Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar 17. september 2024 13:03 Verkalýðsbarátta hefur lengi verið hornsteinn í íslenskri samfélagsgerð, þar sem verkalýðsfélög hafa barist fyrir betri kjörum, réttindum og vinnuaðstæðum fyrir launafólk. Þessi barátta hefur skilað mörgum sigrum í gegnum tíðina, en undanfarið hefur orðið vart við hnignun í þátttöku og virkni innan verkalýðsfélaga. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þessa hnignun, greina ástæður hennar og skoða mögulegar lausnir til að endurvekja áhuga og þátttöku í verkalýðsbaráttu á Íslandi. Verkalýðsbarátta á Íslandi hefur átt sér langa og stolta sögu. Frá upphafi 20. aldar hafa verkalýðsfélög barist fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Stofnun Alþýðusambands Íslands árið 1916 markaði tímamót í baráttunni, þar sem verkalýðsfélög sameinuðust í eina sterka heild. Á þessum tíma var baráttan oft hörð og krafðist mikils fórnarkostnaðar, en hún skilaði einnig miklum ávinningi fyrir launafólk, eins og styttri vinnuviku, betri launum og auknum réttindum. Sérstaklega má nefna stofnun Félags hafnarverkamanna sem hófst fyrir þremur árum. Baráttan fyrir stofnun félagsins var mikilvæg og krefjandi. Hafnarverkamenn stóðu saman til að tryggja betri kjör og vinnuaðstæður. Þeir þurftu að takast á við ýmsar hindranir, bæði frá vinnuveitendum og frá stéttarfélaginu sem þeir vildu kljúfa sig frá, en með samstöðu og þrautseigju náðu þeir að stofna félagið. Þessi barátta er gott dæmi um hvernig samstaða og barátta geta leitt til jákvæðra breytinga fyrir launafólk. Þegar maður skoðar söguna þá má nefna hér stór verkföll sem hafa haft mikil áhrif fyrir launafólk í landinu, til dæmis: Verkfallið 1930 Eitt af fyrstu stóru verkföllunum sem höfðu áhrif á landið í heild sinni. Verkfallið var skipulagt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði kjarabaráttu verkamanna. Verkfallið 1955 Þetta var eitt af lengstu verkföllunum á Íslandi og stóð yfir í 114 daga. Verkfallið var leitt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið 2015 Þetta verkfall var leitt af hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið hafði mikil áhrif á heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Þetta er bara smá brot úr sögunni sem ég set hér inn en það er nóg til að sýna hver máttur verkalýðsfélaga er og hvað felst í að standa saman. Nú á dögum hefur verkalýðsbaráttan á Íslandi breyst talsvert. Þrátt fyrir að verkalýðsfélög séu enn til staðar og starfi áfram, hefur þátttaka og virkni félagsmanna dregist saman. Tölfræðileg gögn sýna að félagsmönnum hefur fækkað og þátttaka í verkalýðsfélögum hefur minnkað. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á getu verkalýðsfélaga til að berjast fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Ekki hefur það hjálpað þegar formenn stjórnmálaflokka koma með hugmyndir um að leggja niður stéttarfélög, sem er fásinna að mati greinarskrifanda. Stéttarfélög eru aðhald fyrir bæði vinnuveitendur og stjórnmálamenn. Það eru margar ástæður fyrir hnignun verkalýðsbaráttu á Íslandi. Félagslegar og efnahagslegar breytingar hafa haft mikil áhrif. Breyttur vinnumarkaður og nýjar vinnuaðferðir hafa gert það að verkum að fólk tengist minna hefðbundnum verkalýðsfélögum. Alþjóðavæðing og tæknibreytingar hafa einnig haft áhrif, þar sem vinnumarkaðurinn hefur orðið sveigjanlegri og óstöðugri. Að auki hefur minnkandi þátttaka og áhugi almennings á verkalýðsbaráttu gert það að verkum að verkalýðsfélög hafa átt erfiðara með að ná til fólks. Nú hafa atvinnurekendur einnig farið í auknum mæli að nota vopn eins og vinnustöðvun annarra starfsmanna sem eru ekki í verkfalli og hefur það gerst nokkrum sinnum á síðustu þremur árum. Þetta vopn hefur alltaf verið í höndum samtaka atvinnulífsins en hefur ekki verið notað fyrr en núna nýlega, það sýnir að aukin harka er farin að færast í baráttuna þegar SA er farið að nota starfsfólk sem vopn í baráttu annarra starfsmanna fyrir betri kjörum. Með því hefur jafnvægi kjarabaráttu verkafólks fyrir kjörum sínum raskast. Þetta hefur haft áhrif á getu verkalýðsfélaga til að standa vörð um réttindi félagsmanna sinna. Atvinnurekendur vita þetta og nota þetta nú óspart, sem hefur orðið til þess að baráttan er að breytast og kannski á hún eftir að harðna. Hnignun verkalýðsbaráttu hefur haft margar neikvæðar afleiðingar. Laun og kjör verkafólks hafa versnað, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að semja um betri kjör. Félagslegur stuðningur og samstaða hefur minnkað, sem hefur gert það að verkum að fólk hefur misst trú á getu verkalýðsfélaga til að bæta kjör sín. Aukinn ójöfnuður og félagslegur óstöðugleiki hefur einnig verið afleiðing hnignunarinnar, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að berjast gegn ójöfnuði og áður. Til að endurvekja verkalýðsbaráttu á Íslandi er mikilvægt að verkalýðsfélög taki höndum saman og leiti nýrra leiða til að ná til fólks. Það þarf að auka áhuga og þátttöku almennings, leggja áherslu á menntun og fræðslu og aðlaga sig að breyttum vinnumarkaði. Með því að endurvekja verkalýðsbaráttuna getum við tryggt betri kjör og réttindi fyrir launafólk og stuðlað að félagslegu réttlæti og stöðugleika. Áhersla á menntun og fræðslu um mikilvægi verkalýðsbaráttu og réttinda launafólks er einnig nauðsynleg. Aðlögun að nýjum vinnumarkaði og tækninýjungum er einnig mikilvæg, þar sem verkalýðsfélög þurfa að vera sveigjanleg og aðlaga sig að breyttum aðstæðum. Í lokin vil ég deila persónulegri reynslusögu af mikilvægi verkalýðsbaráttu. Þegar ég var ungur, sá ég foreldra mína berjast fyrir betri kjörum og réttindum í gegnum verkalýðsfélög. Þeir kenndu mér að samstaða og barátta geta skilað miklum árangri. Nú er það okkar kynslóðar að halda áfram þessari baráttu og tryggja að næstu kynslóðir fái notið betri kjara og réttinda. Ég hvet alla til að taka þátt í verkalýðsbaráttunni og styðja verkalýðsfélög, því saman getum við náð miklum árangri. Höfundur er varaformaður Félags hafnarverkamanna á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Stéttarfélög Kjaramál Sverrir Fannberg Júlíusson Tengdar fréttir Barátta hafnarverkamanna á Íslandi: Átök við Eimskip Undanfarin þrjú ár hafa hafnarverkamenn á Íslandi staðið í harðri baráttu við Eimskip, eitt af stærstu flutningafyrirtækjum landsins, og Eflingu. Baráttan hefur snúist um réttindi og kjör verkamanna, þar sem Eimskip hefur enn ekki samið við Félag hafnarverkamanna á Íslandi. Þessi átök hafa verið flókin og margþætt, þar sem ýmsir aðilar hafa komið að málum. 27. ágúst 2024 11:02 Mest lesið Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Málþófið er séríslenskt Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Verkalýðsbarátta hefur lengi verið hornsteinn í íslenskri samfélagsgerð, þar sem verkalýðsfélög hafa barist fyrir betri kjörum, réttindum og vinnuaðstæðum fyrir launafólk. Þessi barátta hefur skilað mörgum sigrum í gegnum tíðina, en undanfarið hefur orðið vart við hnignun í þátttöku og virkni innan verkalýðsfélaga. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þessa hnignun, greina ástæður hennar og skoða mögulegar lausnir til að endurvekja áhuga og þátttöku í verkalýðsbaráttu á Íslandi. Verkalýðsbarátta á Íslandi hefur átt sér langa og stolta sögu. Frá upphafi 20. aldar hafa verkalýðsfélög barist fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Stofnun Alþýðusambands Íslands árið 1916 markaði tímamót í baráttunni, þar sem verkalýðsfélög sameinuðust í eina sterka heild. Á þessum tíma var baráttan oft hörð og krafðist mikils fórnarkostnaðar, en hún skilaði einnig miklum ávinningi fyrir launafólk, eins og styttri vinnuviku, betri launum og auknum réttindum. Sérstaklega má nefna stofnun Félags hafnarverkamanna sem hófst fyrir þremur árum. Baráttan fyrir stofnun félagsins var mikilvæg og krefjandi. Hafnarverkamenn stóðu saman til að tryggja betri kjör og vinnuaðstæður. Þeir þurftu að takast á við ýmsar hindranir, bæði frá vinnuveitendum og frá stéttarfélaginu sem þeir vildu kljúfa sig frá, en með samstöðu og þrautseigju náðu þeir að stofna félagið. Þessi barátta er gott dæmi um hvernig samstaða og barátta geta leitt til jákvæðra breytinga fyrir launafólk. Þegar maður skoðar söguna þá má nefna hér stór verkföll sem hafa haft mikil áhrif fyrir launafólk í landinu, til dæmis: Verkfallið 1930 Eitt af fyrstu stóru verkföllunum sem höfðu áhrif á landið í heild sinni. Verkfallið var skipulagt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði kjarabaráttu verkamanna. Verkfallið 1955 Þetta var eitt af lengstu verkföllunum á Íslandi og stóð yfir í 114 daga. Verkfallið var leitt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið 2015 Þetta verkfall var leitt af hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið hafði mikil áhrif á heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Þetta er bara smá brot úr sögunni sem ég set hér inn en það er nóg til að sýna hver máttur verkalýðsfélaga er og hvað felst í að standa saman. Nú á dögum hefur verkalýðsbaráttan á Íslandi breyst talsvert. Þrátt fyrir að verkalýðsfélög séu enn til staðar og starfi áfram, hefur þátttaka og virkni félagsmanna dregist saman. Tölfræðileg gögn sýna að félagsmönnum hefur fækkað og þátttaka í verkalýðsfélögum hefur minnkað. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á getu verkalýðsfélaga til að berjast fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Ekki hefur það hjálpað þegar formenn stjórnmálaflokka koma með hugmyndir um að leggja niður stéttarfélög, sem er fásinna að mati greinarskrifanda. Stéttarfélög eru aðhald fyrir bæði vinnuveitendur og stjórnmálamenn. Það eru margar ástæður fyrir hnignun verkalýðsbaráttu á Íslandi. Félagslegar og efnahagslegar breytingar hafa haft mikil áhrif. Breyttur vinnumarkaður og nýjar vinnuaðferðir hafa gert það að verkum að fólk tengist minna hefðbundnum verkalýðsfélögum. Alþjóðavæðing og tæknibreytingar hafa einnig haft áhrif, þar sem vinnumarkaðurinn hefur orðið sveigjanlegri og óstöðugri. Að auki hefur minnkandi þátttaka og áhugi almennings á verkalýðsbaráttu gert það að verkum að verkalýðsfélög hafa átt erfiðara með að ná til fólks. Nú hafa atvinnurekendur einnig farið í auknum mæli að nota vopn eins og vinnustöðvun annarra starfsmanna sem eru ekki í verkfalli og hefur það gerst nokkrum sinnum á síðustu þremur árum. Þetta vopn hefur alltaf verið í höndum samtaka atvinnulífsins en hefur ekki verið notað fyrr en núna nýlega, það sýnir að aukin harka er farin að færast í baráttuna þegar SA er farið að nota starfsfólk sem vopn í baráttu annarra starfsmanna fyrir betri kjörum. Með því hefur jafnvægi kjarabaráttu verkafólks fyrir kjörum sínum raskast. Þetta hefur haft áhrif á getu verkalýðsfélaga til að standa vörð um réttindi félagsmanna sinna. Atvinnurekendur vita þetta og nota þetta nú óspart, sem hefur orðið til þess að baráttan er að breytast og kannski á hún eftir að harðna. Hnignun verkalýðsbaráttu hefur haft margar neikvæðar afleiðingar. Laun og kjör verkafólks hafa versnað, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að semja um betri kjör. Félagslegur stuðningur og samstaða hefur minnkað, sem hefur gert það að verkum að fólk hefur misst trú á getu verkalýðsfélaga til að bæta kjör sín. Aukinn ójöfnuður og félagslegur óstöðugleiki hefur einnig verið afleiðing hnignunarinnar, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að berjast gegn ójöfnuði og áður. Til að endurvekja verkalýðsbaráttu á Íslandi er mikilvægt að verkalýðsfélög taki höndum saman og leiti nýrra leiða til að ná til fólks. Það þarf að auka áhuga og þátttöku almennings, leggja áherslu á menntun og fræðslu og aðlaga sig að breyttum vinnumarkaði. Með því að endurvekja verkalýðsbaráttuna getum við tryggt betri kjör og réttindi fyrir launafólk og stuðlað að félagslegu réttlæti og stöðugleika. Áhersla á menntun og fræðslu um mikilvægi verkalýðsbaráttu og réttinda launafólks er einnig nauðsynleg. Aðlögun að nýjum vinnumarkaði og tækninýjungum er einnig mikilvæg, þar sem verkalýðsfélög þurfa að vera sveigjanleg og aðlaga sig að breyttum aðstæðum. Í lokin vil ég deila persónulegri reynslusögu af mikilvægi verkalýðsbaráttu. Þegar ég var ungur, sá ég foreldra mína berjast fyrir betri kjörum og réttindum í gegnum verkalýðsfélög. Þeir kenndu mér að samstaða og barátta geta skilað miklum árangri. Nú er það okkar kynslóðar að halda áfram þessari baráttu og tryggja að næstu kynslóðir fái notið betri kjara og réttinda. Ég hvet alla til að taka þátt í verkalýðsbaráttunni og styðja verkalýðsfélög, því saman getum við náð miklum árangri. Höfundur er varaformaður Félags hafnarverkamanna á Íslandi.
Barátta hafnarverkamanna á Íslandi: Átök við Eimskip Undanfarin þrjú ár hafa hafnarverkamenn á Íslandi staðið í harðri baráttu við Eimskip, eitt af stærstu flutningafyrirtækjum landsins, og Eflingu. Baráttan hefur snúist um réttindi og kjör verkamanna, þar sem Eimskip hefur enn ekki samið við Félag hafnarverkamanna á Íslandi. Þessi átök hafa verið flókin og margþætt, þar sem ýmsir aðilar hafa komið að málum. 27. ágúst 2024 11:02
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun