Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar 2. maí 2025 10:03 Rússar tóku úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna höndum sumarið 2023 nærri kjarnorkuverinu í Zaporizhzhia í Úkraínu. Hún var þar í sinni fjórðu ferð yfir víglínuna til þess að flytja fréttir af ástandinu undir hernámi Rússa og þá sérstaklega til að rannsaka umfangsmiklar handtökur á úkraínskum borgurum. Ferðin var hættuleg vegna þess að hernámsliðið hefur bannað eða komið í veg fyrir sjálfstæðan fréttaflutning frá þeim svæðum Úkraínu sem eru í þeirra höndum. Viktoriia var þegar hér var komið sögu eini úkraínski blaðamaðurinn sem fór í slíkar fréttaöflunarferðir. Lík Viktoriiu var eitt af rúmlega sjö hundruð sem Rússar afhentu við skipti líkamsleifa um miðjan febrúar sl., en slík skipti hafa nokkrum sinnum farið fram undanfarið. Líkamsleifarnar voru sveipaðar hvítu plasti og höfðu verið merktar nafni, staðsetningu og stundum dánarorsök. Neðst á listanum var færsla merkt “óþekkt lík karlmanns” sem eftir rannsóknir reyndist vera lík Viktoriiu. Hún var 27 ára þegar hún var tekin af lífi. “Líkið bar merki pyntinga. Rannsókn sýndi fram á raflostsbrunasár á fótum, brotið rifbein og meiðsli sem benda til kyrkingar, m.a. beinbrot í hálsi. Augu, heili og barki Viktoriiu höfðu einnig verið fjarlægð.” Jan Braathu, fulltrúi fjölmiðlafrelsis hjá Öryggis- og Samvinnustofnun Evrópu (OSCE) fordæmdi illa meðferð og morðið á Viktoriiu í yfirlýsingu í vikunni. Morðið á Viktoriiu er nú rannsakað sem stríðsglæpur, einn fjölmargra sem Rússar hafa framið samfara ólöglegri innrás sinni í Úkraínu og hernámi í kjölfarið. Undirritaður skrifaði grein hér nýverið sem fjallaði um mannréttindabrot og stríðsglæpi Rússa í Úkraínu og því miður er ekkert lát á fréttum af slíku. Örlög Viktoriiu voru rannsökuð af frönsku fréttasamtökunum Forbidden Stories í samstarfi við 13 miðla, þar á meðal Guardian, Washington Post, DER SPIEGEL, France24, Le Monde, ásamt Ukrainska Pravda sem Viktoriia starfaði fyrir. 46 blaðamenn í sex löndum hafa komið að þessari fréttaöflun. Auk þess að rannsaka örlög blaðakonunnar, héldu miðlarnir áfram rannsókn hennar sem hafði það markmið að rannsaka og flytja fréttir af þeim fjölmörgu íbúum hernumdra svæða sem Rússar hafa fangelsað, flesta án ákæru. Áætlað er að yfir 16 þúsund manns séu þannig í haldi Rússa. Slík ólögleg fangelsun getur talist til stríðsglæpa og er til rannsóknar sem slík. Upplýsingum um örlög Viktoriiu og annarra fanga var aflað með yfir 50 viðtölum við fólk sem hafði losnað úr slíkri fangelsun og við fjölskyldur þeirra. Eins var rætt við aðila innan Rússlands og á hernumdu svæðunum sem og við starfsmenn rússneskra fangelsa sem hætt hafa störfum vegna þess sem þar fór fram. Hin fangelsuðu eru hjálparstarfsmenn, blaðamenn, eigendur fyrirtækja, stjórnmálafólk, trúarleiðtogar, og annað fólk sem liggur undir grun Rúsaa um að hafa einhvern veginn streist á móti innrás þeirra og hernámi. Þeim er haldið á fleiri en 180 stöðum bæði á hernumdu svæðunum og í Rússlandi. Guardian flutti ítarlega frétt um meðferð þessara fanga í vikunni, þar sem fram kemur að flestir hafa ekki verið ákærðir og að upplýsingar um staðsetningu þeirra eru ekki veittar af hernámsliðinu. Hvoru tveggja getur talist til stríðsglæpa. Guardian og aðrir fjölmiðlar hafa skrásett skipulegar pyntingar á 29 af þeim 180 stöðum sem föngum er haldið og leiða má líkur að því að svipuðum aðferðum sé beitt á öðrum stöðum. Algengustu pyntingaraðferðirnar eru raflost, drukknun (e. waterboarding), gerviaftökur, barsmíðar með tré og málmhömrum og ítrekuð högg á sama líkamshluta, ásamt ýmis konar auðmýkingu eins og að vera bundin með límbandi og setið á eins og húsgögnum. Fyrrverandi fangar hafa einnig sagt að þeim hafi verið bannað að tala úkraínsku, að matur hafi verið af ákaflega skornum skammti og að fangar hafi verið hvattir til sjálfsmorðs. Pyntingum var beitt til þess að afla upplýsinga og til þess að knýja fram játningar. Að sögn Guardian var það gert með vitund og vilja háttsettra fulltrúa rússneskra stjórnvalda. Þegar rætt er um mögulegt vopnahlé og friðarsamninga er áríðandi að framferði rússneska hernámsliðsins verði rannsakað frekar í kjölfarið og þeir sem gerst hafa sekir um stríðsglæpi verði látnir svara til saka. Fréttaflutningur af glæpum hernámsliðsins segir sína sögu um hvers vegna úkraínskum stjórnvöldum er mjög í mun að tryggja að úkraínskir borgarar verði ekki til langframa á valdi Rússa og að hernámið verði aðeins tímabundið - að yfirráð Rússa yfir hluta Úkraínu verði ekki samþykkt þó að ekki kunni að vera mögulegt að frelsa þau svæði eins og staðan er í dag, hvorki á vígvellinum né við samningaborðið. Höfundur er hernaðarsagnfræðingur og fyrrverandi starfsmaður íslensku utanríkisþjónustunnar. Hann starfaði náið með mannréttindateymi SÞ í Afganistan 2009-11. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Erlingur Erlingsson Innrás Rússa í Úkraínu Mest lesið Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Sjá meira
Rússar tóku úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna höndum sumarið 2023 nærri kjarnorkuverinu í Zaporizhzhia í Úkraínu. Hún var þar í sinni fjórðu ferð yfir víglínuna til þess að flytja fréttir af ástandinu undir hernámi Rússa og þá sérstaklega til að rannsaka umfangsmiklar handtökur á úkraínskum borgurum. Ferðin var hættuleg vegna þess að hernámsliðið hefur bannað eða komið í veg fyrir sjálfstæðan fréttaflutning frá þeim svæðum Úkraínu sem eru í þeirra höndum. Viktoriia var þegar hér var komið sögu eini úkraínski blaðamaðurinn sem fór í slíkar fréttaöflunarferðir. Lík Viktoriiu var eitt af rúmlega sjö hundruð sem Rússar afhentu við skipti líkamsleifa um miðjan febrúar sl., en slík skipti hafa nokkrum sinnum farið fram undanfarið. Líkamsleifarnar voru sveipaðar hvítu plasti og höfðu verið merktar nafni, staðsetningu og stundum dánarorsök. Neðst á listanum var færsla merkt “óþekkt lík karlmanns” sem eftir rannsóknir reyndist vera lík Viktoriiu. Hún var 27 ára þegar hún var tekin af lífi. “Líkið bar merki pyntinga. Rannsókn sýndi fram á raflostsbrunasár á fótum, brotið rifbein og meiðsli sem benda til kyrkingar, m.a. beinbrot í hálsi. Augu, heili og barki Viktoriiu höfðu einnig verið fjarlægð.” Jan Braathu, fulltrúi fjölmiðlafrelsis hjá Öryggis- og Samvinnustofnun Evrópu (OSCE) fordæmdi illa meðferð og morðið á Viktoriiu í yfirlýsingu í vikunni. Morðið á Viktoriiu er nú rannsakað sem stríðsglæpur, einn fjölmargra sem Rússar hafa framið samfara ólöglegri innrás sinni í Úkraínu og hernámi í kjölfarið. Undirritaður skrifaði grein hér nýverið sem fjallaði um mannréttindabrot og stríðsglæpi Rússa í Úkraínu og því miður er ekkert lát á fréttum af slíku. Örlög Viktoriiu voru rannsökuð af frönsku fréttasamtökunum Forbidden Stories í samstarfi við 13 miðla, þar á meðal Guardian, Washington Post, DER SPIEGEL, France24, Le Monde, ásamt Ukrainska Pravda sem Viktoriia starfaði fyrir. 46 blaðamenn í sex löndum hafa komið að þessari fréttaöflun. Auk þess að rannsaka örlög blaðakonunnar, héldu miðlarnir áfram rannsókn hennar sem hafði það markmið að rannsaka og flytja fréttir af þeim fjölmörgu íbúum hernumdra svæða sem Rússar hafa fangelsað, flesta án ákæru. Áætlað er að yfir 16 þúsund manns séu þannig í haldi Rússa. Slík ólögleg fangelsun getur talist til stríðsglæpa og er til rannsóknar sem slík. Upplýsingum um örlög Viktoriiu og annarra fanga var aflað með yfir 50 viðtölum við fólk sem hafði losnað úr slíkri fangelsun og við fjölskyldur þeirra. Eins var rætt við aðila innan Rússlands og á hernumdu svæðunum sem og við starfsmenn rússneskra fangelsa sem hætt hafa störfum vegna þess sem þar fór fram. Hin fangelsuðu eru hjálparstarfsmenn, blaðamenn, eigendur fyrirtækja, stjórnmálafólk, trúarleiðtogar, og annað fólk sem liggur undir grun Rúsaa um að hafa einhvern veginn streist á móti innrás þeirra og hernámi. Þeim er haldið á fleiri en 180 stöðum bæði á hernumdu svæðunum og í Rússlandi. Guardian flutti ítarlega frétt um meðferð þessara fanga í vikunni, þar sem fram kemur að flestir hafa ekki verið ákærðir og að upplýsingar um staðsetningu þeirra eru ekki veittar af hernámsliðinu. Hvoru tveggja getur talist til stríðsglæpa. Guardian og aðrir fjölmiðlar hafa skrásett skipulegar pyntingar á 29 af þeim 180 stöðum sem föngum er haldið og leiða má líkur að því að svipuðum aðferðum sé beitt á öðrum stöðum. Algengustu pyntingaraðferðirnar eru raflost, drukknun (e. waterboarding), gerviaftökur, barsmíðar með tré og málmhömrum og ítrekuð högg á sama líkamshluta, ásamt ýmis konar auðmýkingu eins og að vera bundin með límbandi og setið á eins og húsgögnum. Fyrrverandi fangar hafa einnig sagt að þeim hafi verið bannað að tala úkraínsku, að matur hafi verið af ákaflega skornum skammti og að fangar hafi verið hvattir til sjálfsmorðs. Pyntingum var beitt til þess að afla upplýsinga og til þess að knýja fram játningar. Að sögn Guardian var það gert með vitund og vilja háttsettra fulltrúa rússneskra stjórnvalda. Þegar rætt er um mögulegt vopnahlé og friðarsamninga er áríðandi að framferði rússneska hernámsliðsins verði rannsakað frekar í kjölfarið og þeir sem gerst hafa sekir um stríðsglæpi verði látnir svara til saka. Fréttaflutningur af glæpum hernámsliðsins segir sína sögu um hvers vegna úkraínskum stjórnvöldum er mjög í mun að tryggja að úkraínskir borgarar verði ekki til langframa á valdi Rússa og að hernámið verði aðeins tímabundið - að yfirráð Rússa yfir hluta Úkraínu verði ekki samþykkt þó að ekki kunni að vera mögulegt að frelsa þau svæði eins og staðan er í dag, hvorki á vígvellinum né við samningaborðið. Höfundur er hernaðarsagnfræðingur og fyrrverandi starfsmaður íslensku utanríkisþjónustunnar. Hann starfaði náið með mannréttindateymi SÞ í Afganistan 2009-11.
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar