„Þegar það heyrist ekki í manni þá talar maður hærra“

Hartnær sextíu prósent Íslendinga vilja nýja stjórnarskrá samkvæmt nýrri könnun og stuðningur ungmenna við málið hefur nærri tvöfaldast. Stjórnmálafræðingur segir átök fyrirséð. Hópur stuðningsmanna kom saman í dag og málaði ákall um nýja stjórnarskrá á vegg við Skúlagötu.

Athygli vekur að samkvæmt könnun MMR sem birt var í dag hefur töluverð breyting orðið á aldurshópnum 18 til 29 ára hvað varðar stuðning við nýja stjórnarskrá, þar sem hlutfall þeirra sem töldu endurnýjun stjórnarskrárinnar mjög mikilvæga jókst úr 24 prósentum í 46 prósent. 

Stjórnarskrárfélagið hefur lagt mikla áherslu á auglýsingar undanfarnar vikur, sem hefur að miklu leyti verið beint að yngri aldurshópum á samfélagsmiðlum.

„Gæti mögulega verið að þetta sé hópur kannski sem er auðveldara að ná í í könnunum, það er svona jákvæð umræða í gangi um stjórnarskrárbreytingar núna. En þetta er það mikil breyting að það er ólíklegt að þetta sé eitthvað flökt í könnunum,“ segir Eva Heiða Önnudóttir stjórnmálafræðingur.

Þá sé fyrirséð að um verði að ræða pólitískt þrætuepli í komandi kosningum. „Það eru átakalínur á milli flokkanna. Bæði gömlu flokkanna fjögurra og líka nýju flokkanna á þingi þannig að það verða væntanlega deilur um hversu langt á að ganga,“ segir Eva.

Gjörningurinn endurtekinn

Fjölmennur hópur kom saman við Skúlagötu í dag eftir að áletrun með orðunum „Hvar er nýja stjórnarskráin?“ var þvegin burt með háþrýstidælu.

„Við erum að mála skilaboð á vegg sem að við teljum að eigi fullt erindi við samfélagið. Við gerðum það á laugardaginn og þau skilaboð voru afmáð tveimur og hálfum degi eftir að við gerðum þau þannig að við erum í rauninni að endurtaka. Þegar það heyrist ekki í manni þá talar maður hærra,“ segir Narfi Þorsteinsson myndlistamaður og grafískur hönnuður og einn þeirra sem stóð að gjörningnum í dag.

Honum þyki sérstakt að skilaboðin hafi verið afmáð. „Í ljósi þess að veggurinn er búinn að vera árum saman út krotaður og að það hafi ekki tekið lengri tíma heldur en þetta að hringa í einhverja hreinsideild og þrífa hann. Svo sést líka augljóslega þegar maður skoðar vegginn að það var ekki verið að þrífa hann, það var verið að afmá skilaboðin,“ segir Narfi. Ekki hafi verið vandað betur til verka en svo að enn megi sjá leifar af málningu og spreyi á veggnum.

Verkið sem hafist var handa við að gera upp á nýtt í dag inniheldur sömu skilaboð og verkið sem var afmáð: „Hvar er nýja stjórnarskráin?“ en er að þessu sinni er verkið stærra.

„Alþingi mun tapa. Það mun skíttapa"

Einn þeirra sem mættir voru við Skúlagötu í dag var Þorvaldur Gylfason, hagfræðingur og félagi í Stjórnarskrárfélaginu.

„Ég er hingað kominn til þess að veita þessu unga fólki móralskan stuðning. Það reisti hér dásamlegt listaverk sem var tekið niður og ég efast um að sá gjörningur að taka það niður hafi verið löglegur, það mun reyna á það,“ segir Þorvaldur. Sjálfur hafði hann þó ekki í hyggju að taka upp pensilinn og mála, hann sé ekkert sérstaklega góður í því. Hann standi þó fastur við þá skoðun sína að mikilvægt sé að Íslendingar fái nýja stjórnarskrá.

„Tveir þriðju hlutar kjósenda báðu um hana í þjóðaratkvæðagreiðslu og það hefur aldrei gerst áður í lýðræðisríki í okkar heimshluta að slík atkvæðagreiðsla sé vanvirt af sjálfu löggjafarþinginu sem boðaði til hennar. Ef við erum lýðræðisríki þá bara leggur Alþingi niður vopnin og játar sig sigrað, gefst upp og staðfestir nýju stjórnarskrána. En ef við ætlum að teygja okkur í átt að skríðandi fasisma af því tagi sem að Bandaríkjamenn eru að kjósa um eftir þrjár vikur, þá getum við haldið áfram svona í einhvern tíma enn. En ég segi þér það, Alþingi mun tapa. Það mun skíttapa," segir Þorvaldur.

Borgaraleg óhlýðni ekki ný af nálinni

Stjórnarskrárfélagið sjálft kom ekki að gjörningnum en fagnar framtakinu. „Okkur finnst þetta mjög fallegur gjörningur og fallegur listviðburður og að sama skapi sorglegt að sjá hvernig yfirvöld bregðast við honum og hvað það er í raun og veru rík tilhneiging til þess að afmá þessa spurningu, eins og það megi ekki spyrja hennar. En ég held að það geri hana bara meira krefjandi,“ segir Katrín Oddsdóttir, formaður Stjórnarskrárfélagsins.

Hún segist eftir á að hyggja ekki vera ósátt við að fyrri skilaboðin hafi verið afmáð af veggnum. „Þetta hefur vakið gríðarlega athygli á þessum málstað og ég held að fólki hafi misboðið þessi viðbrögð ríkisins,“ segir Katrín. Þótt ákvörðun hins opinbera um að þrífa verkið í burtu hafi vakið hörð viðbrögð voru skilaboðin máluð á vegginn í leyfisleysi.

„Ég held að það sé eðlilegt að fólk tjái sig eins og þeim er tamast. Sumir vilja gera það í opnum bréfum til forsætisráðherra, ég geri það til dæmis, aðrir vilja tjá sig með því að spreyja spurninguna á göturnar, þá gera þau það. Borgaraleg óhlýðni er ekki ný af nálinni, hún hefur verið til öldum saman og við erum bara hluti af samfélagi sem reynir að knýja á um tilteknar breytingar og vanalega þá gera borgararnir það með þeim hætti sem þeim finnst bestur og skýrastur,“ svarar Katrín, spurð hvort ekki hefði verið eðlilegra að tjá skilaboðin með öðrum hætti í ljósi þess að spurningin var máluð á vegginn í leyfisleysi.

„Ég myndi bara segja að það væri frábært að fólk væri að beita öllum löglegum og tiltækum ráðum til þess að spyrja spurningarinnar sem við þurfum að fá svar við: Hvar er nýja stjórnarskráin?“