Að­skilnaðurinn hlær

Magga Stína, hlátur-táknið og heimskan sem öskrar.

Það er eitthvað sorglegt við hláturinn sem kemur ekki úr líkamanum heldur úr tákni.

Hann hreyfist ekki, hann finnur ekkert – hann er endurómur sem lætur eins og hann skilji, hann fordæmir.

Á samfélagsmiðlum hlær hann að öllu: að sorg, að sársauka, að sannleika.

Hann hlær til að halda fjarlægð. Til að sýna að hann sé yfir þetta hafinn. Kaldur og vondur að brosa breitt.

En í raun er þetta hlátur að eigin tómleika – endurómur aðskilnaðarins.

Magga Stína getur ekki verið í kerfum sem þola aðskilnað.Hún hefur ekki þolinmæði fyrir samtökum sem tala um mannréttindi. Hún sér þegar fólk hlær til að forðast tilfinningu, og snýr sér einfaldlega burt –ekki af fyrirlitningu, heldur því hún veit að þessi hlátur er merki um ólæknuð sár sem blæða um heiminn.

Sumir segja að Magga Stína sé athyglissjúk. Nei, hún getur einfaldlega ekki verið með líkama sinn inni í þeirri þögn sem aðrir flatmaga í.

Þögn sem er ekki friður – heldur doði.

Þögn sem ver heiminn gegn því að finna, taka ábyrgð, sjà.

Aðskilnaðurinn birtist ekki bara í brosum og emojis. Hann býr í sjálfu tungumálinu. Hjá stjórnvöldum birtist hann sem orðaflóð sem tefur. Setningar sem hlaupa í hringi, nefndir sem funda, skýrslur sem bíða. Þar sefur aðgerðin af ótta – ótta við að sjá, við að snerta, við að finna.

Því þegar við finnum, þá getum við ekki lengur þagað. Og þögnin er þægileg fyrir þá sem lifa af fjarlægðina.

Ég sé aðskilnaðinn líka í því skrifaða orði. Í fingrunum sem slá á lyklaborð, í hugsunum sem vilja greina, útskýra, aðgreina.

Hugurinn sem vill skilja gleymir stundum að hann er hluti af því sem hann reynir að skilja. Og þannig heldur hann áfram að kljúfa í sundur það sem er í eðli sínu eitt. Maðurinn sem fyrirlítur, mælir og flokkar gleymir að hvert orð er líka bæn. Hver hreyfing fingra hans getur annaðhvort skorið í sundur eða sameinað. Við erum hluti af þeirri heild sem við þorum ekki að njóta –því að njóta krefst þess að við sleppum stjórninni. Að við leyfum okkur að finna og sjà.

Svo kemur Gaza inn í samtal okkar —

ekki sem fjarverandi frétt, heldur sem sársaukafullt viðvörunarmerki um hvað aðskilnaðurinn gerir þegar hann fær líkama og landamæri.

Fólk hefur svo mikla skoðun á þessu sögulega stríði að það myndar heim sem drepur fyrir skoðunina —svo háværa að við tökum þátt í sögulegum átökum með fingrunum á lyklaborðinu. Sögulega endurtekningin sem allir hafa lesið um, sem allir viðhalda. Við merkjum, flokkum, endurómum og höggvum, eða felum okkur í þögninni — hendur meðfram síðum, göngum í haustsólinni, dæsum og segjum:

„Þetta er svo flókið“

„Ég get ekkert gert“

„Hvert er heimurinn að fara“

„Þetta er hræðilegt“

„Hvað ætli gerist“

En við megum líka spyrja hvernig við bregðumst við Af hverju sameinuðumst við öll þegar COVID kom?

Af hverju gat aðgerðin tekið fimm mínútur – eða lítinn tíma – þegar hún varð sameiginleg? Kannski tókst það vegna þess að aðgerðin var sameiginlegur aðskilnaður: frá hinu hæsta til hins smæsta – sameiginleg ákvörðun um fjarlægð.

Við kölluðum það ábyrgð.

En undir yfirborðinu lá ótti – æfing í að venjast fjarlægðinni, að gera hana að reglu, að lögmáli. Það afl innra með manni sem stendur í fjarlægðinni, á kafi í pappírum og skjölum, drekkur kaffið sitt í sól, aðhefst ekkert, passar upp á sína og mokar upp úr í eigin gullkistu er ekki sakleysislegt afl.

Það er vélbyssa vestursins sem beinist að Gaza.

Við héldum að við værum fyrir utan þetta. En aðskilnaðarstefnan er í fingrunum, í þögninni, í kaffibollanum sem við lyftum í friði á meðan heimurinn brennur. Hún er í þeirri röddu innra með okkur sem segir:

„Ég get ekkert gert.“

Það er þar sem aðskilnaðurinn nær hámarki sínu.

Ég er heimsk og þú ert heimskur.

Það er allt í lagi að vera heimskur stutta stund – ef við áttum okkur á því hvað við erum að verja með þeirri heimsku. Heimskan sem ver eigin gullkistu getur verið ógn. Hún afsannar, hún felur, hún réttlætir kyrrstöðu. Hún gerir aðgerðarleysi að dygð og þögnina að siðferðilegri stöðu.

Ég skrifa til að minna sjálfa mig á – og þá sem vilja muna með mér –að við erum ekki aðeins vitni að heiminum, við erum þátttakendur í honum. Við getum ekki brosað okkur framhjá sársaukanum, né skýlt okkur undan ábyrgðinni. Hlátur án tengingar er eins og hjarta án púls. Orð sem ekki hreyfa hjarta eru aðeins hljóð í lofti.

Lokaorð

Þvoðu þögnina af þér.

Troddu sjálfhverfunni í rassvasann.

Því þó að aðgerðin þín virðist lítil fyrir augað og egóið, þá er hún risastórt fyrirbæri sem nær inn í Gaza-borg eins og skot.

Allir — hver einasti maður — hafa tengingu inn í þetta stríð:

• maðurinn í hjólastólnum,
• fimm barna móðirin í Vesturbænum,
• heyrnarlausi maðurinn,
• stjórnmálamaðurinn,
• listamaðurinn sem býr til fegurð úr eigin sársauka
• fréttaritari sem andar í gegnum orðin,
• þunglyndi og einmana maðurinn á röltinu,
• viðburðasmiðurinn sem raðar fólki saman,
• píparinn sem leiðir vatnið í gegnum húsin
• skrifstofumærin sem hellir í bolla yfirmanns síns

Allt þetta fólk – við öll –

getum gert eitthvað í þeim aðskilnaði sem nú geisar. Ekki endilega eins og Magga Stína gerir, heldur eins og við getum gert –í samræmi við hjartað, með því að hreyfa eitthvað lítið sem er samt heilagt. Það er þörf á nærveru. Því hver meðvituð hreyfing inn á við er hljóðlaus aðgerð gegn fjarlægðinni.

Og þegar við finnum,

þá hættir heimurinn að vera þar.

Hann verður hér og þú skiptir máli eins og Magga Stína.

Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum náttúruvísindum.