Konur oft ein­angraðar í karl­lægu um­hverfi eld­húsanna

Matarhátíðin Food & Fun fer fram í 24. sinn 12. til 16. mars. Sautján gestakokkar taka þátt í hátíðinni í ár og eru fimm þeirra konur. Það er töluverð breyting frá því í fyrra þegar enginn gestakokkur var kona.

Tvær konur í veitingageiranum, þær Helga Haraldsdóttir, yfirkokkur á Mat og drykk og Elma Backman, eigandi Matar og drykkjar, gagnrýndu það harðlega í fyrra að engar konur væru að taka þátt og sniðgengu hátíðina í kjölfarið. Í ár eru þær þátttakendur og segja það verulega ánægjulegt að sjá fleiri konur á gestalistanum.

„Lausnin okkar megin, eins og kom fram í viðtalinu við mig í fyrra, var að við þyrftum að taka þátt í að breyta þessu og við tókum strax þá ákvörðun, við Elma, að taka þátt í hátíðinni og fá til okkar kvenkyns kokk,“ segir Helga og heldur áfram:

„Food & Fun er mikilvægt framtak fyrir íslenska veitingageirann. Hátíðin er tækifæri fyrir kokka bæði utan- og innanlands til að mynda tengsl sín á milli og læra hver af öðru. Þau ár sem hátíðin hefur verið haldin hafa konur alltaf verið í minnihluta en algjör fjarvera þeirra á hátíðinni í fyrra var þó sláandi.“ 

Sjá einnig: Von­brigði að allir gesta­kokkar há­tíðarinnar séu karl­kyns

Elma tekur undir það. Þær benda á að konur séu almennt í minnihluta í stéttinni og það geri sýnileika kvenna enn mikilvægari.

„Með því að fá fjölbreytt fólk að borðinu, til að mynda konur, fólk af erlendum uppruna og hinsegin fólk, skapast rými fyrir nýjar hugmyndir og áherslur sem óhjákvæmilega stuðla að framþróun í veitingageiranum,“ segir Helga og að Food & Fun hafi stórt hlutverk í því samhengi.

Skýr áminning um fjölbreytileikann

„Hátíðin í fyrra var skýr áminning um þörfina fyrir meðvitund um fjölbreytileika þegar kemur að skipulagningu viðburða og hátíða af þessu tagi. Mistök eru til þess að læra af þeim, og í stað þess að standa á hliðarlínunni og gagnrýna ætlar Matur og drykkur að sjálfsögðu að taka þátt í Food&Fun í ár,“ segir Elma.

Í ár kemur því til þeirra Sonja Kristensen, yfirkokkur á veitingastaðnum Kontrast í Ósló, en hún stýrir eldhúsi sem státar af tveimur Michelin-stjörnum og grænni Michelin-stjörnu. Þar leggur hún áherslu á nútímalega norræna matargerð, staðbundin hráefni og sjálfbærni.

Aðrar konur sem taka þátt á hátíðinni í ár eru þær Lateisha Wilson frá Bandaríkjunum fyrir Tides á Edition, Katja Tuomainen frá Finnlandi fyrir Fröken Reykjavík, Colibrí Jimenez frá Mexíkó fyrir Skreið og Ana Dolores Gonzáles frá Mexíkó fyrir Apótek Kithen og Bar.

„Við sjáum líka núna hversu mikil áhrif umræðan hafði. Við sjáum strax breytingar í fjölda þátttakenda kvenna í ár. Það er magnað að sjá að einn þriðji þátttakenda eru konur. Þetta hefur aldrei gerst áður og okkur langar að hrósa forsvarsmönnum Food& fun fyrir að taka þátt í þessum tímabæru breytingum. Þetta eru tímamót,“ segir Elma.

Helga segir að þó svo að Matur og drykkur hafi verið eini veitingastaðurinn sem gagnrýndi það opinberlega í fyrra að allir þátttakendur væru karlmenn sé augljóst að fleiri veitingastaðir hafi tekið það til sín.

„Það rigndi yfir okkur skilaboðum. Konur í bransanum þökkuðu okkur fyrir að hafa bent á þetta og þessa löngu þörfu umræðu,“ segir Elma.

Karlmenn hafi átt sviðið í veitingabransanum

Elma segir karlmenn hafa átt sviðið í veitingabransanum hingað til og konur hafi þannig átt erfitt uppdráttar.

„Það er það sem kemur í ljós í kjölfar umræðunnar í fyrra. Þá sjáum við greinilega þörf fyrir vettvangi kvenna í bransanum til að tjá sig, standa saman og þétta raðir.“

Elma segir það oft þannig að eldhúsin séu að mestu skipuð karlmönnum.

„Konur geta upplifað sig einangraðar í rosalega karllægu umhverfi og það er svo mikilvægt að brjóta á þessari einangrun og lyfta þeim konum sem starfa í bransanum og gefa þeim tækifæri. Það er svo oft sem þær fá ekki tækifæri í þessu karllæga umhverfi.“

Frá því í fyrra hafa þær og aðrar konur staðið fyrir hittingum fyrir konur í veitingabransanum, litlum og stórum, sem hafi verið afar vel sóttir. 

„Þetta er ein leið til að efla konur og styrkja tengslanet okkar á milli. Þannig upplifunin sé að við eigum bakland þó að við séum fáar inni á stöðunum. Þannig þú getir leitað til einhvers sem þú þekkir,“ segir Helga. 

Helga segist spennt að taka á móti Sonju á Mat og drykk. Saman munu þær bjóða upp á tíu rétta matseðil á Mat og drykk ásamt sérstökum fjögurra rétta Food & Fun matseðli. Til að fullkomna upplifunina verður í boði sérvalin vínpörun frá forseta Vínþjónasamtaka Íslands, Ölbu E. H. Hough, og yfirþjóni Mats og drykkjar, Masza Solak.

Augljóslega hugsað út í þetta

„Ég fór út að borða hjá henni fyrir ekki svo löngu. Ég var í Osló og langaði að fara á Michelin-stað. Ég hafði val um tvo staði til að fara á og skoðaði þá báða á Instagram og sá að á öðrum staðnum voru bara myndir af körlum í eldhúsinu. Það var ekki ein einasta kona þar og ég tók ákvörðun um að fara ekki inn á stað þar sem ekki væri hugsað út í kynjahlutfall, eins og er gert á nær flestum vinnustöðum. Þannig ég fór til Sonju á Kontrast, þar sem augljóslega var verið að hugsa út í þetta,“ segir Helga.

Hún segir matinn sem Sonja eldar mjög í takt við matinn sem er eldaður á Mat og drykk.

„Hún er í ný-norrænni matargerð, einblínir á norsk matvæli og í svipuðum stíl og Matur og drykkur. Að nútíma bæði norska matargerð eins og við gerum íslenska. Þannig við erum spennt að vinna seðil í samvinnu fyrir Food & fun. Það verða þá réttir frá henni en við aðstoðum með hráefnin.“

Helga og Elma ætla báðar að reyna að heimsækja þá staði sem eru búnir að bóka kvenkokka á hátíðina.

„Maður þarf að taka meðvitaða ákvörðun þegar maður hefur svona val.“

Elma Backman

Helga tekur undir það.

„Ég held að flestir vinnustaðir viti að með fjölbreyttara úrvali af starfsfólki er ákveðin framþróun í þeirri grein. Það gildir það sama í eldhúsinu. Ef við pössum ekki upp á fjölbreytileikann og að það komi fólk að sköpuninni með sem fjölbreyttastan bakgrunn þá erum við ekki í framþróun. Þá erum við alltaf í því sama og stöndum í stað,“ segir Helga.

Hún segist stundum upplifa að menningin í eldhúsinu sé eftir á.

„Fólk hefur alveg haft orð á þessu við mig. Því líði eins og það stígi til fortíðar að koma inn í sum eldhús. Það get ég alveg tekið undir. Það getur þrifist óheilbrigð menning í eldhúsum eins og annars staðar.“

Bara konur í eldhúsinu

Á Mat og drykk starfa bara konur í eldhúsinu og þær segja markvisst hafi verið unnið að því að fá fleiri konur.

„Við erum bara með konur í dag en ekki fyrir svo löngu var þetta hlutfall 50 prósent hjá okkur. Fyrir öll skiptin þar sem eldhúsin hafa veiði full af körlum finnst mér alveg í lagi að eitt sinn sé eldhúsið fullt af konum,“ segir Helga.

Fyrir þau sem eru að taka sín fyrstu skref í að innleiða jafnrétti á sinn vinnustað segir Helga gott að byrja á því að horfa yfir starfsmannahópinn og meta hvort þau telji hann of einsleitan.

„Þau ættu að reyna að hafa kynjahlutfallið ekki of skakkt. Miðað við umsóknirnar sem við fáum til okkar met ég að það sé ekki ógerlegt að passa upp á þetta. Svo er það umhverfið, hvernig þú stuðlir að og skapir umhverfi sem fólki líðir vel í, öllu fólki. Það þarf að passa upp á þetta á öllum vinnustöðum.“

Elma tekur undir þetta og nefnir í þessu samhengi menninguna og talsmátann inni á vinnustöðunum. Það megi skoða það vel.

Þær segjast spenntar að hitta konurnar sem eru að koma á hátíðina og það sé mjög gleðilegt að kynjahlutfallið sé annað en í fyrra.

„Það gerir hátíðina betri. Konur þurfa að hafa fyrirmyndir svo þær geti séð að þetta geti verið eitthvað fyrir þær. Ungar stelpur þurfa að geta séð kvenkokka svo þær geti séð að þetta geti verið vettvangur fyrir þær. Það þarf sýnilegar kvenkyns fyrirmyndir og við þurfum að lyfta þeim upp svo við greiðum leiðina fyrir yngri kynslóðir. Það skiptir mestu máli.“