Háskólar á Íslandi hafa verið undirfjármagnaðir í alltof langan tíma. Hagsmunasamtök og rektorar háskólanna hafa reynt að skapa umræðu um vandamálið undir myllumerkinu #HáskólaríHættu og nú #KjóstuMenntun.
Skiljanlega getur verið erfitt að halda á lofti umræðu um undirfjármögnun háskólanna þegar margt annað brennur á fólkinu í landinu; heilbrigðismál, húsnæðismarkaðurinn, ferðamannastraumurinn og innflytjendamál svo dæmi séu nefnd. Öll þessi mál eiga það þó sameiginlegt að til þess að standa vel að þeim, þurfum við að byggja á rannsóknum, fræðum og þekkingu sem fæst að miklu leyti úr háskólum. Því er í raun ótrúlegt að kastljósinu sé ekki í meiri mæli beint að undirfjármögnun háskólanna á Íslandi.
Ísland skortir heildarstefnu í menntamálum. Ákvarðanir eru yfirleitt hugsaðar og mótaðar fyrir næstu fjögur árin, þar til venjulega kosið er á ný.
Einfalt dæmi um þetta eru aðgerðaráætlanir Vísinda- og tækniráðs, annars vegar fyrir árin 2014-2016 og hins vegar fyrir árin 2017-2019, en þar var markmiðum að ná bæði meðaltali OECD og Norðurlanda frestað um 4-5 ár eftir að ný ríkisstjórn tók við fyrr á þessu ári.
Úr aðgerðaráætlun Vísinda- og tækniráðs 2014-2016:
„1.2 Styrkja fjármögnun háskólakerfisins hér á landi svo hún verði að minnsta kosti sambærileg við meðaltal aðildarríkja OECD árið 2016 og Norðurlanda árið 2020.“
Úr aðgerðaráætlun Vísinda- og tækniráðs 2017-2019:
„Aðgerð 4: Gæði og skilvirkni háskólastarfs verða aukin, meðal annars með því að efla fjármögnun með það að markmiði að hún nái meðaltali OECD árið 2020 og Norðurlanda árið 2025.“
Því hlýtur að teljast eðlilegt að spyrja sig hvers vegna verið er að setja markmið sem breytast í hvert skipti sem ný ríkisstjórn tekur við. Ákvarðanir er varða menntamál eru kannski ekki sýnilegar á einu kjörtímabili, en þegar til lengri tíma er litið hafa þær ákvarðanir veruleg áhrif á efnahag landsins, samfélagið í heild og stöðu Íslands á alþjóðavettvangi.
Háskólar á Íslandi standa sig vel í því sem þeir gera; þeir eru að skila út þúsundum útskrifaðra einstaklinga á atvinnumarkaðinn á hverju ári. Einstaklinga sem skapa verðmæti, leysa vandamál og vinna að framþróun samfélagsins. Þrátt fyrir það er heimurinn í kringum okkur sífellt að breytast. Ef staða háskólanna mun ekki batna mun Ísland dragast aftur úr og erum við í raun þegar byrjuð að dragast aftur úr á ýmsum sviðum, t.a.m. á sviði gervigreindar og greiningu stórra gagnasafna.
Ein helsta afleiðing undirfjármögnun háskólanna er lítið svigrúm til að sinna hlutum utan kennslu og lágmarksrannsókna. Það þarf því að bæta verulega í rannsóknir og sérþekkingu í háskólum landsins til þess að Ísland geti verið samkeppnishæft á alþjóðavettvangi í framtíðinni. Í þessu tilliti má sérstaklega líta á fjórðu iðnbyltinguna og þá gríðarlegu tækniþróun sem fylgir henni.
Sagan hefur sýnt að þær þjóðir sem ekki hafa tekið þátt í fyrri iðnbyltingum frá byrjun, eiga mjög erfitt með að ná þeim þjóðum sem höfðu tekið þátt frá upphafi. Það er því nauðsynlegt að Ísland grípi hvert og eitt þeirra tækifæra sem munu koma í kjölfar þessarar þróunar og verði leiðandi þjóð í fjórðu iðnbyltingunni, í stað þess að dragast aftur úr þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við.
Það verður því áhugavert að sjá hvort að þeir flokkar sem bjóða sig fram til Alþingis, velji að Ísland dragist aftur úr í náinni framtíð eða að Ísland leiði lestina og verði fremst í flokki í þeirri miklu tæknilegri þróun sem er að eiga sér stað í dag.
Ég veit að ég vel seinni valkostinn og hvet alla til að kjósa menntun þann 28. október.
#KjóstuMenntun
Greinin er hluti af átaki Stúdentafélag Háskólans í Reykjavík í samstarfi við LÍS - Landssamtök íslenskra stúdenta vegna fjármögnunar háskólastigsins í aðdraganda Alþingiskosninga 2017. Kassamerki átaksins er #kjóstumenntun
