Fjólubláir draumar Þórlindur Kjartansson skrifar 29. mars 2019 07:00 Fréttir gærdagsins um gjaldþrot WOW air eru þess eðlis að margir hafa mjög sterkar skoðanir á því hvað hafi gerst, hvernig hefði verið hægt að koma í veg fyrir það og hvað þurfi að gera næst. Þetta er ekki skrýtið og slík umræða getur verið gagnleg. Gjaldþrot WOW er mikið alvörumál; afleiðingarnar eru miklar og djúpstæðar fyrir þúsundir manna og fjölda fyrirtækja. Ferðamannaiðnaðurinn á Íslandi verður fyrir þungu höggi og orðspor Íslands í ferðaheiminum bíður hnekki. Það eykur eflaust á áfall starfsmannanna hversu mikil samstaða hefur ríkt innan fyrirtækisins og hversu mikið stolt og metnað starfsfólkið lagði í vinnuna sína. Margt var augljóslega ákaflega vel gert í rekstri WOW. Vélarnar sjálfar, málaðar í hinum smekklega einkennislit félagsins, voru meðal þeirra fallegustu í flugflota heimsins þegar sólin glampaði á þær á flugbrautinni eða þær þutu gegnum loftin og svifu yfir Esjuna. Og jafnvel þótt WOW hafi ekki alltaf hlotið góða umsögn farþega þá varð ég að minnsta kosti aldrei var við annað en að algjör fagmennska ríkti um borð í vélunum; góð og skemmtileg stemning var oftast hjá áhöfnunum sem hafði smitandi áhrif á farþegana. Það eiga eflaust margir fleiri en ég eftir að minnast með söknuði þessa ævintýris sem lauk í gær.Vöxtur eða gróði Þótt það sé hættuspil fyrir utanaðkomandi að koma sér upp of sterkum skoðunum á flókinni atburðarás þá virðist nærtækast að draga þá ályktun að áhersla á of hraðan vöxt hafi ráðið miklu um afdrif fyrirtækisins. Hið ofurlága verð sem stundum var í boði benti til þess að félagið hygðist borga rekstrarskuldir gærdagsins með aukinni veltu morgundagsins en ekki raunverulegri arðsemi af rekstrinum. Forstjórinn hefur sjálfur lagt áherslu á að ófarirnar megi að miklu leyti rekja annars vegar til þess að félagið hafi vikið of langt frá upprunalegri stefnumörkun lággjaldaflugfélags með því að flækja þjónustuframboðið um of; og hins vegar til þeirrar ákvörðunar að taka breiðþotur inn í flotann. Það er engin ástæða til að draga í efa þessar skýringar og þótt margir séu eflaust reiðir Skúla Mogensen fyrir hvernig þetta fór allt saman þá hefur hann virst býsna heiðarlegur í framkomu sinni og gengist við því sem honum sýnist hafa mistekist. Þar að auki segist hann hafa lagt aleiguna undir í rekstrinum og ef það reynist rétt þá verður hann ekki sakaður um hræsni heldur aðeins óhóflega bjartsýni. Það er reginmunur á þeim skipstjórum sem yfirgefa allra síðastir sökkvandi skip og hinum sem lauma sér fyrstir frá borði. Umfang eða arður Á undanförnum árum hefur ferðaþjónusta fest sig kirfilega í sessi sem umfangsmesta útflutningsgrein þjóðarinnar. Vöxtur WOW er að einhverju leyti afleiðing og að einhverju leyti orsök þeirrar þróunar. Þegar atvinnuvegir vaxa hratt er erfitt að greina með vissu víxlverkun áhrifaþátta. Það virðist þó tiltölulega óhætt að álykta að hinn hraði vöxtur ferðamannaiðnaðarins hafi náð að fela ýmsar viðkvæmar brotalamir í rekstri ferðaþjónustufyrirtækjanna. Kapphlaupið um aukna veltu bitnar á því sem allur rekstur verður fyrr eða síðar að beina augum að—almennilegri arðsemi af starfseminni. Það hlýtur eiginlega að segja sig sjálft að það sé ekki góðs viti fyrir arðsemi flugfélags þegar sæti í millilandaflugi eru boðin til sölu á verði sem er sambærilegt við að fara einn út að borða á sæmilegum veitingastað en neita sér þó um bæði vín og eftirrétt. Þessi áhersla á vöxt umfram arðsemi virðist ekki hafa verið einsdæmi í ferðageiranum og þótt umfang ferðamennskunnar sé óumdeilt þá er erfiðara að leggja mat á hvort, og þá í hversu miklum mæli, þessi veltumikla grein skilar raunverulegri arðsemi. Ef atvinnugrein er umfangsmikil en ekki arðsöm þá er verið að beina kröftum og fjármagni í rangan farveg. Sé þetta reyndin með ferðamennsku á Íslandi um þessar mundir þá er aðlögun og endurstilling óhjákvæmileg og nauðsynleg. Að mistakast eða gera mistök Körfuboltaþjálfari sem verður vitni að því að leikmaður hittir ekki úr skynsamlegu skoti skammast ekki yfir niðurstöðunni en sá sem horfir upp á leikmann grísast til að hitta úr heimskulegu skoti ætti með réttu ekki að fagna niðurstöðunni heldur gagnrýna tilraunina. Burtséð frá því hverjar eru raunverulegar ástæður falls WOW, þá er ákaflega brýnt að í umræðum um efnahagsmál sé gerður greinarmunur á því þegar hlutir mistakast eða þegar það voru mistök að reyna þá. Hagkerfi þar sem misheppnaðar tilraunir eru tortryggðar og jafnvel gerðar glæpsamlegar geta ekki fóstrað nýsköpun og munu missa af mikilli verðmætasköpun. Gjaldþrot WOW er nefnilega ekki endilega sönnun þess að hugmyndin hafi verið slæm heldur einungis að hún hafi misheppnast í þessari atrennu. Við uppbyggingu félagsins varð til mikil og verðmæt þekking sem ætti með réttu að nýtast sem veganesti í nýjar tilraunir og ný ævintýri—sem munu sum enda vel en önnur ekki. Og það er líka mjög mikilvægt í umræðu um atvinnulíf að ólund í gerð hagnaðar og velgengni nái ekki algjörlega yfirhöndinni. Það er nefnilega vandlifað fyrir frumkvöðla og brautryðjendur ef þeir eru gagnrýndir og jafnvel úthrópaðir hvort sem reksturinn hjá þeim fuðrar upp í rjúkandi rústir eða skilar þeim myndarlegum hagnaði og jafnvel auðæfum. Næsta ævintýri Vonandi er þess ekki langt að bíða að ný tilraun verði gerð til þess að byggja upp flugfélag eins og WOW air á Íslandi. Auðvitað verður það ekki nákvæmlega eins og vitaskuld hlýtur margvíslegur lærdómur að vera dreginn af því sem kom í veg fyrir að þessi tilraun gengi upp. Heilbrigð samkeppni og endurnýjun er öllum til gagns nema þeim sem komast í óeðlilega einokunarstöðu. Fyrir alla aðra er samkeppnin mikilsverð jafnvel þótt í henni felist óvissa og stundum tímabundin áföll; jafnvel mjög stór eins og nú blasir við. Viðbrögð við gjaldþroti WOW mega því alls ekki vera á þá leið að draga úr tækifærum annarra aðila til þess að starfa á þessum markaði og veita samkeppni í verði, áfangastöðum og þjónustugæðum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu WOW Air Þórlindur Kjartansson Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Sjá meira
Fréttir gærdagsins um gjaldþrot WOW air eru þess eðlis að margir hafa mjög sterkar skoðanir á því hvað hafi gerst, hvernig hefði verið hægt að koma í veg fyrir það og hvað þurfi að gera næst. Þetta er ekki skrýtið og slík umræða getur verið gagnleg. Gjaldþrot WOW er mikið alvörumál; afleiðingarnar eru miklar og djúpstæðar fyrir þúsundir manna og fjölda fyrirtækja. Ferðamannaiðnaðurinn á Íslandi verður fyrir þungu höggi og orðspor Íslands í ferðaheiminum bíður hnekki. Það eykur eflaust á áfall starfsmannanna hversu mikil samstaða hefur ríkt innan fyrirtækisins og hversu mikið stolt og metnað starfsfólkið lagði í vinnuna sína. Margt var augljóslega ákaflega vel gert í rekstri WOW. Vélarnar sjálfar, málaðar í hinum smekklega einkennislit félagsins, voru meðal þeirra fallegustu í flugflota heimsins þegar sólin glampaði á þær á flugbrautinni eða þær þutu gegnum loftin og svifu yfir Esjuna. Og jafnvel þótt WOW hafi ekki alltaf hlotið góða umsögn farþega þá varð ég að minnsta kosti aldrei var við annað en að algjör fagmennska ríkti um borð í vélunum; góð og skemmtileg stemning var oftast hjá áhöfnunum sem hafði smitandi áhrif á farþegana. Það eiga eflaust margir fleiri en ég eftir að minnast með söknuði þessa ævintýris sem lauk í gær.Vöxtur eða gróði Þótt það sé hættuspil fyrir utanaðkomandi að koma sér upp of sterkum skoðunum á flókinni atburðarás þá virðist nærtækast að draga þá ályktun að áhersla á of hraðan vöxt hafi ráðið miklu um afdrif fyrirtækisins. Hið ofurlága verð sem stundum var í boði benti til þess að félagið hygðist borga rekstrarskuldir gærdagsins með aukinni veltu morgundagsins en ekki raunverulegri arðsemi af rekstrinum. Forstjórinn hefur sjálfur lagt áherslu á að ófarirnar megi að miklu leyti rekja annars vegar til þess að félagið hafi vikið of langt frá upprunalegri stefnumörkun lággjaldaflugfélags með því að flækja þjónustuframboðið um of; og hins vegar til þeirrar ákvörðunar að taka breiðþotur inn í flotann. Það er engin ástæða til að draga í efa þessar skýringar og þótt margir séu eflaust reiðir Skúla Mogensen fyrir hvernig þetta fór allt saman þá hefur hann virst býsna heiðarlegur í framkomu sinni og gengist við því sem honum sýnist hafa mistekist. Þar að auki segist hann hafa lagt aleiguna undir í rekstrinum og ef það reynist rétt þá verður hann ekki sakaður um hræsni heldur aðeins óhóflega bjartsýni. Það er reginmunur á þeim skipstjórum sem yfirgefa allra síðastir sökkvandi skip og hinum sem lauma sér fyrstir frá borði. Umfang eða arður Á undanförnum árum hefur ferðaþjónusta fest sig kirfilega í sessi sem umfangsmesta útflutningsgrein þjóðarinnar. Vöxtur WOW er að einhverju leyti afleiðing og að einhverju leyti orsök þeirrar þróunar. Þegar atvinnuvegir vaxa hratt er erfitt að greina með vissu víxlverkun áhrifaþátta. Það virðist þó tiltölulega óhætt að álykta að hinn hraði vöxtur ferðamannaiðnaðarins hafi náð að fela ýmsar viðkvæmar brotalamir í rekstri ferðaþjónustufyrirtækjanna. Kapphlaupið um aukna veltu bitnar á því sem allur rekstur verður fyrr eða síðar að beina augum að—almennilegri arðsemi af starfseminni. Það hlýtur eiginlega að segja sig sjálft að það sé ekki góðs viti fyrir arðsemi flugfélags þegar sæti í millilandaflugi eru boðin til sölu á verði sem er sambærilegt við að fara einn út að borða á sæmilegum veitingastað en neita sér þó um bæði vín og eftirrétt. Þessi áhersla á vöxt umfram arðsemi virðist ekki hafa verið einsdæmi í ferðageiranum og þótt umfang ferðamennskunnar sé óumdeilt þá er erfiðara að leggja mat á hvort, og þá í hversu miklum mæli, þessi veltumikla grein skilar raunverulegri arðsemi. Ef atvinnugrein er umfangsmikil en ekki arðsöm þá er verið að beina kröftum og fjármagni í rangan farveg. Sé þetta reyndin með ferðamennsku á Íslandi um þessar mundir þá er aðlögun og endurstilling óhjákvæmileg og nauðsynleg. Að mistakast eða gera mistök Körfuboltaþjálfari sem verður vitni að því að leikmaður hittir ekki úr skynsamlegu skoti skammast ekki yfir niðurstöðunni en sá sem horfir upp á leikmann grísast til að hitta úr heimskulegu skoti ætti með réttu ekki að fagna niðurstöðunni heldur gagnrýna tilraunina. Burtséð frá því hverjar eru raunverulegar ástæður falls WOW, þá er ákaflega brýnt að í umræðum um efnahagsmál sé gerður greinarmunur á því þegar hlutir mistakast eða þegar það voru mistök að reyna þá. Hagkerfi þar sem misheppnaðar tilraunir eru tortryggðar og jafnvel gerðar glæpsamlegar geta ekki fóstrað nýsköpun og munu missa af mikilli verðmætasköpun. Gjaldþrot WOW er nefnilega ekki endilega sönnun þess að hugmyndin hafi verið slæm heldur einungis að hún hafi misheppnast í þessari atrennu. Við uppbyggingu félagsins varð til mikil og verðmæt þekking sem ætti með réttu að nýtast sem veganesti í nýjar tilraunir og ný ævintýri—sem munu sum enda vel en önnur ekki. Og það er líka mjög mikilvægt í umræðu um atvinnulíf að ólund í gerð hagnaðar og velgengni nái ekki algjörlega yfirhöndinni. Það er nefnilega vandlifað fyrir frumkvöðla og brautryðjendur ef þeir eru gagnrýndir og jafnvel úthrópaðir hvort sem reksturinn hjá þeim fuðrar upp í rjúkandi rústir eða skilar þeim myndarlegum hagnaði og jafnvel auðæfum. Næsta ævintýri Vonandi er þess ekki langt að bíða að ný tilraun verði gerð til þess að byggja upp flugfélag eins og WOW air á Íslandi. Auðvitað verður það ekki nákvæmlega eins og vitaskuld hlýtur margvíslegur lærdómur að vera dreginn af því sem kom í veg fyrir að þessi tilraun gengi upp. Heilbrigð samkeppni og endurnýjun er öllum til gagns nema þeim sem komast í óeðlilega einokunarstöðu. Fyrir alla aðra er samkeppnin mikilsverð jafnvel þótt í henni felist óvissa og stundum tímabundin áföll; jafnvel mjög stór eins og nú blasir við. Viðbrögð við gjaldþroti WOW mega því alls ekki vera á þá leið að draga úr tækifærum annarra aðila til þess að starfa á þessum markaði og veita samkeppni í verði, áfangastöðum og þjónustugæðum.
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun