Staðreyndum snúið á hvolf til að eigna ríkisstjórninni verðbólguna Kjartan Kjartansson skrifar 16. ágúst 2024 09:08 Konráð S. Guðjónsson, efnahagsráðgjafi ríkisstjórnarinnar, á fundi hjá peningastefnunefnd Seðlabankans. Hann kemur ríkisstjórninni til varnar í aðsendri grein á Vísi í dag. Vísir/Vilhelm Efnahagsráðgjafi ríkisstjórnarinnar segir að staðreyndum sé snúið á haus til þess að gera hana eina ábyrga fyrir verðbólgu. Ekki sé tilviljun að betur hafi gengið að kveða niður verðbólgudrauginn á Norðurlöndunum þar sem launahækkanir hafa verið mun hóflegri en á Íslandi. Verðbólga á ársgrundvelli mældist 6,3 prósent í síðasta mánuði og eimir enn eftir af verðbólguskoti sem kom eftir heimsfaraldur kórónuveirunnar. Þrátt fyrir viðvarandi verðbólgu hefur verið uppi ákall frá verkalýðshreyfingunni og fleiri hagaðilum að Seðlabankinn lækki stýrivexti sína. Ríkisstjórnin hefur einnig verið gagnrýnd fyrir stöðuna í efnaghagsmálum. Í aðsendri grein á Vísi í morgun gagnrýnir Konráð S. Guðjónsson, efnahagsráðgjafi ríkisstjórnarinnar, umræðu um verðbólguna og að skuldinni sé skellt á ríkisstjórnina eina. „Í almennri umræðu hafa spjótin beinst að ríkinu, sem út af fyrir sig er skiljanlegt. Það sem virðist til viðbótar hafa gerst er að einföldum staðreyndum um þróun mála og þekktum kenningum hagfræðinnar sé öllum snúið á hvolf til þess að gera ríkið alfarið ábyrgt fyrir verðbólgunni. Við viljum öll vinna bug á verðbólgunni, en með röngum sjúkdómsgreiningum mun það ekki takast,“ skrifar Konráð. Ríkissjóður ekki prentað eina krónu Þrátt fyrir að peningamagn í umferð hafi vaxið um 68 prósent frá því að heimsfaraldurinn skall á árið 2020 segir Konráð að ríkissjóður hafi ekki prentað eina krónu af þeim 1.203 milljörðum króna sem hafi bæst við í tíð hennar. „Ríkissjóður hefur vissulega verið rekinn með halla en sá halli hefur verið fjármagnaður með lántöku sem býr ekki til nýja peninga heldur færir þá einfaldlega frá þeim sem spara og til ríkissjóðs.“ Þess í stað hafi vöxtur peningamagns fyrst og fremst orðið í fjármálakerfinu, meðal annars af utanaðkomandi ástæðum. Augljósasta ástæðan síðustu ár hafi verið lágir vextir Seðlabankans. Orsakir verðbólgunnar séu þó mun margslungnari en svo að hún ráðist alfarið af aðgerðum Seðlabankans. Ríkisstjórnin segir Konráð hafa gætt aðhalds í ríkisfjármálum frá 2022 og lagst á móti hratt vaxandi eftirspurn sem á sinn þátt í þrálátri verðbólgunni. Rökræða megi hvort ríkisstjórnin hafi gert nógu mikið en aðhaldið hafi verið til staðar. Þannig hafi viðsnúningur orðið í rekstri ríkissjóðs frá faraldrinum. Árið 2020 hafi hann verið rekinn með 300 milljarða króna halla en í fyrra var hallareksturinn kominn niður í tuttugu milljarða. Seðlabankinn hefur haldið stýrivöxtum óbreyttum í 9,25 prósentum frá því í fyrra vegna viðvarandi verðbólgu.Vísir/Vilhelm Laun hækkað um 42 prósent á fjórum árum Þá segir Konráð að fullyrðingar um útgjaldavöxt ríkissjóðs undanfarin ár orðum auknar. Gengið sé út frá að sá vöxtur sé alfarið orsök en ekki afleiðing mikillar verðbólgu. Þegar tekið hafi verið tillit til verðbólgu og mikilla launahækkana nemi raunútgjaldavöxtur ríkisins þremur prósentum frá 2017, 0,4 prósentum á ári að meðaltali. Nær helming útgjaldaaukningarinnar megi rekja til launahækkana og afleiddra áhrifa þeirra. Samtals hafi launakostnaður á vinnustund hækkað um 42 prósent síðastliðin fjögur ár. Á sama tíma hafi laun á Norðurlöndunum hækkað á bilinu níu til fjórtán prósent. „Varla er algjör tilviljun að á sama tíma sé verðbólga á undanhaldi eða löngu horfin á Norðurlöndunum. Það má líka segja að ef miklar launhækkanir hefðu ekki áhrif á verðlag væri búið að finna upp eilífðarvél til að auka kaupmátt með launahækkunum um alla framtíð. Svo er augljóslega ekki,“ skrifar Konráð. Áskrift á að hjakkast í sama farinu um ókomna tíð Efnahagsráðgjafinn segist ekki hafna því að ríkisfjármálin hafi áhrif á verðbólgu og vaxtastig en þau áhrif séu þó allt önnur og mögulega minni en margir virðist telja. Halda þurfi áfram á braut hæfilegs aðhalds og tryggja að nýir langtímakjarasamningar haldi til þess að ná niður verðbólgu og vöxtum. „Ef Íslendingum er síðan alvara um að ná varanlegum verðstöðugleika og þar með vaxtastigi sem er sambærilegt þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við, er fyrsta skrefið að greina hvert vandamálið er. Rangfærslur um peningaprentun ríkissjóðs eða að einblína á ríkissjóð eins og að aðrir þættir skipti ekki máli eru hins vegar bein leið að því að halda áfram að hjakkast í sama farinu um ókomna tíð,“ skrifar Konráð. Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Efnahagsmál Kjaramál Verðlag Rekstur hins opinbera Mest lesið „Algjört dauðafæri fyrir Íslendinga“ að horfa til Grænlands Viðskipti innlent Fá rammasamning ekki virkjaðan og sjúklingar þurfa að greiða úr eigin vasa Viðskipti innlent Spá örlítilli fjölgun ferðamanna milli ára Viðskipti innlent Tölvuárásin til rannsóknar og enn unnið að viðgerð Viðskipti innlent Bóndi í Borgarfirði keyrði Skoda-bíl yfir milljón kílómetra Samstarf Fluttur til Austin vegna útrásar súkkulaðismjörsins Viðskipti innlent „Oft velur maður frekar það sem maður er góður í“ Atvinnulíf Þóra kveður Stöð 2 Viðskipti innlent Oculis rauf 3000 króna múrinn og gott betur Viðskipti innlent „Hef einstaklega gaman af þessari stanslausu niðurlægingu“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Spá örlítilli fjölgun ferðamanna milli ára „Algjört dauðafæri fyrir Íslendinga“ að horfa til Grænlands Tölvuárásin til rannsóknar og enn unnið að viðgerð Fá rammasamning ekki virkjaðan og sjúklingar þurfa að greiða úr eigin vasa Oculis rauf 3000 króna múrinn og gott betur Lilja og Steinar nýir forstöðumenn hjá Íslandsbanka Þóra kveður Stöð 2 Klara frá Kerecis til Arterna Biosciences Notendalausnir Origo verða Ofar Líkleg tölvuárás á Toyota Garðar Hannes hættir hjá Eik fasteignafélagi Fluttur til Austin vegna útrásar súkkulaðismjörsins Sjá fótgangendur með endurskin fimm sinnum fyrr Furðar sig á blekkingarbrigslum Heimildarinnar Play telur ríkið geta sparað sér tugi milljóna Segja umfjöllun sem geri Carbfix tortryggilegt fulla af rangfærslum Hafa bæst í eigendahóp PwC Ráðin sviðsstjóri hafnarinnviða Ráðinn nýr framkvæmdastjóri Domino's á Íslandi Semja um sjóflutninga og hafnaruppbyggingu í Þorlákshöfn Flugumferð aldrei verið meiri en á síðasta ári Sigrún Ósk kveður Stöð 2 Ný gervigreindarlausn opnar fyrir sólarhringsþjónustu 1819 Nýr framkvæmdastjóri Kuehne+Nagel á Íslandi Kaupa meirihluta hlutafjár Internets á Íslandi hf. Litlar breytingar á þorski í stofnmælingu Hafró Þurfa að greiða starfsfólki Flame enn fleiri milljónir Ráðinn sviðsstjóri viðskiptasviðs hjá Faxaflóahöfnum Íbúðum í byggingu fór fækkandi á milli ára Hættir sem ritstjóri Bændablaðsins Sjá meira
Verðbólga á ársgrundvelli mældist 6,3 prósent í síðasta mánuði og eimir enn eftir af verðbólguskoti sem kom eftir heimsfaraldur kórónuveirunnar. Þrátt fyrir viðvarandi verðbólgu hefur verið uppi ákall frá verkalýðshreyfingunni og fleiri hagaðilum að Seðlabankinn lækki stýrivexti sína. Ríkisstjórnin hefur einnig verið gagnrýnd fyrir stöðuna í efnaghagsmálum. Í aðsendri grein á Vísi í morgun gagnrýnir Konráð S. Guðjónsson, efnahagsráðgjafi ríkisstjórnarinnar, umræðu um verðbólguna og að skuldinni sé skellt á ríkisstjórnina eina. „Í almennri umræðu hafa spjótin beinst að ríkinu, sem út af fyrir sig er skiljanlegt. Það sem virðist til viðbótar hafa gerst er að einföldum staðreyndum um þróun mála og þekktum kenningum hagfræðinnar sé öllum snúið á hvolf til þess að gera ríkið alfarið ábyrgt fyrir verðbólgunni. Við viljum öll vinna bug á verðbólgunni, en með röngum sjúkdómsgreiningum mun það ekki takast,“ skrifar Konráð. Ríkissjóður ekki prentað eina krónu Þrátt fyrir að peningamagn í umferð hafi vaxið um 68 prósent frá því að heimsfaraldurinn skall á árið 2020 segir Konráð að ríkissjóður hafi ekki prentað eina krónu af þeim 1.203 milljörðum króna sem hafi bæst við í tíð hennar. „Ríkissjóður hefur vissulega verið rekinn með halla en sá halli hefur verið fjármagnaður með lántöku sem býr ekki til nýja peninga heldur færir þá einfaldlega frá þeim sem spara og til ríkissjóðs.“ Þess í stað hafi vöxtur peningamagns fyrst og fremst orðið í fjármálakerfinu, meðal annars af utanaðkomandi ástæðum. Augljósasta ástæðan síðustu ár hafi verið lágir vextir Seðlabankans. Orsakir verðbólgunnar séu þó mun margslungnari en svo að hún ráðist alfarið af aðgerðum Seðlabankans. Ríkisstjórnin segir Konráð hafa gætt aðhalds í ríkisfjármálum frá 2022 og lagst á móti hratt vaxandi eftirspurn sem á sinn þátt í þrálátri verðbólgunni. Rökræða megi hvort ríkisstjórnin hafi gert nógu mikið en aðhaldið hafi verið til staðar. Þannig hafi viðsnúningur orðið í rekstri ríkissjóðs frá faraldrinum. Árið 2020 hafi hann verið rekinn með 300 milljarða króna halla en í fyrra var hallareksturinn kominn niður í tuttugu milljarða. Seðlabankinn hefur haldið stýrivöxtum óbreyttum í 9,25 prósentum frá því í fyrra vegna viðvarandi verðbólgu.Vísir/Vilhelm Laun hækkað um 42 prósent á fjórum árum Þá segir Konráð að fullyrðingar um útgjaldavöxt ríkissjóðs undanfarin ár orðum auknar. Gengið sé út frá að sá vöxtur sé alfarið orsök en ekki afleiðing mikillar verðbólgu. Þegar tekið hafi verið tillit til verðbólgu og mikilla launahækkana nemi raunútgjaldavöxtur ríkisins þremur prósentum frá 2017, 0,4 prósentum á ári að meðaltali. Nær helming útgjaldaaukningarinnar megi rekja til launahækkana og afleiddra áhrifa þeirra. Samtals hafi launakostnaður á vinnustund hækkað um 42 prósent síðastliðin fjögur ár. Á sama tíma hafi laun á Norðurlöndunum hækkað á bilinu níu til fjórtán prósent. „Varla er algjör tilviljun að á sama tíma sé verðbólga á undanhaldi eða löngu horfin á Norðurlöndunum. Það má líka segja að ef miklar launhækkanir hefðu ekki áhrif á verðlag væri búið að finna upp eilífðarvél til að auka kaupmátt með launahækkunum um alla framtíð. Svo er augljóslega ekki,“ skrifar Konráð. Áskrift á að hjakkast í sama farinu um ókomna tíð Efnahagsráðgjafinn segist ekki hafna því að ríkisfjármálin hafi áhrif á verðbólgu og vaxtastig en þau áhrif séu þó allt önnur og mögulega minni en margir virðist telja. Halda þurfi áfram á braut hæfilegs aðhalds og tryggja að nýir langtímakjarasamningar haldi til þess að ná niður verðbólgu og vöxtum. „Ef Íslendingum er síðan alvara um að ná varanlegum verðstöðugleika og þar með vaxtastigi sem er sambærilegt þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við, er fyrsta skrefið að greina hvert vandamálið er. Rangfærslur um peningaprentun ríkissjóðs eða að einblína á ríkissjóð eins og að aðrir þættir skipti ekki máli eru hins vegar bein leið að því að halda áfram að hjakkast í sama farinu um ókomna tíð,“ skrifar Konráð.
Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Efnahagsmál Kjaramál Verðlag Rekstur hins opinbera Mest lesið „Algjört dauðafæri fyrir Íslendinga“ að horfa til Grænlands Viðskipti innlent Fá rammasamning ekki virkjaðan og sjúklingar þurfa að greiða úr eigin vasa Viðskipti innlent Spá örlítilli fjölgun ferðamanna milli ára Viðskipti innlent Tölvuárásin til rannsóknar og enn unnið að viðgerð Viðskipti innlent Bóndi í Borgarfirði keyrði Skoda-bíl yfir milljón kílómetra Samstarf Fluttur til Austin vegna útrásar súkkulaðismjörsins Viðskipti innlent „Oft velur maður frekar það sem maður er góður í“ Atvinnulíf Þóra kveður Stöð 2 Viðskipti innlent Oculis rauf 3000 króna múrinn og gott betur Viðskipti innlent „Hef einstaklega gaman af þessari stanslausu niðurlægingu“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Spá örlítilli fjölgun ferðamanna milli ára „Algjört dauðafæri fyrir Íslendinga“ að horfa til Grænlands Tölvuárásin til rannsóknar og enn unnið að viðgerð Fá rammasamning ekki virkjaðan og sjúklingar þurfa að greiða úr eigin vasa Oculis rauf 3000 króna múrinn og gott betur Lilja og Steinar nýir forstöðumenn hjá Íslandsbanka Þóra kveður Stöð 2 Klara frá Kerecis til Arterna Biosciences Notendalausnir Origo verða Ofar Líkleg tölvuárás á Toyota Garðar Hannes hættir hjá Eik fasteignafélagi Fluttur til Austin vegna útrásar súkkulaðismjörsins Sjá fótgangendur með endurskin fimm sinnum fyrr Furðar sig á blekkingarbrigslum Heimildarinnar Play telur ríkið geta sparað sér tugi milljóna Segja umfjöllun sem geri Carbfix tortryggilegt fulla af rangfærslum Hafa bæst í eigendahóp PwC Ráðin sviðsstjóri hafnarinnviða Ráðinn nýr framkvæmdastjóri Domino's á Íslandi Semja um sjóflutninga og hafnaruppbyggingu í Þorlákshöfn Flugumferð aldrei verið meiri en á síðasta ári Sigrún Ósk kveður Stöð 2 Ný gervigreindarlausn opnar fyrir sólarhringsþjónustu 1819 Nýr framkvæmdastjóri Kuehne+Nagel á Íslandi Kaupa meirihluta hlutafjár Internets á Íslandi hf. Litlar breytingar á þorski í stofnmælingu Hafró Þurfa að greiða starfsfólki Flame enn fleiri milljónir Ráðinn sviðsstjóri viðskiptasviðs hjá Faxaflóahöfnum Íbúðum í byggingu fór fækkandi á milli ára Hættir sem ritstjóri Bændablaðsins Sjá meira