Skoðun

Að bæta hag sumra heimila

Gylfi Arnbjörnsson skrifar
Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, sagði í grein hér í Fréttablaðinu í lok síðustu viku að „athugasemdir Alþýðusambands Íslands vegna aðgerða stjórnvalda til að bæta hag heimilanna standast ekki skoðun.“ Mér er það bæði ljúft og skylt að skýra betur fyrir ráðherranum hvað við eigum við.

Gagnrýni ASÍ snýr að því að aðgerðir ríkisstjórnarinnar eru sniðnar að hag tekjuhárra einstaklinga og eignafólks. ASÍ setti fram gagnrýnina undir yfirskriftinni „Ríkisstjórn ríka fólksins“ af þeirri einföldu ástæðu að sú lýsing passar best við efni þessara aðgerða.

1. Lækkun á miðþrepi tekjuskatts

Fjármála- og efnahagsráðherra furðar sig á því að ASÍ gagnrýni ríkisstjórnina fyrir að ganga erinda þeirra ríku í breytingum á sköttum. Ef við byrjum á tekjuskattskerfinu, þá lagði ráðherrann upphaflega til að skattprósentan í miðþrepi tekjuskatts yrði lækkuð um 0,8 prósentustig. Áætlað tekjutap ríkissjóðs af þessari aðgerð voru um 5 milljarðar króna. Samkvæmt þessu áttu skattar einstaklings að byrja að lækka í hægum skrefum við 255.000 kr.mán. tekjur. Skattalegur sparnaður einstaklings hefði síðan vaxið og náð hámarki við 813.500 kr.mán. Einungis tekjuhæsta tíundin er með tekjur yfir þessum mörkum þannig að 90% launafólks hefðu fengið minni skattalækkun eða alls enga. Alþýðusambandinu tókst hins vegar að ná fram breytingu á þessum áformum þannig að mörkin milli neðra þrepsins og milliþrepsins voru hækkuð úr 255 þús.kr. í 300 þús.kr., en ríkisstjórnin hafnaði kröfu ASÍ um að hækka skattleysismörkin fyrir þá og hélt því til streitu að mesta skattalækkunin kæmi til tekjuhæstu tíundarinnar.

Þá nefnir ráðherrann ekki framgöngu ríkisstjórnarinnar gagnvart fyrirtækjunum, en staðreyndin er sú, að auðlindaskattar sjávarútvegs voru lækkaðir um 9,6 milljarða króna og VSK á ferðaþjónustu voru lækkaðir um 600 milljónir króna á sama tíma og afkoma af útflutningsstarfsemi er í hámarki. Hins vegar var almenna tryggingagjaldið hækkað um 6,1 milljarð króna sem leggst á alla atvinnustarfsemi í landinu – líka þá starfsemi sem enn hefur ekki náð sér eftir Hrunið.

2. Afnám auðlegðarskatts

Fjármála- og efnahagsráðherra hefur aldrei legið á þeirri skoðun sinni að honum finnist „skatturinn … ósanngjarn eignaskattur þar sem ekkert tillit er tekið til tekna“. Ráðherranum er tíðrætt um að skatturinn leggist á eldir borgara og á tímabili var því haldið fram að skatturinn stæðist ekki lög og væri brot á mannréttindum þessa hóps. Einn þessara eldri borgara lét reyndar á það reyna fyrir dómi og komst Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu að svo væri ekki. Rétt er að minna á að auðlegðarskatturinn var lagður á hreinar eignir hjóna yfir 200 mill.kr. og 110 mill.kr. hjá einhleypum. Það kann vel að vera að launatekjur sumra þessara heimila séu ekki háar en framhjá því verður ekki litið að þau teljast vart meðal þeirra tekjulægstu. Það var pólitísk ákvörðun þessarar ríkisstjórnar að láta auðlegðarskattinn niður falla og þar með þá ríflega 10 milljarða króna sem hann skilaði í ríkissjóð og nýta mátti m.a. til að efla menntakerfið og bæta stöðu þeirra sem þurfa á heilbrigðisþjónustu að hala.

3. Höfuðstólslækkun húsnæðisskulda

Alþýðusambandið hefur gagnrýnt þá útfærslu sem ríkisstjórnin valdi til að lækka höfuðstól húsnæðisskulda. Ekki var gerð tilraun til að koma til móts við þá sem eru í mestum greiðslu- og skuldavanda heldur er skattfé sérstaklega beint til hópa sem eru tekjuháir og ekki í neinum vanda með sínar skuldir. Það má reyndar furðu sæta að ríkisstjórnin hafi ekki lagt fram vandað mat á áhrifum þessarar aðgerðar á tekjuskiptinguna í landinu – hér er um 80 milljarða króna ráðstöfun skattfjár að ræða. Þegar Seðlabanki Íslands lagði mat á áhrif almennrar höfuðstólslækkunar taldi hann að tveir þriðju hlutar aðgerðarinnar kæmu þeim tekjuhæstu til góða. Þegar bankinn lagði mat á efnahagsleg áhrif aðgerða ríkisstjórnarinnar, sem m.a. fólst í áhyggjum bankans af neikvæðum áhrifum á verðlags og gengisstöðugleika, fékk hann bágt fyrir frá ríkisstjórninni.

Öllu alvarlegri ásýnd þessara skuldalækkunaraðgerða ríkisstjórnarinnar er að allt félagslega húsnæðiskerfið í landinu er algerlega sniðgengið í þessum aðgerðum, en þeir tekjulægstu í samfélaginu standa undir lánum vegna félagslegs leiguhúsnæðis með leigugreiðslum sínum. Hverju þetta sætir er mér hulin ráðgáta en efnahags- og fjármálaráðherra verður einfaldlega að átta sig á því að þetta er mjög gróf aðför að tekjulægsta fólkinu í samfélaginu.

4. Virðisaukaskattur og vörugjöld

Þegar ráðherrann ræðir um breytingar á virðisaukaskatti sleppir hann iðulega að nefna þá staðreynd að þeir tekjulægstu verja tvöfalt hærra hlutfalli ráðstöfunartekna sinna til kaupa á matvælum en þeir tekjuhæstu. Ég ætla hins vegar ekki að eyða mörgum orðum í að útskýra hvers vegna 11 þúsund milljón króna hækkun á matarskatti í landi þar sem matvælaverð er þegar í hæstu hæðum er galin aðgerð. Ég hef nógu oft varað ráðherrann við þeirri hugmynd að fjármagna lækkun á því sem oft er nefnt lúxusvörur, sjónvörpum og þess háttar, með hækkun á lífsnauðsynjum. Það eru því miður mjög margar fjölskyldur í þessu landi sem alls ekki ná endum saman í sínum heimilisrekstri og mega síst við því að fá hækkun á matvælum. Hvernig sem ráðherrann vill snúa þessu þá fer þessi hluti aðgerðarinnar algerlega þvert á afstöðu aðildarfélaga ASÍ.

Þá má benda á annað sjónarhorn á þessa aðgerð sem lítið hefur verið fjallað um og það er efnahags- og atvinnupólitíska hlið málsins. Efnahagslega snýst þetta um að lækkun á verði þessara innfluttu vara mun væntanlega leiða til aukins innflutnings og lakari viðskiptajafnaðar. Atvinnupólitískt er ljóst að innfluttar innréttingar munu lækka talsvert í verði vegna þess að heildarverðmæti þeirra ber vörugjald á meðan innlend innréttingasmíði borgar vissulega vörugjald af innfluttum aðföngum en ekki af launum starfsmanna sinna. Því mun samkeppnisstaða innlendrar framleiðslu versna vegna þessarar aðgerðar, sem aftur mun leiða til verri viðskiptajafnaðar. Hvort tveggja mun setja þrýsting á gengi íslensku krónunnar og í framhaldi af því auka verðbólgu.

5. Breytingar á lífeyrisgreiðslum

Bjarni Benediktsson furðar sig á gagnrýni ASÍ á aðgerðir ríkisstjórnarinnar í lífeyrismálum. Velur hann að nefna ekki áform sín um að afnema framlög til jöfnunar á örorkubyrði sem skerða mun lífeyrisréttindi verkafólks og sjómanna um allt að 5% á næstu misserum. Hann nefnir heldur ekki skerðingu á framlögum til starfsendurhæfingar, sem er helsta von okkar um að hægt sé að draga úr örorku og tryggja fólki farsæla endurkomu til vinnu eftir veikindi og slys. Hvoru tveggja er alvarlega aðför að launafólki.

Hins vegar dregur ráðherrann fram þær breytingar sem ríkisstjórnin gerði á almannatryggingum í júní 2013. Ríkisstjórnin setti verulega fjármuni í að afnema tekjutengingu á milli greiðslna úr lífeyrissjóðum og grunnlífeyris og hækkun á frítekjumörkum vegna atvinnutekna. Jafnframt státar ráðherrann sér af hækkun bóta almannatrygginga um áramótin, sem þó var ekki í neinu samræmi við hækkun lægstu launa. Alþýðusambandið gagnrýndi þessa aðgerðir af þeirri einföldu ástæðu að þær bæti hag þeirra sem hafa háan lífeyri úr lífeyrissjóði en gerði ekkert til þess að bæta stöðu þeirra sem eru með undir 200 þús.kr. úr lífeyrissjóði. Þannig að einnig hér er ljóst hvaða þjóðfélagshópur er í forgangi hjá ríkisstjórninni!

Að lokum þetta

Í gagnrýni Alþýðusambandsins á tekjuhlið fjárlagafrumvarpsins eru tvær megináherslur. Í fyrsta lagi það mikla óréttlæti og misskipting sem felst í forgangsröðun í þágu ríkra og valdið hefur réttmætri reiði í garð ríkisstjórnarinnar. Í öðru lagi er alveg ljóst að sú ákvörðun stjórnvalda að lækka skatta á ríkustu heimilin og sjávarútvegsfyrirtækin í landinu um á þriðja tug milljarða króna hefur leitt til niðurskurðar í heilbrigðiskerfinu, velferðarkerfinu og menntakerfinu. Við hjá ASÍ erum ekki í neinum vafa um á hvaða heimilum þess niðurskurður mun lenda og því gagnrýnum við þetta fjárlagafrumvarp harðlega, það er einfaldlega óréttlátt!




Skoðun

Skoðun

Börnin okkar

Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar

Sjá meira


×