja verkalýðsbaráttuna getum við tryggt betri kjör og réttindi fyrir launafólk og stuðlað að félagslegu réttlæti og stöðugleika. Áhersla á menntun og fræðslu um mikilvægi verkalýðsbaráttu og réttinda launafólks er einnig nauðsynleg. Aðlögun að nýjum vinnumarkaði og tækninýjungum er einnig mikilvæg, þar sem verkalýðsfélög þurfa að vera sveigjanleg og aðlaga sig að breyttum aðstæðum. Í lokin vil ég deila persónulegri reynslusögu af mikilvægi verkalýðsbaráttu. Þegar ég var ungur, sá ég foreldra mína berjast fyrir betri kjörum og réttindum í gegnum verkalýðsfélög. Þeir kenndu mér að samstaða og barátta geta skilað miklum árangri. Nú er það okkar kynslóðar að halda áfram þessari baráttu og tryggja að næstu kynslóðir fái notið betri kjara og réttinda. Ég hvet alla til að taka þátt í verkalýðsbaráttunni og styðja verkalýðsfélög, því saman getum við náð miklum árangri. Höfundur er varaformaður Félags hafnarverkamanna á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Stéttarfélög Kjaramál Tengdar fréttir Barátta hafnarverkamanna á Íslandi: Átök við Eimskip Undanfarin þrjú ár hafa hafnarverkamenn á Íslandi staðið í harðri baráttu við Eimskip, eitt af stærstu flutningafyrirtækjum landsins, og Eflingu. Baráttan hefur snúist um réttindi og kjör verkamanna, þar sem Eimskip hefur enn ekki samið við Félag hafnarverkamanna á Íslandi. Þessi átök hafa verið flókin og margþætt, þar sem ýmsir aðilar hafa komið að málum. 27. ágúst 2024 11:02 Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason Skoðun Skoðun Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vernd náttúrunnar er ákvörðun Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Sjá meira
Verkalýðsbarátta hefur lengi verið hornsteinn í íslenskri samfélagsgerð, þar sem verkalýðsfélög hafa barist fyrir betri kjörum, réttindum og vinnuaðstæðum fyrir launafólk. Þessi barátta hefur skilað mörgum sigrum í gegnum tíðina, en undanfarið hefur orðið vart við hnignun í þátttöku og virkni innan verkalýðsfélaga. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þessa hnignun, greina ástæður hennar og skoða mögulegar lausnir til að endurvekja áhuga og þátttöku í verkalýðsbaráttu á Íslandi. Verkalýðsbarátta á Íslandi hefur átt sér langa og stolta sögu. Frá upphafi 20. aldar hafa verkalýðsfélög barist fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Stofnun Alþýðusambands Íslands árið 1916 markaði tímamót í baráttunni, þar sem verkalýðsfélög sameinuðust í eina sterka heild. Á þessum tíma var baráttan oft hörð og krafðist mikils fórnarkostnaðar, en hún skilaði einnig miklum ávinningi fyrir launafólk, eins og styttri vinnuviku, betri launum og auknum réttindum. Sérstaklega má nefna stofnun Félags hafnarverkamanna sem hófst fyrir þremur árum. Baráttan fyrir stofnun félagsins var mikilvæg og krefjandi. Hafnarverkamenn stóðu saman til að tryggja betri kjör og vinnuaðstæður. Þeir þurftu að takast á við ýmsar hindranir, bæði frá vinnuveitendum og frá stéttarfélaginu sem þeir vildu kljúfa sig frá, en með samstöðu og þrautseigju náðu þeir að stofna félagið. Þessi barátta er gott dæmi um hvernig samstaða og barátta geta leitt til jákvæðra breytinga fyrir launafólk. Þegar maður skoðar söguna þá má nefna hér stór verkföll sem hafa haft mikil áhrif fyrir launafólk í landinu, til dæmis: Verkfallið 1930 Eitt af fyrstu stóru verkföllunum sem höfðu áhrif á landið í heild sinni. Verkfallið var skipulagt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði kjarabaráttu verkamanna. Verkfallið 1955 Þetta var eitt af lengstu verkföllunum á Íslandi og stóð yfir í 114 daga. Verkfallið var leitt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið 2015 Þetta verkfall var leitt af hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið hafði mikil áhrif á heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Þetta er bara smá brot úr sögunni sem ég set hér inn en það er nóg til að sýna hver máttur verkalýðsfélaga er og hvað felst í að standa saman. Nú á dögum hefur verkalýðsbaráttan á Íslandi breyst talsvert. Þrátt fyrir að verkalýðsfélög séu enn til staðar og starfi áfram, hefur þátttaka og virkni félagsmanna dregist saman. Tölfræðileg gögn sýna að félagsmönnum hefur fækkað og þátttaka í verkalýðsfélögum hefur minnkað. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á getu verkalýðsfélaga til að berjast fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Ekki hefur það hjálpað þegar formenn stjórnmálaflokka koma með hugmyndir um að leggja niður stéttarfélög, sem er fásinna að mati greinarskrifanda. Stéttarfélög eru aðhald fyrir bæði vinnuveitendur og stjórnmálamenn. Það eru margar ástæður fyrir hnignun verkalýðsbaráttu á Íslandi. Félagslegar og efnahagslegar breytingar hafa haft mikil áhrif. Breyttur vinnumarkaður og nýjar vinnuaðferðir hafa gert það að verkum að fólk tengist minna hefðbundnum verkalýðsfélögum. Alþjóðavæðing og tæknibreytingar hafa einnig haft áhrif, þar sem vinnumarkaðurinn hefur orðið sveigjanlegri og óstöðugri. Að auki hefur minnkandi þátttaka og áhugi almennings á verkalýðsbaráttu gert það að verkum að verkalýðsfélög hafa átt erfiðara með að ná til fólks. Nú hafa atvinnurekendur einnig farið í auknum mæli að nota vopn eins og vinnustöðvun annarra starfsmanna sem eru ekki í verkfalli og hefur það gerst nokkrum sinnum á síðustu þremur árum. Þetta vopn hefur alltaf verið í höndum samtaka atvinnulífsins en hefur ekki verið notað fyrr en núna nýlega, það sýnir að aukin harka er farin að færast í baráttuna þegar SA er farið að nota starfsfólk sem vopn í baráttu annarra starfsmanna fyrir betri kjörum. Með því hefur jafnvægi kjarabaráttu verkafólks fyrir kjörum sínum raskast. Þetta hefur haft áhrif á getu verkalýðsfélaga til að standa vörð um réttindi félagsmanna sinna. Atvinnurekendur vita þetta og nota þetta nú óspart, sem hefur orðið til þess að baráttan er að breytast og kannski á hún eftir að harðna. Hnignun verkalýðsbaráttu hefur haft margar neikvæðar afleiðingar. Laun og kjör verkafólks hafa versnað, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að semja um betri kjör. Félagslegur stuðningur og samstaða hefur minnkað, sem hefur gert það að verkum að fólk hefur misst trú á getu verkalýðsfélaga til að bæta kjör sín. Aukinn ójöfnuður og félagslegur óstöðugleiki hefur einnig verið afleiðing hnignunarinnar, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að berjast gegn ójöfnuði og áður. Til að endurvekja verkalýðsbaráttu á Íslandi er mikilvægt að verkalýðsfélög taki höndum saman og leiti nýrra leiða til að ná til fólks. Það þarf að auka áhuga og þátttöku almennings, leggja áherslu á menntun og fræðslu og aðlaga sig að breyttum vinnumarkaði. Með því að endurvekja verkalýðsbaráttuna getum við tryggt betri kjör og réttindi fyrir launafólk og stuðlað að félagslegu réttlæti og stöðugleika. Áhersla á menntun og fræðslu um mikilvægi verkalýðsbaráttu og réttinda launafólks er einnig nauðsynleg. Aðlögun að nýjum vinnumarkaði og tækninýjungum er einnig mikilvæg, þar sem verkalýðsfélög þurfa að vera sveigjanleg og aðlaga sig að breyttum aðstæðum. Í lokin vil ég deila persónulegri reynslusögu af mikilvægi verkalýðsbaráttu. Þegar ég var ungur, sá ég foreldra mína berjast fyrir betri kjörum og réttindum í gegnum verkalýðsfélög. Þeir kenndu mér að samstaða og barátta geta skilað miklum árangri. Nú er það okkar kynslóðar að halda áfram þessari baráttu og tryggja að næstu kynslóðir fái notið betri kjara og réttinda. Ég hvet alla til að taka þátt í verkalýðsbaráttunni og styðja verkalýðsfélög, því saman getum við náð miklum árangri. Höfundur er varaformaður Félags hafnarverkamanna á Íslandi.
Barátta hafnarverkamanna á Íslandi: Átök við Eimskip Undanfarin þrjú ár hafa hafnarverkamenn á Íslandi staðið í harðri baráttu við Eimskip, eitt af stærstu flutningafyrirtækjum landsins, og Eflingu. Baráttan hefur snúist um réttindi og kjör verkamanna, þar sem Eimskip hefur enn ekki samið við Félag hafnarverkamanna á Íslandi. Þessi átök hafa verið flókin og margþætt, þar sem ýmsir aðilar hafa komið að málum. 27. ágúst 2024 11:02
Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun