Vitund - hin ósýnilega breytingavél Þórdís Filipsdóttir skrifar 3. desember 2025 18:01 Vitund er ekki hugsanir. Hún er heldur ekki tilfinningar. Hún er heldur ekki sál, skynjun eða líkaminn. Allt þetta er eins og tungl sem speglast í vatninu - en vitundin er vatnið sjálft. Hún tekur á móti öllu, hreyfist með öllu, en verður aldrei það sem hún speglar. Þegar fólk talar um vitund notar það oft stór orð: „æðri vitund“, „meiri vitund“. Í raun er ekkert „meira“ eða „æðra“ að finna. Vitund stækkar ekki eins og loftbelgur. Það sem gerist þegar þú ert vitund er að þú hættir að herpa þig saman. Vitund er hæfileikinn til að sjá án þess að loka Þegar þú sérð hugsun án þess að loka á hana, án þess að trúa henni, án þess að afneita henni, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú sérð tilfinningu án þess að drukkna í henni eða kæfa hana, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú finnur líkama þinn án þess að búa til frásögn um hann, án þess að afneita sársauka eða elta þægindin - þá ertu í vitund. Það er eins og að ganga í myrkri og allt í einu áttar þú þig á því að þú ert ljósapera. Lífið gerist aðeins í vitund, en við lærum að yfirgefa hana Frá unga aldri lærum við að þjálfa hugann, ekki vitundina. Hugurinn er frábær - fullur af samskiptareglum, greiningum, rökvillum og endalausum verkefnalistum. En hann er líka stjórnsamur. Hann vill allt á línu, allt í ramma, allt skiljanlegt. Vitundin er öðruvísi. Hún er ekki að reyna að stjórna neinu. Hún er eins og haf sem tekur á móti öldunni, sama hvaða stefna hún tekur sér. Við lærum að treysta hugsun frekar en athygli. Við lærum að treysta reglum frekar en eigin upplifun. Við lærum að verjast lífinu frekar en að vera þátttakendur í því. Á endanum gengur fólk um með lifandi tilveru allt í kringum sig - en lokar á hana með venjum, gömlum mynstrum, réttlætingum og ótta. Vitund er ekki hugmynd - hún er beint samband við veruleikann Þú sérð þetta skýrt þegar þú ferð úti í náttúruna. Þú stendur fyrir framan hafið og finnur að eitthvað í þér víkkar. Það sem víkkar er ekki brjóstkassi, heldur athyglin. Þú ert ekki lengur að reyna að skilja hafið, þú ert að upplifa það. Vitund er þessi einstaki eiginleiki: að geta verið hér, áður en hugurinn grípur augnablikið og segir: „Ég veit hvað þetta er.“ Þú manst kannski augnablik þar sem þú varst alveg til staðar - þegar sonur þinn hló, þegar þú dróst andann á morgunhlaupinu, þegar þú horfðir á mann sem þú elskaðir og öll sálfræðin í heiminum virtist ómerkileg miðað við súrefnið í augnablikinu. Þetta eru augnablik vitundar. Þar ertu ekki að reyna að verða betri manneskja. Þú ert einfaldlega þú án hugsunar. Vísindin nálgast vitundina - í kringum hornið Taugavísindi geta kortlagt virkni heilans, en þau geta ekki kortlagt vitundina sjálfa. Það er eins og að greina rafmagnstöflu og halda að þú sjáir heildarmynd af ljósinu. Í skammtafræði er talað um athugandann - að athöfn athugunar breyti því sem er athugað. Það er vísindaleg útgáfa af því sem vitund gerir alltaf: Hún lýsir upp það sem hún snertir. Í líffræði sjáum við að lífverur eru ekki lokaðar vélar - heldur opnar kerfisheildir sem aðlagast, bregðast við, þróast og skapa skipulag úr óreiðu. Vitundin verkar eins: hún býr til merkingu úr upplifun. Þú gætir sagt: Vitund er tengingin á milli veruleikans og þess sem upplifir veruleikann. Svona einsog bil á milli orða. Hvernig vitund breytir lífi manneskju Vitund gefur þér ekki fullkomnun. Hún gefur þér nánd við sjálfa þig. Og þegar sú nánd birtist, þá gerast hlutir: Þú notar minna af réttlætingu. Minna af flótta. Minna af „ég hef ekki tíma.“ Minna af sjálfsblekkingu. Vitund er ekki björgunartæki. Hún er grunnur. Þegar þú stendur á þeim grunni verða ákvarðanir einfaldari, samskipti heiðarlegri, líkaminn mýkri og tilvistin skýrari. Lífið verður ekki minna krefjandi - en þú verður minna þjakaður. Þú verður nær þér, jafnvel þegar stormar geysa. Vitund sem heimkoma Þú ert ekki að læra neitt nýtt. Þú ert að muna það sem þú vissir áður en þér var kennt að loka. Vitund byrjar á augnablikinu þar sem þú hættir að hlaupa undan sjálfum þér. Augnablikinu þar sem þú sérð hugsun koma og fara - og finnur að þú ert rýmið sem hún kemur í. Það er þessi örfína snerting sem breytir öllu. Vitund er ekki markmið. Hún er heimkoma. Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Fleiri ásælast Grænland en Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Verður Hvalfjörður gerður að einni stærstu rotþró landsins? Haraldur Eiríksson Skoðun Þetta varð í alvöru að lögum! Snorri Másson Skoðun Djöfulsins, helvítis, andskotans pakk Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Alvarlegar rangfærslur í Hitamálum Eyþór Eðvarðsson Skoðun Réttaröryggi nemenda og framkvæmd inntöku í framhaldsskóla Karen María Jónsdóttir Skoðun Er tímabili friðar að ljúka árið 2026? Jun Þór Morikawa Skoðun Bandaríkin léku lykilhlutverk í samruna Evrópu sem leiddi til friðar og efnahagslegrar velsældar Kristján Vigfússon Skoðun Reykvískir lýðræðisjafnaðarmenn – kjósum oddvita Freyr Snorrason Skoðun Skoðun Skoðun Hinn falski raunveruleiki Kristján Fr. Friðbertsson skrifar Skoðun Bandaríkin léku lykilhlutverk í samruna Evrópu sem leiddi til friðar og efnahagslegrar velsældar Kristján Vigfússon skrifar Skoðun Alvarlegar rangfærslur í Hitamálum Eyþór Eðvarðsson skrifar Skoðun Verður Hvalfjörður gerður að einni stærstu rotþró landsins? Haraldur Eiríksson skrifar Skoðun Fleiri ásælast Grænland en Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Mótmæli frá grasrótinni eru orðin saga í Evrópu Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er tímabili friðar að ljúka árið 2026? Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Reykvískir lýðræðisjafnaðarmenn – kjósum oddvita Freyr Snorrason skrifar Skoðun Ástandið, jólavókaflóðið og druslur nútímans Sæunn I. Marinósdóttir skrifar Skoðun Gerið Ásthildi Lóu aftur að ráðherra – taka tvö Eyjólfur Pétur Hafstein skrifar Skoðun Mikilvægi björgunarsveitanna Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Andi hins ókomna á stjórnarheimilinu? Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Var ég ekki nógu mikils virði? Kristján Friðbertsson skrifar Skoðun Jólin eru rökfræðilega yfirnáttúruleg – og sagan sem menn dóu fyrir lifir enn Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Þegar jólasveinninn kemur ekki á hverri nóttu Guðlaugur Kristmundsson skrifar Skoðun 100 lítrar á mínútu Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Stöðugleiki sem viðmið Arnar Laxdal skrifar Skoðun Taktu af skarið – listin að breyta til áður en þú ert tilbúin Þuríður Santos Stefánsdóttir skrifar Skoðun Loftslagsmál: tölur segja sögur en hvaða sögu viljum við? Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hvaðan koma jólin okkar – og hvað kenna þau okkur um menningu? Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Náungakærleikur á tímum hátíða Hanna Birna Valdimarsdóttir,Harpa Fönn Sigurjónsdóttir,Helga Edwardsdóttir,Sigríður Elín Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Hver borgar fyrir heimsendinguna? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Innviðir og öryggi í hættu í höndum ráðherra Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun „Steraleikarnir“ Birgir Sverrisson skrifar Skoðun Fínpússuð mannvonska Armando Garcia skrifar Skoðun Fólkið sem hverfur... Kristján Fr. Friðbertsson skrifar Skoðun Gengið til friðar Ingibjörg Haraldsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerið Ásthildi Lóu aftur að ráðherra Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Mótmæli bænda í Brussel eru ekki sjónarspil – þau eru viðvörun Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar gigtin stjórnar jólunum Hrönn Stefánsdóttir skrifar Sjá meira
Vitund er ekki hugsanir. Hún er heldur ekki tilfinningar. Hún er heldur ekki sál, skynjun eða líkaminn. Allt þetta er eins og tungl sem speglast í vatninu - en vitundin er vatnið sjálft. Hún tekur á móti öllu, hreyfist með öllu, en verður aldrei það sem hún speglar. Þegar fólk talar um vitund notar það oft stór orð: „æðri vitund“, „meiri vitund“. Í raun er ekkert „meira“ eða „æðra“ að finna. Vitund stækkar ekki eins og loftbelgur. Það sem gerist þegar þú ert vitund er að þú hættir að herpa þig saman. Vitund er hæfileikinn til að sjá án þess að loka Þegar þú sérð hugsun án þess að loka á hana, án þess að trúa henni, án þess að afneita henni, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú sérð tilfinningu án þess að drukkna í henni eða kæfa hana, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú finnur líkama þinn án þess að búa til frásögn um hann, án þess að afneita sársauka eða elta þægindin - þá ertu í vitund. Það er eins og að ganga í myrkri og allt í einu áttar þú þig á því að þú ert ljósapera. Lífið gerist aðeins í vitund, en við lærum að yfirgefa hana Frá unga aldri lærum við að þjálfa hugann, ekki vitundina. Hugurinn er frábær - fullur af samskiptareglum, greiningum, rökvillum og endalausum verkefnalistum. En hann er líka stjórnsamur. Hann vill allt á línu, allt í ramma, allt skiljanlegt. Vitundin er öðruvísi. Hún er ekki að reyna að stjórna neinu. Hún er eins og haf sem tekur á móti öldunni, sama hvaða stefna hún tekur sér. Við lærum að treysta hugsun frekar en athygli. Við lærum að treysta reglum frekar en eigin upplifun. Við lærum að verjast lífinu frekar en að vera þátttakendur í því. Á endanum gengur fólk um með lifandi tilveru allt í kringum sig - en lokar á hana með venjum, gömlum mynstrum, réttlætingum og ótta. Vitund er ekki hugmynd - hún er beint samband við veruleikann Þú sérð þetta skýrt þegar þú ferð úti í náttúruna. Þú stendur fyrir framan hafið og finnur að eitthvað í þér víkkar. Það sem víkkar er ekki brjóstkassi, heldur athyglin. Þú ert ekki lengur að reyna að skilja hafið, þú ert að upplifa það. Vitund er þessi einstaki eiginleiki: að geta verið hér, áður en hugurinn grípur augnablikið og segir: „Ég veit hvað þetta er.“ Þú manst kannski augnablik þar sem þú varst alveg til staðar - þegar sonur þinn hló, þegar þú dróst andann á morgunhlaupinu, þegar þú horfðir á mann sem þú elskaðir og öll sálfræðin í heiminum virtist ómerkileg miðað við súrefnið í augnablikinu. Þetta eru augnablik vitundar. Þar ertu ekki að reyna að verða betri manneskja. Þú ert einfaldlega þú án hugsunar. Vísindin nálgast vitundina - í kringum hornið Taugavísindi geta kortlagt virkni heilans, en þau geta ekki kortlagt vitundina sjálfa. Það er eins og að greina rafmagnstöflu og halda að þú sjáir heildarmynd af ljósinu. Í skammtafræði er talað um athugandann - að athöfn athugunar breyti því sem er athugað. Það er vísindaleg útgáfa af því sem vitund gerir alltaf: Hún lýsir upp það sem hún snertir. Í líffræði sjáum við að lífverur eru ekki lokaðar vélar - heldur opnar kerfisheildir sem aðlagast, bregðast við, þróast og skapa skipulag úr óreiðu. Vitundin verkar eins: hún býr til merkingu úr upplifun. Þú gætir sagt: Vitund er tengingin á milli veruleikans og þess sem upplifir veruleikann. Svona einsog bil á milli orða. Hvernig vitund breytir lífi manneskju Vitund gefur þér ekki fullkomnun. Hún gefur þér nánd við sjálfa þig. Og þegar sú nánd birtist, þá gerast hlutir: Þú notar minna af réttlætingu. Minna af flótta. Minna af „ég hef ekki tíma.“ Minna af sjálfsblekkingu. Vitund er ekki björgunartæki. Hún er grunnur. Þegar þú stendur á þeim grunni verða ákvarðanir einfaldari, samskipti heiðarlegri, líkaminn mýkri og tilvistin skýrari. Lífið verður ekki minna krefjandi - en þú verður minna þjakaður. Þú verður nær þér, jafnvel þegar stormar geysa. Vitund sem heimkoma Þú ert ekki að læra neitt nýtt. Þú ert að muna það sem þú vissir áður en þér var kennt að loka. Vitund byrjar á augnablikinu þar sem þú hættir að hlaupa undan sjálfum þér. Augnablikinu þar sem þú sérð hugsun koma og fara - og finnur að þú ert rýmið sem hún kemur í. Það er þessi örfína snerting sem breytir öllu. Vitund er ekki markmið. Hún er heimkoma. Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum.
Bandaríkin léku lykilhlutverk í samruna Evrópu sem leiddi til friðar og efnahagslegrar velsældar Kristján Vigfússon Skoðun
Skoðun Bandaríkin léku lykilhlutverk í samruna Evrópu sem leiddi til friðar og efnahagslegrar velsældar Kristján Vigfússon skrifar
Skoðun Jólin eru rökfræðilega yfirnáttúruleg – og sagan sem menn dóu fyrir lifir enn Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Taktu af skarið – listin að breyta til áður en þú ert tilbúin Þuríður Santos Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Náungakærleikur á tímum hátíða Hanna Birna Valdimarsdóttir,Harpa Fönn Sigurjónsdóttir,Helga Edwardsdóttir,Sigríður Elín Ásgeirsdóttir skrifar
Bandaríkin léku lykilhlutverk í samruna Evrópu sem leiddi til friðar og efnahagslegrar velsældar Kristján Vigfússon Skoðun