Mikilvæg nýsköpun í tækni á Landspítala Adeline Tracz skrifar 19. janúar 2022 13:00 Stafræn tækni hefur breytt hefðbundinni atvinnustarfsemi um heim allan og þjóðarsjúkrahúsið Landspítali hefur tekið þátt í þeirri þróun af miklum krafti. Stafrænt umhverfi Landspítala er flókið og umfangsmikið á íslenskan mælikvarða og fjölbreytt nýsköpunarverkefni hafa sprottið upp á undanförnum árum. Nýsköpun og tækniframfarir á Landspítala krefjast hugmyndaflugs, kjarks og auðmýktar. Þverfagleg aðkoma verkfræðinga, tölvunarfræðinga, lækna og hjúkrunarfræðinga er einnig nauðsynleg til að framfarir á stórum skala raungerist. Hér verður stiklað á stóru og reynt að gefa nokkra mynd af helstu verkefnum á þessu sviði á Landspítala og hvert er stefnt. Uppbygging samþættingarlags Fyrstu skrefin í stafrænni þróunarvegferð Landspítala voru stigin fyrir fjórtán árum með uppbyggingu samþættingarlags á Heilbrigðis- og upplýsingatæknideild Landspítala (HUT). Meginhlutverk samþættingarlagsins er að tryggja áreiðanleika gagna í tölvukerfum. Lagið er nokkurs konar skeytamiðja þar sem önnur kerfi geta sótt og sent gögn og átt í hnökralausum samskiptum. Það varð snemma markmið að byggja upp sameiginlegan gagnagrunn upplýsinga og þannig tryggja að allar rannsóknarniðurstöður og sjúklingaupplýsingar séu á einum stað. Það segir sig sjálft að aragrúi skeyta þarf að geta flætt áreynslulaust milli um 70 klínískra tölvukerfa og 9.000 lækningatækja á þessum stærsta vinnustað landsins, sem hefur hátt tæknilegt flækjustig, enda með 6.000 starfsmenn, 2.000 nemendur og um 120.000 skjólstæðinga yfir árið, sem flestir þurfa fjölbreytta þjónustu á spítalanum og koma oft. Heilsugátt: Ómissandi vinnutæki Þessi fyrstu skref voru til dæmis forsenda þess að hægt væri að þróa og smíða vefgátt fyrir hjúkrunarfræðinga, lækna og sjúkraliða. Lausnin heitir Heilsugátt. Hún keyrir ofan á samþættingarlaginu og veitir starfsfólki aðgang að upplýsingunum í rauntíma á einum stað og á skipulagðan hátt. Þar má nefna rafrænt skjáborð sem birtir rauntímayfirlit yfir sjúklinga deildarinnar, vinnuhólf sérfræðings sem birtir meðal annars rannsóknarniðurstöður fyrir lækna, biðlista og tilvísanir sem tryggir afgreiðslu tilvísana og beiðna á rafrænan og öruggan hátt, dulkóðað spjallskilaboðakerfi, sjúklingahópa sem geyma rauntímaupplýsingar um sjúklinga í eftirliti á Landspítala og tímalínu sembirtir sjúkraskrá sjúklings. Heilsugáttin er notuð um land allt af mörgum heilbrigðisstofnunum. Gervigreind þróuð í Covid-19 Í heimsfaraldri Covid-19 hafa ýmis gervigreindarreiknirit verið þróuð og bætt inn í Heilsugátt til að taka sjálfkrafa afstöðu til heilsu sjúklinga og spara óþarfa símhringingar. Einnig var tekið í notkun spálíkan sem metur sjúklingahópinn í rauntíma og lætur vita af líkum á innlögn nýgreindra einstaklinga og stöðu veikinda þeirra. Þannig geta sérfræðingar spítalans metið með nokkuð góðum fyrirvara hversu margir sjúklingar þurfi sennilega á gjörgæsluþjónustu að halda. Eining hefur sjálfvirkni ferla aukist með sendingu spurningalista í Heilsuveru úr Heilsugátt og sjálfvirkri skráningu klínísks mats út frá svörunum. Landspítalaapp fyrir sjúklinga Vorið 2020 spratt síðan upp sú hugmyndað færa gögn og upplýsingar innri kerfa nær sjúklingum og aðstandendum. Styrkur fékkst frá ráðuneyti til að þróa app sem gerir sjúklingum kleift að nálgast upplýsingar um innlögn og viti þannig ætíð hvað fram undan sé á meðan á dvölinni á spítalanum stendur. Landspítalaappið birtir mikilvægar upplýsingar í tengslum við meðferð á Landspítalanum eins og lyfjaupplýsingar, lífsmörk, rannsóknarniðurstöður, tímabókanir og stöðu biðlista og tilvísana. Appið gerir sjúklingi einnig kleift að hafa samband við starfsfólk deildarinnar. Verið er að innleiða það á spítalanum í nokkrum áföngum. Öll rafræn framfaraskref á spítala hafa snúist um að gera skráningu sjálfvirka, tæknivæða ferla, auka afköst og auka upplýsingaflæði milli sjúklinga og starfsfólks og ekki síst hjálpa við að tryggja faglega meðhöndlun sjúklinga. Margt fleira er á döfinni til að gera spítalann skilvirkari. Starfsmannaapp Haldið verður áfram að innleiða núverandi lausnir á allan spítalann og enn meiri kraftur verður lagður í að efla nýsköpun og framþróun. Þróun Landspítalaapps verður tekin lengra og fljótlega verður hægt að skoða þar þróun lífsmarka, svara spurningalistum og opna fyrir aðstandandaaðgang. Samhliða því verður þróað starfsmannaapp sem gerir starfsfólki kleift að fylgjast með sjúklingum og tryggir skjóta afgreiðslu erinda. Snjallforrit munu aðstoða sjúklinga við að rata og starfsfólki að fylgjast með tækjum. Fjarheilbrigðisþjónusta Í beinu framhaldi af Covid-19 og þeirri nýju heimsmynd sem þá hefur fæðst er eðlilegt að spyrja sig hvort heimsókn á spítala sé alltaf nauðsynleg. Er ekki hægt að leysa mörg mál í gegnum fjarheilbrigðisþjónustu? Stafrænar lausnir og snjallforrit sem fylgja með lækningatækjum munu gera kleift að vakta sjúklinga heima. Gögn eins og hjartsláttarmælingar, súrefnismettun, lífsmörk og sykursýkisgildi flæða sjálfkrafa til Landspítala og reiknirit flagga óeðlilegum gildum. Starfsfólk bregst þá við og tekur afstöðu varðandi framhaldið. Það verður sífellt auðveldara að þjálfa algóryþma eða reiknirit og spálíkön og viðamikil gervigreindarreiknirit verða fljótlega tekin í notkun og munu aðstoða heilbrigðisstarfsfólk við flókna ákvörðunartöku og til að nýta betur aðföng á Landspítala. Sýndarveruleiki Ýmis tækni sem við höfum vanist úr vísindaskáldsögum er nú að verða að veruleika, eins og notkun á sýndarveruleika og auknum veruleika (Augmented Reality) innan spítala. Læknir með aðstoð heilmyndargleraugna getur skoðað og uppfært sjúkraskrá sjúklings sem heilmynd og á sama tíma skoðað sneiðmyndir sem einnig birtast sem heilmyndir. Hann mun líka geta deilt heilmynd af sneiðmyndum með sjúklingi sem notar sambærileg vr-gleraugu. Slík tækni getur umbylt heilbrigðisþjónustu og líka nýst við kennslu. Samstarf við Evrópu Óumdeilt er að mikil verðmæti liggja í heilbrigðisupplýsingum og Íslendingum ber að vernda þær eins og kostur er. En einnig þarf að skoða hvernig þær verða best nýttar í rannsóknarskyni á Íslandi og í heiminum öllum til framþróunar á heilbrigðisþjónustu! Kerfislægur aðgangur að sjúklingaupplýsingum hér á landi hefur verið auðveldaður með uppbyggingu Heklunets sem Embætti Landlæknis hefur þróað og bráðum bætist við XROAD sem Stafrænt Ísland er að innleiða. Uppbygging European Health Innovation Hub sem gerir kleift að deila ópersónugreinanlegum heilbrigðisupplýsingum milli landa verður sömuleiðis mikilvægt skref. Ávinningurinn af öllu þessu verður margvíslegur en sérstaklega spennandi er þjálfun gervigreindarreiknirita út frá mjög stórum gagnabönkum. Þjónustur verða aðgengilegar og vottaðar af þeim löndum sem taka þátt í uppbyggingu þeirra og gera kleift að veita betri heilbrigðisþjónustu óháð staðsetningu og efnahagslegri stöðu landa. Höfundur er nýsköpunarstjóri á Heilbrigðis- og upplýsingatæknideild Landspítala. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landspítalinn Nýsköpun Stafræn þróun Gervigreind Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson Skoðun Skoðun Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Sjá meira
Stafræn tækni hefur breytt hefðbundinni atvinnustarfsemi um heim allan og þjóðarsjúkrahúsið Landspítali hefur tekið þátt í þeirri þróun af miklum krafti. Stafrænt umhverfi Landspítala er flókið og umfangsmikið á íslenskan mælikvarða og fjölbreytt nýsköpunarverkefni hafa sprottið upp á undanförnum árum. Nýsköpun og tækniframfarir á Landspítala krefjast hugmyndaflugs, kjarks og auðmýktar. Þverfagleg aðkoma verkfræðinga, tölvunarfræðinga, lækna og hjúkrunarfræðinga er einnig nauðsynleg til að framfarir á stórum skala raungerist. Hér verður stiklað á stóru og reynt að gefa nokkra mynd af helstu verkefnum á þessu sviði á Landspítala og hvert er stefnt. Uppbygging samþættingarlags Fyrstu skrefin í stafrænni þróunarvegferð Landspítala voru stigin fyrir fjórtán árum með uppbyggingu samþættingarlags á Heilbrigðis- og upplýsingatæknideild Landspítala (HUT). Meginhlutverk samþættingarlagsins er að tryggja áreiðanleika gagna í tölvukerfum. Lagið er nokkurs konar skeytamiðja þar sem önnur kerfi geta sótt og sent gögn og átt í hnökralausum samskiptum. Það varð snemma markmið að byggja upp sameiginlegan gagnagrunn upplýsinga og þannig tryggja að allar rannsóknarniðurstöður og sjúklingaupplýsingar séu á einum stað. Það segir sig sjálft að aragrúi skeyta þarf að geta flætt áreynslulaust milli um 70 klínískra tölvukerfa og 9.000 lækningatækja á þessum stærsta vinnustað landsins, sem hefur hátt tæknilegt flækjustig, enda með 6.000 starfsmenn, 2.000 nemendur og um 120.000 skjólstæðinga yfir árið, sem flestir þurfa fjölbreytta þjónustu á spítalanum og koma oft. Heilsugátt: Ómissandi vinnutæki Þessi fyrstu skref voru til dæmis forsenda þess að hægt væri að þróa og smíða vefgátt fyrir hjúkrunarfræðinga, lækna og sjúkraliða. Lausnin heitir Heilsugátt. Hún keyrir ofan á samþættingarlaginu og veitir starfsfólki aðgang að upplýsingunum í rauntíma á einum stað og á skipulagðan hátt. Þar má nefna rafrænt skjáborð sem birtir rauntímayfirlit yfir sjúklinga deildarinnar, vinnuhólf sérfræðings sem birtir meðal annars rannsóknarniðurstöður fyrir lækna, biðlista og tilvísanir sem tryggir afgreiðslu tilvísana og beiðna á rafrænan og öruggan hátt, dulkóðað spjallskilaboðakerfi, sjúklingahópa sem geyma rauntímaupplýsingar um sjúklinga í eftirliti á Landspítala og tímalínu sembirtir sjúkraskrá sjúklings. Heilsugáttin er notuð um land allt af mörgum heilbrigðisstofnunum. Gervigreind þróuð í Covid-19 Í heimsfaraldri Covid-19 hafa ýmis gervigreindarreiknirit verið þróuð og bætt inn í Heilsugátt til að taka sjálfkrafa afstöðu til heilsu sjúklinga og spara óþarfa símhringingar. Einnig var tekið í notkun spálíkan sem metur sjúklingahópinn í rauntíma og lætur vita af líkum á innlögn nýgreindra einstaklinga og stöðu veikinda þeirra. Þannig geta sérfræðingar spítalans metið með nokkuð góðum fyrirvara hversu margir sjúklingar þurfi sennilega á gjörgæsluþjónustu að halda. Eining hefur sjálfvirkni ferla aukist með sendingu spurningalista í Heilsuveru úr Heilsugátt og sjálfvirkri skráningu klínísks mats út frá svörunum. Landspítalaapp fyrir sjúklinga Vorið 2020 spratt síðan upp sú hugmyndað færa gögn og upplýsingar innri kerfa nær sjúklingum og aðstandendum. Styrkur fékkst frá ráðuneyti til að þróa app sem gerir sjúklingum kleift að nálgast upplýsingar um innlögn og viti þannig ætíð hvað fram undan sé á meðan á dvölinni á spítalanum stendur. Landspítalaappið birtir mikilvægar upplýsingar í tengslum við meðferð á Landspítalanum eins og lyfjaupplýsingar, lífsmörk, rannsóknarniðurstöður, tímabókanir og stöðu biðlista og tilvísana. Appið gerir sjúklingi einnig kleift að hafa samband við starfsfólk deildarinnar. Verið er að innleiða það á spítalanum í nokkrum áföngum. Öll rafræn framfaraskref á spítala hafa snúist um að gera skráningu sjálfvirka, tæknivæða ferla, auka afköst og auka upplýsingaflæði milli sjúklinga og starfsfólks og ekki síst hjálpa við að tryggja faglega meðhöndlun sjúklinga. Margt fleira er á döfinni til að gera spítalann skilvirkari. Starfsmannaapp Haldið verður áfram að innleiða núverandi lausnir á allan spítalann og enn meiri kraftur verður lagður í að efla nýsköpun og framþróun. Þróun Landspítalaapps verður tekin lengra og fljótlega verður hægt að skoða þar þróun lífsmarka, svara spurningalistum og opna fyrir aðstandandaaðgang. Samhliða því verður þróað starfsmannaapp sem gerir starfsfólki kleift að fylgjast með sjúklingum og tryggir skjóta afgreiðslu erinda. Snjallforrit munu aðstoða sjúklinga við að rata og starfsfólki að fylgjast með tækjum. Fjarheilbrigðisþjónusta Í beinu framhaldi af Covid-19 og þeirri nýju heimsmynd sem þá hefur fæðst er eðlilegt að spyrja sig hvort heimsókn á spítala sé alltaf nauðsynleg. Er ekki hægt að leysa mörg mál í gegnum fjarheilbrigðisþjónustu? Stafrænar lausnir og snjallforrit sem fylgja með lækningatækjum munu gera kleift að vakta sjúklinga heima. Gögn eins og hjartsláttarmælingar, súrefnismettun, lífsmörk og sykursýkisgildi flæða sjálfkrafa til Landspítala og reiknirit flagga óeðlilegum gildum. Starfsfólk bregst þá við og tekur afstöðu varðandi framhaldið. Það verður sífellt auðveldara að þjálfa algóryþma eða reiknirit og spálíkön og viðamikil gervigreindarreiknirit verða fljótlega tekin í notkun og munu aðstoða heilbrigðisstarfsfólk við flókna ákvörðunartöku og til að nýta betur aðföng á Landspítala. Sýndarveruleiki Ýmis tækni sem við höfum vanist úr vísindaskáldsögum er nú að verða að veruleika, eins og notkun á sýndarveruleika og auknum veruleika (Augmented Reality) innan spítala. Læknir með aðstoð heilmyndargleraugna getur skoðað og uppfært sjúkraskrá sjúklings sem heilmynd og á sama tíma skoðað sneiðmyndir sem einnig birtast sem heilmyndir. Hann mun líka geta deilt heilmynd af sneiðmyndum með sjúklingi sem notar sambærileg vr-gleraugu. Slík tækni getur umbylt heilbrigðisþjónustu og líka nýst við kennslu. Samstarf við Evrópu Óumdeilt er að mikil verðmæti liggja í heilbrigðisupplýsingum og Íslendingum ber að vernda þær eins og kostur er. En einnig þarf að skoða hvernig þær verða best nýttar í rannsóknarskyni á Íslandi og í heiminum öllum til framþróunar á heilbrigðisþjónustu! Kerfislægur aðgangur að sjúklingaupplýsingum hér á landi hefur verið auðveldaður með uppbyggingu Heklunets sem Embætti Landlæknis hefur þróað og bráðum bætist við XROAD sem Stafrænt Ísland er að innleiða. Uppbygging European Health Innovation Hub sem gerir kleift að deila ópersónugreinanlegum heilbrigðisupplýsingum milli landa verður sömuleiðis mikilvægt skref. Ávinningurinn af öllu þessu verður margvíslegur en sérstaklega spennandi er þjálfun gervigreindarreiknirita út frá mjög stórum gagnabönkum. Þjónustur verða aðgengilegar og vottaðar af þeim löndum sem taka þátt í uppbyggingu þeirra og gera kleift að veita betri heilbrigðisþjónustu óháð staðsetningu og efnahagslegri stöðu landa. Höfundur er nýsköpunarstjóri á Heilbrigðis- og upplýsingatæknideild Landspítala.
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar