Er árangur af bættu aðgengi að heilbrigðisþjónustu? Gunnlaugur Briem skrifar 13. nóvember 2023 18:00 Ekki er hægt að leggja næga áherslu á þá staðreynd að aðgengi að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu er grundvöllur heilsu og farsældar. Það er eitt stærsta verkefni stjórnvalda og okkar sem samfélags að ráðstafa kröftum okkar og fjármunum þar sem þeirra er mest þörf og við getum haft sem mest jákvæð áhrif. Til þess að það sé hægt þurfum við að skilgreina hver markmið okkar eru, og hvernig við viljum ná þeim. Segja má að heilbrigðiskerfið og forgansgröðun þess málaflokks hafi verið miðuð að nokkru við bráðaveikindi og að bregðast við vandamálum þegar þau eru orðin alvarleg. Gríðarleg verðmæti bæði fjárhagsleg og samfélagsleg felast í þeim áherslum að styðja, aðstoða og endurhæfa fólk sem fyrst í ferlinu og helst áður en nýta þarf dýrustu úrræði kerfisins. Heilbrigðisráðherra ritaði nýlega grein á vísi.is (9.11.´23) með yfirskriftinni “Gögn eru gulls ígildi”. Þar hittir heilbrigðisráðherra á skynsamlega strengi, og er það ástæða þess að Félag sjúkraþjálfara gaf nýverið út skýrslu með nafninu “Bætt aðgengi betri horfur” þar sem gögn um nýgengi örorku og endurhæfingarlífeyris voru rýnd eftir ástæðum og aldurshópum. Ástæða þess að ráðist var í slíka vinnu var að við töldum mikilvægt að leita leiða til að meta mögulegan árangur af þeim stóru kerfisbreytingum sem urðu í kjölfar nýs greiðsluþátttökukerfis Sjúkratrygginga sem tók gildi snemma árs 2017. Með þeim breytingum var aðgengi einstaklinga að heilbrigðisþjónustu og sérstaklega sjúkraþjálfun stórlega aukið. Hópur einstaklinga hafði þar með tök á að sækja sér þjónustu sjúkraþjálfara sem ætla má að hafi ekki getað gert það áður einkum vegna mikils kostnaðar. Enda lækkaði meðalkostnaður á hverju ári fyrir sjúkraþjálfun almennra einstaklinga úr 53.148 kr. og niður í 20.818 kr. Þar sem Sjúkratryggingar greiddu stærri hluta meðferðarkostnaðar fyrir fólk. Færri á örorku og fleiri á endurhæfingarlífeyri Niðurstöður þessarar greiningar sem unnin var út frá opinberum gögnum sýna að jákvæð þróun hefur orðið á nýgengi örorku ef tekið er mið af nýskráningum sem hlutfalli af mannfjölda hverju sinni. Á tímabilinu 2014 – 2022 hefur heildar hlutfallið lækkað úr 0,59% af mannfjölda niður í 0,50%. Á sama tíma hefur hlutfall þeirra sem nýskrást á endurhæfingarlífeyri hækkað nokkuð eða úr 0,54% og upp í 0,65%. Ætla má að fjölgun nýskráninga á endurhæfingarlífeyri sé jákvæð þar sem aukin áhersla sé lögð á að mæta einstaklingum í erfiðum aðstæðum með stuðningi og endurhæfingu. Slík vinna skilar sér einnig í auknum lífsgæðum fólks. Mest lækkun á nýgengi örorku vegna stoðkerfisvandamála Heildarþróun örorku segir þó bara hálfa söguna. Þegar við rýnum ástæður fyrir nýgengi örorku þá sjáum við nokkuð ólíka þróun. Árið 2014, var nýgengi örorku af ólíkum ástæðum, þ.e. stoðkerfis, geðraskana og allra annarra sjúkdóma nokkurn veginn það sama eða um 0,20% allra einstaklinga á aldursbilinu 18 – 67 ára. Ef við horfum svo á tímabilið frá 2014 og fram til 2022 þá hefur þróunin verið verulega ólík, þar sem nýgengi örorku vegna stoðkerfissjúkdóma hefur lækkað verulega á þessu tímabili eða úr 0,20% og niður í 0,10% af mannfjölda á meðan mun minni breytingar hafa orðið bæði vegna geðraskana (0,18%) og allra annarra sjúkdóma (0,20%) Mesta breytingu sjáum við svo í elsta aldurshópnum 51 – 67 ára, þar sem flestar nýskráningar á örorku eru. Þar hefur náðst gríðarlegur árangur í því að fækka þeim einstaklingum sem þurfa að fara á örorku vegna stoðkerfisvandamála líkt og sést á meðfylgjandi mynd. Á sama tíma hefur orðið lækkun á nýskráningum á endurhæfingarlífeyri vegna stoðkerfisvandmála á meðan slíkar nýskráningar hafa aukist nokkuð bæði vegna geðraskana sem og vegna allra annarra sjúkdóma. Því má áætla að aukin áhersla á endurhæfingarlífeyri sé ekki megin ástæða þessara miklu lækkana á nýgengi vegna stoðkerfisvandamála heldur liggi ástæður þeirra breytinga að mestu leiti í þeirri þjónustuaukningu og bætta aðgengi að þjónustu sjúkraþjálfara og annarra heilbrigðisstétta sem fylgdi breytingunni á greiðsluþátttökukerfinu snemma árs 2017. Prósentur (%) eða fólk ? Þegar við metum árangur þá er það alltaf fólkið sem á í hlut sem skiptir mestu máli. Til að setja þennan árangur í samhengi er gott að horfa á það hversu marga einstaklinga þetta snertir. Árið 2014 voru 1.234 einstaklingar sem þurftu að nýskrást á örorku og árið 2022 voru það 1.225. Það gerir fækkun um níu einstaklinga. Mikilvægt er að hafa í huga að á sama tíma fjölgaði einstaklingum á aldursbilinu 18 – 67 ára um heila 44.000 eða um 21%. Aftur þá segir þessi þróun og árangur okkur lítið nema við rýnum í ástæður árangursins. Eins og kemur fram á meðfylgjandi mynd hér að neðan, þá er stærsta ástæða þessarar þróunar vegna þess mikla árangurs sem náðst hefur í að fækka þeim sem hefðu nýskráðst vegna stoðkerfisvandamála. Til að mynda þá voru 156 færri einstaklingar sem nýskráðust á örorku vegna stoðkerfisvandamála árið 2022 borið saman við 2014. Á sama tíma var lítil aukning örorkuskráninga vegna geðraskana en nokkur fjölgun eða 130 manns vegna allra annarra sjúkdóma. Miðað við fyrirliggjandi niðurstöður má ætla að bætt fjármögnun og aukið aðgengi að sjúkraþjálfun og annarri heilbrigðisþjónustu með innleiðingu nýs greiðsluþátttökukerfis árið 2017 hafi skilað góðum árangri. Því hafi þetta bæði verið skynsamleg ráðstöfun á opinberu fé auk þess sem samfélagslegur ávinningur sé mikill. Gott aðgengi að réttri þjónustu á réttum tíma léttir undir öðrum þáttum heilbrigðis- og velferðarkerfis landsins og minnkar þörf á notkun dýrari úrræða og inngripa innan kerfisins. Leggjum áherslu á aukin lífsgæði, færni og möguleika til þátttöku fyrir alla einstaklinga. Höfundur er formaður Félags sjúkraþjálfara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Gunnlaugur Már Briem Mest lesið Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Skoðun Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Sjá meira
Ekki er hægt að leggja næga áherslu á þá staðreynd að aðgengi að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu er grundvöllur heilsu og farsældar. Það er eitt stærsta verkefni stjórnvalda og okkar sem samfélags að ráðstafa kröftum okkar og fjármunum þar sem þeirra er mest þörf og við getum haft sem mest jákvæð áhrif. Til þess að það sé hægt þurfum við að skilgreina hver markmið okkar eru, og hvernig við viljum ná þeim. Segja má að heilbrigðiskerfið og forgansgröðun þess málaflokks hafi verið miðuð að nokkru við bráðaveikindi og að bregðast við vandamálum þegar þau eru orðin alvarleg. Gríðarleg verðmæti bæði fjárhagsleg og samfélagsleg felast í þeim áherslum að styðja, aðstoða og endurhæfa fólk sem fyrst í ferlinu og helst áður en nýta þarf dýrustu úrræði kerfisins. Heilbrigðisráðherra ritaði nýlega grein á vísi.is (9.11.´23) með yfirskriftinni “Gögn eru gulls ígildi”. Þar hittir heilbrigðisráðherra á skynsamlega strengi, og er það ástæða þess að Félag sjúkraþjálfara gaf nýverið út skýrslu með nafninu “Bætt aðgengi betri horfur” þar sem gögn um nýgengi örorku og endurhæfingarlífeyris voru rýnd eftir ástæðum og aldurshópum. Ástæða þess að ráðist var í slíka vinnu var að við töldum mikilvægt að leita leiða til að meta mögulegan árangur af þeim stóru kerfisbreytingum sem urðu í kjölfar nýs greiðsluþátttökukerfis Sjúkratrygginga sem tók gildi snemma árs 2017. Með þeim breytingum var aðgengi einstaklinga að heilbrigðisþjónustu og sérstaklega sjúkraþjálfun stórlega aukið. Hópur einstaklinga hafði þar með tök á að sækja sér þjónustu sjúkraþjálfara sem ætla má að hafi ekki getað gert það áður einkum vegna mikils kostnaðar. Enda lækkaði meðalkostnaður á hverju ári fyrir sjúkraþjálfun almennra einstaklinga úr 53.148 kr. og niður í 20.818 kr. Þar sem Sjúkratryggingar greiddu stærri hluta meðferðarkostnaðar fyrir fólk. Færri á örorku og fleiri á endurhæfingarlífeyri Niðurstöður þessarar greiningar sem unnin var út frá opinberum gögnum sýna að jákvæð þróun hefur orðið á nýgengi örorku ef tekið er mið af nýskráningum sem hlutfalli af mannfjölda hverju sinni. Á tímabilinu 2014 – 2022 hefur heildar hlutfallið lækkað úr 0,59% af mannfjölda niður í 0,50%. Á sama tíma hefur hlutfall þeirra sem nýskrást á endurhæfingarlífeyri hækkað nokkuð eða úr 0,54% og upp í 0,65%. Ætla má að fjölgun nýskráninga á endurhæfingarlífeyri sé jákvæð þar sem aukin áhersla sé lögð á að mæta einstaklingum í erfiðum aðstæðum með stuðningi og endurhæfingu. Slík vinna skilar sér einnig í auknum lífsgæðum fólks. Mest lækkun á nýgengi örorku vegna stoðkerfisvandamála Heildarþróun örorku segir þó bara hálfa söguna. Þegar við rýnum ástæður fyrir nýgengi örorku þá sjáum við nokkuð ólíka þróun. Árið 2014, var nýgengi örorku af ólíkum ástæðum, þ.e. stoðkerfis, geðraskana og allra annarra sjúkdóma nokkurn veginn það sama eða um 0,20% allra einstaklinga á aldursbilinu 18 – 67 ára. Ef við horfum svo á tímabilið frá 2014 og fram til 2022 þá hefur þróunin verið verulega ólík, þar sem nýgengi örorku vegna stoðkerfissjúkdóma hefur lækkað verulega á þessu tímabili eða úr 0,20% og niður í 0,10% af mannfjölda á meðan mun minni breytingar hafa orðið bæði vegna geðraskana (0,18%) og allra annarra sjúkdóma (0,20%) Mesta breytingu sjáum við svo í elsta aldurshópnum 51 – 67 ára, þar sem flestar nýskráningar á örorku eru. Þar hefur náðst gríðarlegur árangur í því að fækka þeim einstaklingum sem þurfa að fara á örorku vegna stoðkerfisvandamála líkt og sést á meðfylgjandi mynd. Á sama tíma hefur orðið lækkun á nýskráningum á endurhæfingarlífeyri vegna stoðkerfisvandmála á meðan slíkar nýskráningar hafa aukist nokkuð bæði vegna geðraskana sem og vegna allra annarra sjúkdóma. Því má áætla að aukin áhersla á endurhæfingarlífeyri sé ekki megin ástæða þessara miklu lækkana á nýgengi vegna stoðkerfisvandamála heldur liggi ástæður þeirra breytinga að mestu leiti í þeirri þjónustuaukningu og bætta aðgengi að þjónustu sjúkraþjálfara og annarra heilbrigðisstétta sem fylgdi breytingunni á greiðsluþátttökukerfinu snemma árs 2017. Prósentur (%) eða fólk ? Þegar við metum árangur þá er það alltaf fólkið sem á í hlut sem skiptir mestu máli. Til að setja þennan árangur í samhengi er gott að horfa á það hversu marga einstaklinga þetta snertir. Árið 2014 voru 1.234 einstaklingar sem þurftu að nýskrást á örorku og árið 2022 voru það 1.225. Það gerir fækkun um níu einstaklinga. Mikilvægt er að hafa í huga að á sama tíma fjölgaði einstaklingum á aldursbilinu 18 – 67 ára um heila 44.000 eða um 21%. Aftur þá segir þessi þróun og árangur okkur lítið nema við rýnum í ástæður árangursins. Eins og kemur fram á meðfylgjandi mynd hér að neðan, þá er stærsta ástæða þessarar þróunar vegna þess mikla árangurs sem náðst hefur í að fækka þeim sem hefðu nýskráðst vegna stoðkerfisvandamála. Til að mynda þá voru 156 færri einstaklingar sem nýskráðust á örorku vegna stoðkerfisvandamála árið 2022 borið saman við 2014. Á sama tíma var lítil aukning örorkuskráninga vegna geðraskana en nokkur fjölgun eða 130 manns vegna allra annarra sjúkdóma. Miðað við fyrirliggjandi niðurstöður má ætla að bætt fjármögnun og aukið aðgengi að sjúkraþjálfun og annarri heilbrigðisþjónustu með innleiðingu nýs greiðsluþátttökukerfis árið 2017 hafi skilað góðum árangri. Því hafi þetta bæði verið skynsamleg ráðstöfun á opinberu fé auk þess sem samfélagslegur ávinningur sé mikill. Gott aðgengi að réttri þjónustu á réttum tíma léttir undir öðrum þáttum heilbrigðis- og velferðarkerfis landsins og minnkar þörf á notkun dýrari úrræða og inngripa innan kerfisins. Leggjum áherslu á aukin lífsgæði, færni og möguleika til þátttöku fyrir alla einstaklinga. Höfundur er formaður Félags sjúkraþjálfara.
Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun