Fæðing Rammaáætlunar Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar 13. júní 2022 18:31 Tillaga til þingsályktunar um áætlun um vernd og orkunýtingu landssvæða skal samkvæmt lögum lögð fram á Alþingi ekki sjaldnar en á fjögurra ára fresti. Fyrirliggjandi tillaga hefur verið lögð fram í þrígang en ekki náð fram að ganga. Engin hreyfing hefur verið hvað varðar rammaáætlun frá árinu 2016. Það er ábyrgðarhluti að meirihlutanum hafi ekki tekist að vinna málið hraðar en raun ber vitni í ljósi þeirra gríðarlegu samfélagslegu hagsmuna sem eru að baki. Það er því fagnaðarefni að rammaáætlun sé loks að ná fram að ganga. Það er augljóst hagsmunamál fyrir orkuskipti, orkugeirann en fyrst og síðast almenning í landinu. Jákvætt er að í fyrsta sinn eru tilgreindir virkjunarkostir í vindorku. Það er þýðingarmikið skref. Heilbrigt jafnvægi milli verndar og nýtingar Öllum er ljóst að verkefnið er að ná fram heilbrigðu jafnvægi milli nýtingar og verndar. Komandi kynslóðum stendur ógn af loftslagsbreytingum og orkuskipti eru grundvallarþáttur í að sporna gegn þeim. Metnaðarfull markmið og skuldbindingar Íslands í loftslagsmálum gera það að verkum að orkuskipti eiga að vera forgangsmarkmið. Ljóst er að sama skapi að aðgerða er þörf í þágu orkuskipta. Til þess þarf aukinn aðgang að endurnýjanlegri orku, sem hægt er að ná fram með betri nýtingu þeirra auðlinda sem þegar eru nýttar, með styrkingu dreifikerfis um landið allt, sparsemi í notkun og aukinni orkuvinnslu. Samhliða ógninni af loftslagsbreytingum er sífellt betri vitund og áhersla á mikilvægi og verðmæti óbyggðra víðerna sem ríkur vilji og hagsmunir eru til að standa vörð um. Markmið rammaáætlunar og hið flókna verkefni stjórnvalda er að ná fram jafnvægi milli nýtingar og verndar. Það hefur mikla þýðingu að hafa skýrar leikreglur og stjórntæki á borð við rammaáætlun til að stuðla að skilningi og sátt í samfélaginu. Hver er lærdómur þingsins? Lærdómur undanfarinna ára hlýtur að vera sá að færri kostur séu lagðir fram í hverri tillögu. Margir þessara kosta eru að auki mjög umdeildir. Hagsmunirnir að baki eru miklir og standa mörgum tilfinningalega nærri. Tímafrek meðferð málsins á þingi hefur t.d. verið gagnrýnd fyrir þær afleiðingar að ákvörðun nú byggi að einhverju marki á gögnum sem eru komin til ára sinna. Það er almennt galli við ákvarðanatöku, en í þessu tiltekna samhengi má benda á þá grósku sem hefur átt sér stað í umræðum um orkuskipti og orkuöryggi frá því að fyrirliggjandi tillaga var fyrst lögð fram. Annar lærdómur er að heildarendurskoðun á lögum um verndar- og orkunýtingaráætlun er tímabær til að festa í sessi og efla enn frekar hugmyndafræði rammaáætlunar sem stjórntæki um vernd svæða og orkunýtingu. Löggjöfin verður að vera þess umkomin að ná fram markmiðum um orkuöryggi, orkusjálfstæði og sjálfbærni. Ákvörðun tekin þar sem hin pólitíska ábyrgð liggur Alþingi er skv. lögum ekki bundið af tillögum verkefnisstjórnar og getur gert breytingar á fyrirliggjandi tillögu til þingsályktunar. Þetta er mikilvægt atriði og hin eðlilega aðferðafræði. Skynsamlegt er að endanleg ákvörðun sé á hendi þeirra sem bera á henni pólitíska ábyrgð. Þær ákvarðanir sem eru til umfjöllunar á Alþingi eru í eðli sínu byggðar á pólitísku heildarmati á hagsmunum sem vegast á. Það er því ekki eitt og sér gagnrýnivert að þingið geri breytingar á fyrirliggjandi tillögum. Ákvarðanir þingsins verða hins vegar að vera byggðar á sterkum rökum í þágu almannahagsmuna. Tillögur verkefnisstjórnar um virkjunarkosti byggja á mati faghópa sem skipaðir eru sérfræðingum og vísindamönnum. Þetta vinnulag leiðir til þess að gera verður ríkar kröfur til þingsins um að breytingar séu vandlega rökstuddar og ljóst sé á hvaða forsendum og rökum þær hvíla. Á þetta vantar hins vegar verulega um ákveðnar breytingartillögur meirihlutans. Ríkisstjórn kolfellur á prófinu Breytingatillögur um Héraðsvötn og Kjalölduveita eru alvarlegar og illa rökstuddar, en með þeim er stefnt að því að þessir kostir fari úr verndarflokki. Gera verður þá grundvallarkröfu að breytingartillögur standist það próf að þær séu rækilega rökstuddar, ljóst sé á hvaða forsendum þær byggja og síðast en ekki síst að þær séu í þágu heildarhagsmuna en ekki sérhagsmuna. Hér hafa ríkisstjórnarflokkarnir alvarlega brugðist hlutverki sínu. Hvað varðar Héraðsvötn verður að benda á hið augljósa, að rökstuðningur þar að baki er mjög veikur. Pólitísk hrossakaup ríkisstjórnarflokkanna hafa leitt af sér niðurstöðu sem fer algjörlega gegn faglegu mati sérfræðinga og verður ekki rökstutt með því að ríkir almannahagsmunir hafi verið af því að fara aðra leið en lögð var til. Þessi tillaga ríkisstjórnarinnar er áfellisdómur um vinnubrögð þeirra flokka sem þar standa að baki og dapurlegur lokasprettur á annars vandaðri vinnu umhverfis- og samgöngunefndar. Niðurstaða um Kjalölduveitu vekur upp spurningar sem og þær athugasemdir sem gerðar eru af hálfu meirihlutans við færslu kostsins. Ekki eru færð fram rök fyrir því hvað gerir að verkum að aftur þurfi að meta þann kost. frekari merki um pólitíska hagsmunagæslu sjást í misvísandi röksemdafærslu sem sett er fram um neðri-hluta Þjórsár. Annars vegar er talað um að líta á svæðið sem heild og að horfa eigi til allra þriggja virkjunarkosta í neðri-hluta Þjórsár við það mat. Engu að síður er áréttað að virkjunarkosturinn Hvammsvirkjun standi óbreyttur. Skilaboðin eru sennilega óljós af ástæðu en það getur ekki verið hlutverk ríkisstjórnarinnar að skila niðurstöðu sem gerir lítið annað en að skapa réttaróvissu fyrir alla hlutaðeigandi aðila. Mikilvægar forsendur vantar Viðreisn hefur talað fyrir því sjónarmiði að orkufyrirtæki skulu nýta sem best þá raforku sem má framleiða á núverandi virkjanasvæðum. Flokkunin frá verkefnastjórn virðist að meginstefnu byggja á sama sjónarmiði. Ríkisstjórnin er nú að víkja frá þessum viðmiðum án þess að fyrir liggi haldbær rökstuðningur. Ekki er heldur fjallað um hversu mikil raforka færist milli flokka með ákvörðunum ríkisstjórnarinnar, þ.e. hvaða áhrif það hefur á þá raforku sem verður í nýtingarflokki. Af hálfu umhverfisráðherra hefur verið talað um mikla raforkuþörf í þágu orkuskipta, en ekkert mat er um hver áhrif þessara breytingatillaga verða. Ekki er heldur fjallað um hagkvæmni virkjunarkosta sem færast milli flokka eða þjóðhagsleg áhrif þeirra. Hver verða áhrifin á markmið stjórnvalda um orkuskipti? Verða þau dýrari eða ódýrari við þessar breytingar meirihlutans? Það var dapurlegt að verða vitni að því hvernig lokasprettur ríkisstjórnarflokkanna var við annars góða vinnu nefndarinnar. Höfundur er varaformaður umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Umhverfismál Viðreisn Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Tillaga til þingsályktunar um áætlun um vernd og orkunýtingu landssvæða skal samkvæmt lögum lögð fram á Alþingi ekki sjaldnar en á fjögurra ára fresti. Fyrirliggjandi tillaga hefur verið lögð fram í þrígang en ekki náð fram að ganga. Engin hreyfing hefur verið hvað varðar rammaáætlun frá árinu 2016. Það er ábyrgðarhluti að meirihlutanum hafi ekki tekist að vinna málið hraðar en raun ber vitni í ljósi þeirra gríðarlegu samfélagslegu hagsmuna sem eru að baki. Það er því fagnaðarefni að rammaáætlun sé loks að ná fram að ganga. Það er augljóst hagsmunamál fyrir orkuskipti, orkugeirann en fyrst og síðast almenning í landinu. Jákvætt er að í fyrsta sinn eru tilgreindir virkjunarkostir í vindorku. Það er þýðingarmikið skref. Heilbrigt jafnvægi milli verndar og nýtingar Öllum er ljóst að verkefnið er að ná fram heilbrigðu jafnvægi milli nýtingar og verndar. Komandi kynslóðum stendur ógn af loftslagsbreytingum og orkuskipti eru grundvallarþáttur í að sporna gegn þeim. Metnaðarfull markmið og skuldbindingar Íslands í loftslagsmálum gera það að verkum að orkuskipti eiga að vera forgangsmarkmið. Ljóst er að sama skapi að aðgerða er þörf í þágu orkuskipta. Til þess þarf aukinn aðgang að endurnýjanlegri orku, sem hægt er að ná fram með betri nýtingu þeirra auðlinda sem þegar eru nýttar, með styrkingu dreifikerfis um landið allt, sparsemi í notkun og aukinni orkuvinnslu. Samhliða ógninni af loftslagsbreytingum er sífellt betri vitund og áhersla á mikilvægi og verðmæti óbyggðra víðerna sem ríkur vilji og hagsmunir eru til að standa vörð um. Markmið rammaáætlunar og hið flókna verkefni stjórnvalda er að ná fram jafnvægi milli nýtingar og verndar. Það hefur mikla þýðingu að hafa skýrar leikreglur og stjórntæki á borð við rammaáætlun til að stuðla að skilningi og sátt í samfélaginu. Hver er lærdómur þingsins? Lærdómur undanfarinna ára hlýtur að vera sá að færri kostur séu lagðir fram í hverri tillögu. Margir þessara kosta eru að auki mjög umdeildir. Hagsmunirnir að baki eru miklir og standa mörgum tilfinningalega nærri. Tímafrek meðferð málsins á þingi hefur t.d. verið gagnrýnd fyrir þær afleiðingar að ákvörðun nú byggi að einhverju marki á gögnum sem eru komin til ára sinna. Það er almennt galli við ákvarðanatöku, en í þessu tiltekna samhengi má benda á þá grósku sem hefur átt sér stað í umræðum um orkuskipti og orkuöryggi frá því að fyrirliggjandi tillaga var fyrst lögð fram. Annar lærdómur er að heildarendurskoðun á lögum um verndar- og orkunýtingaráætlun er tímabær til að festa í sessi og efla enn frekar hugmyndafræði rammaáætlunar sem stjórntæki um vernd svæða og orkunýtingu. Löggjöfin verður að vera þess umkomin að ná fram markmiðum um orkuöryggi, orkusjálfstæði og sjálfbærni. Ákvörðun tekin þar sem hin pólitíska ábyrgð liggur Alþingi er skv. lögum ekki bundið af tillögum verkefnisstjórnar og getur gert breytingar á fyrirliggjandi tillögu til þingsályktunar. Þetta er mikilvægt atriði og hin eðlilega aðferðafræði. Skynsamlegt er að endanleg ákvörðun sé á hendi þeirra sem bera á henni pólitíska ábyrgð. Þær ákvarðanir sem eru til umfjöllunar á Alþingi eru í eðli sínu byggðar á pólitísku heildarmati á hagsmunum sem vegast á. Það er því ekki eitt og sér gagnrýnivert að þingið geri breytingar á fyrirliggjandi tillögum. Ákvarðanir þingsins verða hins vegar að vera byggðar á sterkum rökum í þágu almannahagsmuna. Tillögur verkefnisstjórnar um virkjunarkosti byggja á mati faghópa sem skipaðir eru sérfræðingum og vísindamönnum. Þetta vinnulag leiðir til þess að gera verður ríkar kröfur til þingsins um að breytingar séu vandlega rökstuddar og ljóst sé á hvaða forsendum og rökum þær hvíla. Á þetta vantar hins vegar verulega um ákveðnar breytingartillögur meirihlutans. Ríkisstjórn kolfellur á prófinu Breytingatillögur um Héraðsvötn og Kjalölduveita eru alvarlegar og illa rökstuddar, en með þeim er stefnt að því að þessir kostir fari úr verndarflokki. Gera verður þá grundvallarkröfu að breytingartillögur standist það próf að þær séu rækilega rökstuddar, ljóst sé á hvaða forsendum þær byggja og síðast en ekki síst að þær séu í þágu heildarhagsmuna en ekki sérhagsmuna. Hér hafa ríkisstjórnarflokkarnir alvarlega brugðist hlutverki sínu. Hvað varðar Héraðsvötn verður að benda á hið augljósa, að rökstuðningur þar að baki er mjög veikur. Pólitísk hrossakaup ríkisstjórnarflokkanna hafa leitt af sér niðurstöðu sem fer algjörlega gegn faglegu mati sérfræðinga og verður ekki rökstutt með því að ríkir almannahagsmunir hafi verið af því að fara aðra leið en lögð var til. Þessi tillaga ríkisstjórnarinnar er áfellisdómur um vinnubrögð þeirra flokka sem þar standa að baki og dapurlegur lokasprettur á annars vandaðri vinnu umhverfis- og samgöngunefndar. Niðurstaða um Kjalölduveitu vekur upp spurningar sem og þær athugasemdir sem gerðar eru af hálfu meirihlutans við færslu kostsins. Ekki eru færð fram rök fyrir því hvað gerir að verkum að aftur þurfi að meta þann kost. frekari merki um pólitíska hagsmunagæslu sjást í misvísandi röksemdafærslu sem sett er fram um neðri-hluta Þjórsár. Annars vegar er talað um að líta á svæðið sem heild og að horfa eigi til allra þriggja virkjunarkosta í neðri-hluta Þjórsár við það mat. Engu að síður er áréttað að virkjunarkosturinn Hvammsvirkjun standi óbreyttur. Skilaboðin eru sennilega óljós af ástæðu en það getur ekki verið hlutverk ríkisstjórnarinnar að skila niðurstöðu sem gerir lítið annað en að skapa réttaróvissu fyrir alla hlutaðeigandi aðila. Mikilvægar forsendur vantar Viðreisn hefur talað fyrir því sjónarmiði að orkufyrirtæki skulu nýta sem best þá raforku sem má framleiða á núverandi virkjanasvæðum. Flokkunin frá verkefnastjórn virðist að meginstefnu byggja á sama sjónarmiði. Ríkisstjórnin er nú að víkja frá þessum viðmiðum án þess að fyrir liggi haldbær rökstuðningur. Ekki er heldur fjallað um hversu mikil raforka færist milli flokka með ákvörðunum ríkisstjórnarinnar, þ.e. hvaða áhrif það hefur á þá raforku sem verður í nýtingarflokki. Af hálfu umhverfisráðherra hefur verið talað um mikla raforkuþörf í þágu orkuskipta, en ekkert mat er um hver áhrif þessara breytingatillaga verða. Ekki er heldur fjallað um hagkvæmni virkjunarkosta sem færast milli flokka eða þjóðhagsleg áhrif þeirra. Hver verða áhrifin á markmið stjórnvalda um orkuskipti? Verða þau dýrari eða ódýrari við þessar breytingar meirihlutans? Það var dapurlegt að verða vitni að því hvernig lokasprettur ríkisstjórnarflokkanna var við annars góða vinnu nefndarinnar. Höfundur er varaformaður umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun