Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar 6. maí 2024 11:30 Elliðaárdalur er vinsælasta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins og þar með hugsanlega landsins alls. Þetta leiddi nýleg könnun Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu í ljós. Við sem komum reglulega í dalinn erum auðvitað ekki hissa á niðurstöðunni því það er magnað hversu fjölbreytta upplifun af náttúru og mannlífi dalurinn hefur upp á að bjóða okkur til andlegrar og líkamlegrar heilsubótar. Ólíkt um að litast Raforkuvinnsla hefur mótað dalinn í meira en öld. Virkjanamannvirki voru reist og á 30 ára afmæli Elliðaárvirkjunar, sumarið 1951, hóf starfsfólk Rafmagnsveitu Reykjavíkur, forvera Orkuveitunnar, skógrækt í Elliðaárhólma. Það er því býsna ólíkt um að litast nú og þegar stífla var byggð og Elliðaárnar nánast þurrkaðar þar sem þær runnu um holt og móa milli stíflu og rafstöðvar á fyrri hluta síðustu aldar. Raforkuvinnslan úr Elliðaánum lagðist af fyrir fullt og fast árið 2014. Þá bilaði aðrennslispípan sem liggur milli Árbæjarstíflu og Rafstöðvarinnar enn einu sinni og var þá metin ónýt. Eftir nákvæma skoðun var ekki talið svara kostnaði að gera við. Staðan í rafmagnsmálum landsins var enda önnur; virkjunin sem hafði séð Reykvíkingum fyrir öllu þeirra rafmagni fyrsta áratuginn eftir ræsingu var fjarri því að geta séð bara götuljósunum fyrir rafmagni, hvað þá heimilum og fyrirtækjum. Færa til fyrra horfs Sá sem á virkjun sem ekki er lengur í rekstri má ekki bara hlaupa frá henni. Þau gömlu vatnalög skylda virkjunareigandann að ganga frá eftir sig og færa umhverfið sem kostur er til fyrra horfs. Þannig megi fólki, fénaði, fasteignum og umhverfi ekki stafa hætta af mannvirkjum sem áfram kunni að standa. Hér var úr nokkuð vöndu að ráða fyrir okkur Orkuveitufólk. Öll mannvirki virkjunarinnar í Elliðaánum eru nefnilega friðuð enda merkur minnisvarði um athafnalíf fyrri tíma. Ein lög segja því að þetta skuli fara nú að notkun lokinni en önnur lög að mannvirkin skuli standa. Samtal og samráð Síðustu misseri höfum við aflað gagna af ýmsu tagi sem snúa að sögu, ástandi og ekki síst öryggi mannvirkjanna sem taka þarf afstöðu til. Langflest þeirra hafa nú þegar fengið nýtt hlutverk með uppbyggingu Elliðaárstöðvar, nýs áfangastaðar í umsjá Orkuveitunnar við Rafstöðina sjálfa. Allt síðasta ár áttum við svo fjölda funda með hagsmunaaðilum. Opinn íbúafundur var haldinn, mikið rætt við minjayfirvöld, stjórnvöld umhverfis- og orkumála, hollvinasamtök og stangaveiðifólk sem á sterkar rætur í dalnum og býr yfir mikilli þekkingu á lífríki ánna. Ekki síst var rætt við eiganda dalsins, Reykjavíkurborg, hvorttveggja á vettvangi umhverfis- og skipulagsráðs og borgarráðs. Nú er niðurstaða þessa hluta samráðs um framtíð Elliðaárdals að líta dagsins ljós. Fyrir borgarstjórn liggur samkomulag um það hvernig Orkuveitan skilar af sér eftir aldarlöng afnot af Elliðaánum. Segja má að það sé fjórþætt; • Hvaða umsvif Orkuveitan verður áfram með í dalnum, þar sem Elliðaárstöð er í forgrunni. • Hvaða mannvirkjum þarf að breyta svo öryggi verði tryggt, og þar eru Árbæjarstífla og aðrennslispípan helstu álitamálin. • Hvaða umsjón færist aftur til eigandans og þar er veiðin og rannsóknir tengdar henni aðalmálið. • Og loks aðkoma Veitna að gönguleið yfir dalinn í stað hitaveitustokksins og nauðsynlegra umbóta í frárennslismálum við bakka Elliðaánna. Allur almenningur mun áfram hafa aðkomu að ákvörðunum því nú fer í hönd formlegt skipulagsferli þar sem teiknaður verður Elliðaárdalur án raforkuframleiðslu. Framundan er annar opinn fundur með áhugasömum þar sem fyrirliggjandi gögn verða kynnt og hugmyndir um framhaldið viðraðar. Heillaskref að tæma lónið Við svona breytingar á hjartfólgnu svæði er eðlilegt að ýmis sjónarmið séu á lofti. Við höfum séð það í umræðunni hingað til og líklega hér eftir. Við sáum það meðal annars þegar það eðlilega skref var tekið að hætta að stækka og minnka lónið við Árbæjarstíflu eftir árstíðum. Umhverfisyfirvöld, sem höfðu bent á vankantana fyrir lífríkið, reyndust hafa rétt fyrir sér, enda benda allar lífríkisrannsóknir til þess að tæming Árbæjarlóns hafi verið heillaskref fyrir fisk og annað lífríki Elliðaánna. Okkur Orkuveitufólki urðu á mistök við upplýsingagjöf um þessa breytingu og erum enn að bíta úr nálinni vegna þeirra. Þannig er enn í gangi kærumál þar sem krafist var að tæming lónsins væri háð framkvæmdaleyfi. Niðurstaða stjórnsýslunefndar var að svo væri, en það hefði þó engin áhrif á tæminguna sem var þegar um garð gengin. Þeirri niðurstöðu nefndarinnar hafnaði hérðasdómur og nú er dómsmálið í áfrýjun. Það er von okkar Orkuveitufólks að með því að efna nú til áframhaldandi samtals um okkar yndislega Elliðaárdal getum við sameiginlega búið þannig um að hann verði ekki bara áfram sú einstaka náttúru- og útivistarperla sem hann er, heldur enn betri. Höfundur er sjálfbærnistjóri Orkuveitunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reykjavík Eiríkur Hjálmarsson Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Sjá meira
Elliðaárdalur er vinsælasta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins og þar með hugsanlega landsins alls. Þetta leiddi nýleg könnun Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu í ljós. Við sem komum reglulega í dalinn erum auðvitað ekki hissa á niðurstöðunni því það er magnað hversu fjölbreytta upplifun af náttúru og mannlífi dalurinn hefur upp á að bjóða okkur til andlegrar og líkamlegrar heilsubótar. Ólíkt um að litast Raforkuvinnsla hefur mótað dalinn í meira en öld. Virkjanamannvirki voru reist og á 30 ára afmæli Elliðaárvirkjunar, sumarið 1951, hóf starfsfólk Rafmagnsveitu Reykjavíkur, forvera Orkuveitunnar, skógrækt í Elliðaárhólma. Það er því býsna ólíkt um að litast nú og þegar stífla var byggð og Elliðaárnar nánast þurrkaðar þar sem þær runnu um holt og móa milli stíflu og rafstöðvar á fyrri hluta síðustu aldar. Raforkuvinnslan úr Elliðaánum lagðist af fyrir fullt og fast árið 2014. Þá bilaði aðrennslispípan sem liggur milli Árbæjarstíflu og Rafstöðvarinnar enn einu sinni og var þá metin ónýt. Eftir nákvæma skoðun var ekki talið svara kostnaði að gera við. Staðan í rafmagnsmálum landsins var enda önnur; virkjunin sem hafði séð Reykvíkingum fyrir öllu þeirra rafmagni fyrsta áratuginn eftir ræsingu var fjarri því að geta séð bara götuljósunum fyrir rafmagni, hvað þá heimilum og fyrirtækjum. Færa til fyrra horfs Sá sem á virkjun sem ekki er lengur í rekstri má ekki bara hlaupa frá henni. Þau gömlu vatnalög skylda virkjunareigandann að ganga frá eftir sig og færa umhverfið sem kostur er til fyrra horfs. Þannig megi fólki, fénaði, fasteignum og umhverfi ekki stafa hætta af mannvirkjum sem áfram kunni að standa. Hér var úr nokkuð vöndu að ráða fyrir okkur Orkuveitufólk. Öll mannvirki virkjunarinnar í Elliðaánum eru nefnilega friðuð enda merkur minnisvarði um athafnalíf fyrri tíma. Ein lög segja því að þetta skuli fara nú að notkun lokinni en önnur lög að mannvirkin skuli standa. Samtal og samráð Síðustu misseri höfum við aflað gagna af ýmsu tagi sem snúa að sögu, ástandi og ekki síst öryggi mannvirkjanna sem taka þarf afstöðu til. Langflest þeirra hafa nú þegar fengið nýtt hlutverk með uppbyggingu Elliðaárstöðvar, nýs áfangastaðar í umsjá Orkuveitunnar við Rafstöðina sjálfa. Allt síðasta ár áttum við svo fjölda funda með hagsmunaaðilum. Opinn íbúafundur var haldinn, mikið rætt við minjayfirvöld, stjórnvöld umhverfis- og orkumála, hollvinasamtök og stangaveiðifólk sem á sterkar rætur í dalnum og býr yfir mikilli þekkingu á lífríki ánna. Ekki síst var rætt við eiganda dalsins, Reykjavíkurborg, hvorttveggja á vettvangi umhverfis- og skipulagsráðs og borgarráðs. Nú er niðurstaða þessa hluta samráðs um framtíð Elliðaárdals að líta dagsins ljós. Fyrir borgarstjórn liggur samkomulag um það hvernig Orkuveitan skilar af sér eftir aldarlöng afnot af Elliðaánum. Segja má að það sé fjórþætt; • Hvaða umsvif Orkuveitan verður áfram með í dalnum, þar sem Elliðaárstöð er í forgrunni. • Hvaða mannvirkjum þarf að breyta svo öryggi verði tryggt, og þar eru Árbæjarstífla og aðrennslispípan helstu álitamálin. • Hvaða umsjón færist aftur til eigandans og þar er veiðin og rannsóknir tengdar henni aðalmálið. • Og loks aðkoma Veitna að gönguleið yfir dalinn í stað hitaveitustokksins og nauðsynlegra umbóta í frárennslismálum við bakka Elliðaánna. Allur almenningur mun áfram hafa aðkomu að ákvörðunum því nú fer í hönd formlegt skipulagsferli þar sem teiknaður verður Elliðaárdalur án raforkuframleiðslu. Framundan er annar opinn fundur með áhugasömum þar sem fyrirliggjandi gögn verða kynnt og hugmyndir um framhaldið viðraðar. Heillaskref að tæma lónið Við svona breytingar á hjartfólgnu svæði er eðlilegt að ýmis sjónarmið séu á lofti. Við höfum séð það í umræðunni hingað til og líklega hér eftir. Við sáum það meðal annars þegar það eðlilega skref var tekið að hætta að stækka og minnka lónið við Árbæjarstíflu eftir árstíðum. Umhverfisyfirvöld, sem höfðu bent á vankantana fyrir lífríkið, reyndust hafa rétt fyrir sér, enda benda allar lífríkisrannsóknir til þess að tæming Árbæjarlóns hafi verið heillaskref fyrir fisk og annað lífríki Elliðaánna. Okkur Orkuveitufólki urðu á mistök við upplýsingagjöf um þessa breytingu og erum enn að bíta úr nálinni vegna þeirra. Þannig er enn í gangi kærumál þar sem krafist var að tæming lónsins væri háð framkvæmdaleyfi. Niðurstaða stjórnsýslunefndar var að svo væri, en það hefði þó engin áhrif á tæminguna sem var þegar um garð gengin. Þeirri niðurstöðu nefndarinnar hafnaði hérðasdómur og nú er dómsmálið í áfrýjun. Það er von okkar Orkuveitufólks að með því að efna nú til áframhaldandi samtals um okkar yndislega Elliðaárdal getum við sameiginlega búið þannig um að hann verði ekki bara áfram sú einstaka náttúru- og útivistarperla sem hann er, heldur enn betri. Höfundur er sjálfbærnistjóri Orkuveitunnar.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun