Hvernig nær sjávarútvegur markmiðum í loftslagsmálum? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 21. september 2021 12:15 Eins og búast mátti við eru loftslagsmál í brennidepli fyrir komandi kosningar. Vonum seinna kynni einhver að segja. Loftslagsmál tilheyra ekki einhverjum einum stjórnmálaflokki, þau eru þess eðlis. Verkefnið sem við blasir er þannig vaxið að á því verður að taka með einum eða öðrum hætti. Flestir eru væntanlega sammála um hvert markmiðið er; það þarf að draga úr áhrifum mannfólksins á umhverfi og loftslag. Hvaða leið ber að fara í þeim efnum kunna stjórnmálaflokkar að hafa mismunandi skoðun á. Eitt af því sem ekki verður horft fram hjá, er að allt samfélagið þarf að leggja hönd á plóg; hið opinbera, fyrirtæki og einstaklingar. Þá kemur til skoðunar hvort nota eigi boð og bönn, eða hvatningu og örvun. Sjálfsagt fer best á því að nota hvoru tveggja í einhverjum mæli. Þó er á ýmsum sviðum hægt að benda á skjótari árangur ef hvatning er í fyrirrúmi. Nefna má að stjórnvöld hafa með markvissum hætti stutt við þá sem vilja aka rafmagnsbifreið með því að stilla gjöldum vegna þeirra í hóf. Það er gott dæmi um vel heppnaða aðgerð sem byggist á hvatningu. 40% samdráttur Stjórnmálaflokkar keppast nú við að kynna sínar kosningaáherslur. Á köflum virðist sem sumir kjósi að horfa fram hjá heildarmyndinni og leggja meiri áherslu á skammtíma aðgerðir, frekar en varanlegar, sem skila munu meiri árangri til lengri tíma. Hér má nefna gjaldtöku í sjávarútvegi, en óvíða greiðir sjávarútvegur hlutfallslega eins mikið í skatta og gjöld og á Íslandi. Í raun virðist sem svo að sumir stjórnmálaflokkar, sem segjast leggja mikla áherslu á loftslagsmál, taki sjávarútveg algjörlega út fyrir sviga í þessum efnum og boða stefnu sem gengur í raun þvert á hið mikilvæga markmið um að draga úr olíunotkun og minnka kolefnissporið. Íslenskur sjávarútvegur hefur nú þegar náð markverðum árangri í loftslagsmálum. Á undanförnum árum hefur sjávarútvegur notað helmingi minna af olíu en hann gerði á tíunda áratug síðustu aldar. Í samanburði við olíunotkun greinarinnar á fyrsta áratug þessarar aldar, nemur samdrátturinn 40%. Vissulega er olíunotkun háð framleiðslu á hverjum tíma, en almennt stækkar kolefnisspor atvinnugreina með auknum umsvifum. Það er með öðrum orðum vandasamt að draga úr áhrifum á umhverfi og um leið að tryggja áframhaldandi og nauðsynlega verðmætasköpun. Það þarf að skapa meiri verðmæti í dag en í gær, til þess að tryggja eftirsóknarverð lífsgæði. Í þessum efnum hefur vel tekist í sjávarútvegi. Dregið hefur verulega úr olíunotkun og kolefnissporið hefur minnkað, án þess að það hafi komið niður á framleiðslu. Þessu samspili verður að viðhalda, því ekki munum við lifa á loftinu einu saman. Afgerandi þáttur er kerfið Árangur sjávarútvegsfyrirtækja við að draga úr losun á gróðurhúsalofttegundum má rekja til nokkurra samverkandi þátta. Ber hér fyrst að nefna fjárfestingu í nýjum og stærri skipum, sem búa yfir nýrri tækni og eru sparneytnari en þau sem eldri eru. Eins hafa sterkari og stærri fiskistofnar, framfarir í veiðum og veiðarfærum, betra skipulag veiða og fækkun skipa dregið úr olíunotkun. Miklar fjárfestingar hafa jafnframt átt sér stað í fiskimjölsverksmiðjum, þar sem raforka hefur að mestu leiti komið í stað olíu. Grunnstefið í fiskveiðistjórnunarkerfinu er að tryggja að veiðiálag sé hóflegt og nýting sjálfbær. Tveir þættir hafa jafnframt verið ráðandi í því að tryggja sjálfbærni umfram hinn hefðbundna líffræðilega þátt. Þessir þættir eru varanleiki og öryggi aflaheimilda og frjálst framsal aflaheimilda. Fyrirjáanleiki og langtímahugsun hafa þannig verið fest í sessi. Það eru þessir eiginleikar kerfisins, fyrst og síðast, sem hafa stuðlað að blómlegum fjárfestingum og verðmætasköpun umfram það sem þekkist í öðrum ríkjum, ásamt því að samhliða hefur verið dregið verulega úr olíunotkun. Af fyrrgreindu leiðir, að það er í raun innbyggður „grænn hvati“ í fiskveiðistjórnunarkerfinu, sem margir stjórnmálaflokkar tala nú um í aðdraganda kosninga að brýnt sé að koma á í atvinnulífinu. Það er nefnilega þessi græni hvati, sem hefur skilað hinum eftirtektarverða árangri sjávarútvegs í umhverfismálum. Því kemur það nokkuð á óvart, að sumir stjórnmálaflokkar vilji umbylta kerfinu á sama tíma og þeir segjast vilja berjast gegn loftslagsvánni. Hér fara einfaldlega ekki saman hljóð og mynd. Þar að auki er það kerfið sjálft sem hefur verið undirstaða þess að íslenskur sjávarútvegur hefur getað staðist samkeppni á sama tíma og opinberar álögur og önnur gjöld á hann heima fyrir eru langt umfram það sem samkeppnisfyrirtæki í öðrum löndum bera. Það skýtur því enn frekar skökku við að þessir sömu flokkar og vilja umbylta fiskveiðistjórnunarkerfinu, vilja einnig leggja auknar álögur á sjávarútveg komist þeir til valda. Ábyrgð stjórnvalda er mikil Það er enn til mikils að vinna í íslenskum sjávarútvegi í baráttunni gegn loftslagsvánni. Fyrirtæki í sjávarútvegi eru vel meðvituð um það og mörkuðu sér stefnu í samfélagsábyrgð í lok síðasta árs sem grundvallast á heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun. Ekki er þó nóg að marka stefnu, það þarf að framkvæma. Það blasir við að fyrirtækin þurfa að ráðast í verulegar fjárfestingar til viðbótar, í skipum og öðrum búnaði, til að draga úr olíunotkun. Loftslagsvænar fjárfestingar eru heilt yfir dýrari og oft og tíðum áhættusamari fjárfestingar. Enn er til dæmis mikil óvissa um hvaða framtíðarorkugjafi verður nýttur á fiskiskip. Hér liggur ábyrgð stjórnvalda, enda eru það þau sem móta þá umgjörð sem getur stuðlað að áframhaldandi langtímahugsun og aukið mönnum þor til fjárfestinga. Af ofangreindu ætti það því að vera nokkuð ljóst að eitt rekst á annars horn hjá þeim flokkum sem ætla breyta verulega fiskveiðistjórnunarkerfinu eða hækka álögur enn frekar á sjávarútveg, á sama tíma og þeir ætla að berjast gegn loftslagsvánni. Það er varasamt að líta framhjá heildarsamhengi þessara hluta. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Loftslagsmál Mest lesið Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson Skoðun D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Sjá meira
Eins og búast mátti við eru loftslagsmál í brennidepli fyrir komandi kosningar. Vonum seinna kynni einhver að segja. Loftslagsmál tilheyra ekki einhverjum einum stjórnmálaflokki, þau eru þess eðlis. Verkefnið sem við blasir er þannig vaxið að á því verður að taka með einum eða öðrum hætti. Flestir eru væntanlega sammála um hvert markmiðið er; það þarf að draga úr áhrifum mannfólksins á umhverfi og loftslag. Hvaða leið ber að fara í þeim efnum kunna stjórnmálaflokkar að hafa mismunandi skoðun á. Eitt af því sem ekki verður horft fram hjá, er að allt samfélagið þarf að leggja hönd á plóg; hið opinbera, fyrirtæki og einstaklingar. Þá kemur til skoðunar hvort nota eigi boð og bönn, eða hvatningu og örvun. Sjálfsagt fer best á því að nota hvoru tveggja í einhverjum mæli. Þó er á ýmsum sviðum hægt að benda á skjótari árangur ef hvatning er í fyrirrúmi. Nefna má að stjórnvöld hafa með markvissum hætti stutt við þá sem vilja aka rafmagnsbifreið með því að stilla gjöldum vegna þeirra í hóf. Það er gott dæmi um vel heppnaða aðgerð sem byggist á hvatningu. 40% samdráttur Stjórnmálaflokkar keppast nú við að kynna sínar kosningaáherslur. Á köflum virðist sem sumir kjósi að horfa fram hjá heildarmyndinni og leggja meiri áherslu á skammtíma aðgerðir, frekar en varanlegar, sem skila munu meiri árangri til lengri tíma. Hér má nefna gjaldtöku í sjávarútvegi, en óvíða greiðir sjávarútvegur hlutfallslega eins mikið í skatta og gjöld og á Íslandi. Í raun virðist sem svo að sumir stjórnmálaflokkar, sem segjast leggja mikla áherslu á loftslagsmál, taki sjávarútveg algjörlega út fyrir sviga í þessum efnum og boða stefnu sem gengur í raun þvert á hið mikilvæga markmið um að draga úr olíunotkun og minnka kolefnissporið. Íslenskur sjávarútvegur hefur nú þegar náð markverðum árangri í loftslagsmálum. Á undanförnum árum hefur sjávarútvegur notað helmingi minna af olíu en hann gerði á tíunda áratug síðustu aldar. Í samanburði við olíunotkun greinarinnar á fyrsta áratug þessarar aldar, nemur samdrátturinn 40%. Vissulega er olíunotkun háð framleiðslu á hverjum tíma, en almennt stækkar kolefnisspor atvinnugreina með auknum umsvifum. Það er með öðrum orðum vandasamt að draga úr áhrifum á umhverfi og um leið að tryggja áframhaldandi og nauðsynlega verðmætasköpun. Það þarf að skapa meiri verðmæti í dag en í gær, til þess að tryggja eftirsóknarverð lífsgæði. Í þessum efnum hefur vel tekist í sjávarútvegi. Dregið hefur verulega úr olíunotkun og kolefnissporið hefur minnkað, án þess að það hafi komið niður á framleiðslu. Þessu samspili verður að viðhalda, því ekki munum við lifa á loftinu einu saman. Afgerandi þáttur er kerfið Árangur sjávarútvegsfyrirtækja við að draga úr losun á gróðurhúsalofttegundum má rekja til nokkurra samverkandi þátta. Ber hér fyrst að nefna fjárfestingu í nýjum og stærri skipum, sem búa yfir nýrri tækni og eru sparneytnari en þau sem eldri eru. Eins hafa sterkari og stærri fiskistofnar, framfarir í veiðum og veiðarfærum, betra skipulag veiða og fækkun skipa dregið úr olíunotkun. Miklar fjárfestingar hafa jafnframt átt sér stað í fiskimjölsverksmiðjum, þar sem raforka hefur að mestu leiti komið í stað olíu. Grunnstefið í fiskveiðistjórnunarkerfinu er að tryggja að veiðiálag sé hóflegt og nýting sjálfbær. Tveir þættir hafa jafnframt verið ráðandi í því að tryggja sjálfbærni umfram hinn hefðbundna líffræðilega þátt. Þessir þættir eru varanleiki og öryggi aflaheimilda og frjálst framsal aflaheimilda. Fyrirjáanleiki og langtímahugsun hafa þannig verið fest í sessi. Það eru þessir eiginleikar kerfisins, fyrst og síðast, sem hafa stuðlað að blómlegum fjárfestingum og verðmætasköpun umfram það sem þekkist í öðrum ríkjum, ásamt því að samhliða hefur verið dregið verulega úr olíunotkun. Af fyrrgreindu leiðir, að það er í raun innbyggður „grænn hvati“ í fiskveiðistjórnunarkerfinu, sem margir stjórnmálaflokkar tala nú um í aðdraganda kosninga að brýnt sé að koma á í atvinnulífinu. Það er nefnilega þessi græni hvati, sem hefur skilað hinum eftirtektarverða árangri sjávarútvegs í umhverfismálum. Því kemur það nokkuð á óvart, að sumir stjórnmálaflokkar vilji umbylta kerfinu á sama tíma og þeir segjast vilja berjast gegn loftslagsvánni. Hér fara einfaldlega ekki saman hljóð og mynd. Þar að auki er það kerfið sjálft sem hefur verið undirstaða þess að íslenskur sjávarútvegur hefur getað staðist samkeppni á sama tíma og opinberar álögur og önnur gjöld á hann heima fyrir eru langt umfram það sem samkeppnisfyrirtæki í öðrum löndum bera. Það skýtur því enn frekar skökku við að þessir sömu flokkar og vilja umbylta fiskveiðistjórnunarkerfinu, vilja einnig leggja auknar álögur á sjávarútveg komist þeir til valda. Ábyrgð stjórnvalda er mikil Það er enn til mikils að vinna í íslenskum sjávarútvegi í baráttunni gegn loftslagsvánni. Fyrirtæki í sjávarútvegi eru vel meðvituð um það og mörkuðu sér stefnu í samfélagsábyrgð í lok síðasta árs sem grundvallast á heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun. Ekki er þó nóg að marka stefnu, það þarf að framkvæma. Það blasir við að fyrirtækin þurfa að ráðast í verulegar fjárfestingar til viðbótar, í skipum og öðrum búnaði, til að draga úr olíunotkun. Loftslagsvænar fjárfestingar eru heilt yfir dýrari og oft og tíðum áhættusamari fjárfestingar. Enn er til dæmis mikil óvissa um hvaða framtíðarorkugjafi verður nýttur á fiskiskip. Hér liggur ábyrgð stjórnvalda, enda eru það þau sem móta þá umgjörð sem getur stuðlað að áframhaldandi langtímahugsun og aukið mönnum þor til fjárfestinga. Af ofangreindu ætti það því að vera nokkuð ljóst að eitt rekst á annars horn hjá þeim flokkum sem ætla breyta verulega fiskveiðistjórnunarkerfinu eða hækka álögur enn frekar á sjávarútveg, á sama tíma og þeir ætla að berjast gegn loftslagsvánni. Það er varasamt að líta framhjá heildarsamhengi þessara hluta. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun
Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson Skoðun
Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar
Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun
Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson Skoðun