Trump kemur ekki á óvart, en Evrópa getur það Sveinn Ólafsson skrifar 3. mars 2025 11:02 Þegar Donald Trump var kosinn forseti í annað skiptið í nóvember síðastliðnum, fór hann mikinn með yfirlýsingagleði eins og oft áður. Þá var gjarnan sagt í fréttum að Trump kæmi á óvart með nýjustu yfirlýsingu sinni. Þær komu líka í löngum röðum. Að koma á óvart er eitt sem hann gerir ekki, búinn að vera í fréttum í næstum hálfa öld og hefur ekkert breyst. Það kemur ekki á óvart að hann skuli sífellt tala niður þau sem standa lakar í samfélaginu, og hefja til valda ríkustu tæknibræðurna. Sífelldar yfirlýsingar um að ganga í skrokk á þessum eða hinum sem standa höllum fæti koma svo sannarlega ekki á óvart. Það kemur ekki á óvart að Trump láti reka það fólk frá herjum Bandaríkjanna sem hefur hafist upp af eigin verðleikum, og það kemur ekki á óvart að hann snúi því einmitt við og ásaki þau um að komist áfram í krafti kyns eða húðlitar. Það vita öll sem vilja vita að hann vill koma hvítum miðaldra körlum að í staðinn. Þar hefur enginn lærdómur verið dreginn og engri hegðan breytt síðan 1950, þegar Roy Cohn, lærifaðir Trumps og Joseph McCarthy hömuðust gegn hernum. Erfitt er að segja hver haldi að þessi framkoma Trumps verði Bandaríkjunum til góðs. Það var þó nógu stór hluti kjósenda til að koma honum að í annað skiptið. Það hefur komið í ljós, og kom engum hagfræðingum á óvart, að tollastefna Trumps á fyrra kjörtímabili skaðaði hag Bandaríkjanna. Það er ekkert sem bendir til annars en að tollastefnan verði harðari á þessu kjörtímabili og skaði Bandaríkin enn meira. Það mun ekki koma á óvart. Þá er komin upp leikur sem verður sífellt ógeðfelldari fyrir önnur efnahagsveldi, sem er að hóta tollum og refsingum, og segja síðan að sérstakir vinir geti fengið að sleppa við refsingarnar. Það vill enginn búa í þannig ofbeldissambandi og þjóðir munu svara Bandaríkjunum með þeirra eigin meðulum. Það kemur ekki á óvart að Trump tekur upp hanskann fyrir Pútín á næsta ófyrirleitinn hátt og vandséð hvernig það styrki stöðu Bandaríkjanna. Ruddaleg framkoma stjórnar hans í garð vinveittra ríkja mun eyðileggja viðskipti við Bandaríkin og grafa undan stöðu þeirra. Trump-liðar segja gjarnan að Evrópa og Japan séu efnahagsleg stórveldi en standi herfræðilega illa. Þetta tvennt hefur þó yfirleitt farið saman, að lönd með mikið svigrúm í efnahag geta orðið öflug herveldi. Það sem hefur haldið aftur af Evrópu og Japan er heimsskipan eftir 1945. Eftir síðustu framgöngu Trumps er fátt sem stendur í vegi fyrir miklum breytingum hjá þeim. Það er ekki lengur bara að þau ætli að leggja meira til varnarmála, þau hreinlega verða að leggja meira til þeirra. Margir telja að hervæðing þessara þjóða muni þýða högg á efnahag þeirra. Það er ekkert samasemmerki þar á milli, heldur fer alfarið eftir hvernig verður haldið á stjórn þessara mála. Stærsta efnahagsveldi heimsins, Bandaríkin, hafa vaxið með miklum útgjöldum til hermála. Smærri ríki eins og Ísrael hafa gert það sömuleiðis. Önnur ríki, eins og Sovétríkin/Rússland hafa farið illa út úr mikilli hervæðingu á friðartímum. Flest stærri Evrópuríki hafa langa reynslu af stríðum, mun lengri og meiri en Bandaríkin. Ríki Evrópusambandsins hafa um 1,3 milljónir hermanna, mun meira en Rússland eða Bandaríkin hafa hvort um sig. Það er ljóst að Bretar munu taka afstöðu í varnarmálum með andstæðingum Rússa og bætast við þessa tölu. Þó að ekki verði um neinn einn Evrópuher að ræða, þá munu bandamenn í Vestur-Evrópu sameinast undir merkjum Joint Expeditionary Force, endurvekja Western European Union eða mynda annað varnarbandalag þegar þörfin krefur. Á næsta ári fagna Bandaríkin 250 ára afmæli sínu og Donald Trump 80 árum, eða um þriðjungi af ævi föðurlands síns, sem hefur fóstrað hann vel. Því miður mun það ekki koma á óvart að hann fagni þessum tímamótum með því að krefjast enn meiri hörku gegn þeim sem hann er ósammála, og að hann hefji hagsmuni stærstu fyrirtækjanna enn hærra. Þá verður viðkvæðið að það sem er gott fyrir stórfyrirtækin sé gott fyrir Bandaríkin. Það verður ekki hugað að eigum smárra fyrirtækja eða fjölskyldna. Það verður ekki hugað að hagsmunum millistórra fyrirtækja. Svo reynir hann að breiða yfir allt sem hann segir með því að skjóta inn nokkrum sinnum: „Sagði ég það? Ég trúi ekki að ég hafi sagt það. Næsta spurning.“ Þá er stærsta efnahags- og herveldi heimsins komið á þann stað að leiðtogi þess gerir í því að ekkert sé að marka orð hans. Ekkert sem kemur þar á óvart. Þjóðir heims hafa slæma reynslu af undanlátssemi við uppivöðslusama þjóðarleiðtoga. Þannig tilraunir til friðþægingar hafa verið merktar sem heigulskapur og þeir sem það stunda í versta falli samverkamenn þeirra sem seilast eftir annarra landi. Höfundur er upplýsinga- og stjórnsýlufræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Donald Trump Mest lesið Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Sjá meira
Þegar Donald Trump var kosinn forseti í annað skiptið í nóvember síðastliðnum, fór hann mikinn með yfirlýsingagleði eins og oft áður. Þá var gjarnan sagt í fréttum að Trump kæmi á óvart með nýjustu yfirlýsingu sinni. Þær komu líka í löngum röðum. Að koma á óvart er eitt sem hann gerir ekki, búinn að vera í fréttum í næstum hálfa öld og hefur ekkert breyst. Það kemur ekki á óvart að hann skuli sífellt tala niður þau sem standa lakar í samfélaginu, og hefja til valda ríkustu tæknibræðurna. Sífelldar yfirlýsingar um að ganga í skrokk á þessum eða hinum sem standa höllum fæti koma svo sannarlega ekki á óvart. Það kemur ekki á óvart að Trump láti reka það fólk frá herjum Bandaríkjanna sem hefur hafist upp af eigin verðleikum, og það kemur ekki á óvart að hann snúi því einmitt við og ásaki þau um að komist áfram í krafti kyns eða húðlitar. Það vita öll sem vilja vita að hann vill koma hvítum miðaldra körlum að í staðinn. Þar hefur enginn lærdómur verið dreginn og engri hegðan breytt síðan 1950, þegar Roy Cohn, lærifaðir Trumps og Joseph McCarthy hömuðust gegn hernum. Erfitt er að segja hver haldi að þessi framkoma Trumps verði Bandaríkjunum til góðs. Það var þó nógu stór hluti kjósenda til að koma honum að í annað skiptið. Það hefur komið í ljós, og kom engum hagfræðingum á óvart, að tollastefna Trumps á fyrra kjörtímabili skaðaði hag Bandaríkjanna. Það er ekkert sem bendir til annars en að tollastefnan verði harðari á þessu kjörtímabili og skaði Bandaríkin enn meira. Það mun ekki koma á óvart. Þá er komin upp leikur sem verður sífellt ógeðfelldari fyrir önnur efnahagsveldi, sem er að hóta tollum og refsingum, og segja síðan að sérstakir vinir geti fengið að sleppa við refsingarnar. Það vill enginn búa í þannig ofbeldissambandi og þjóðir munu svara Bandaríkjunum með þeirra eigin meðulum. Það kemur ekki á óvart að Trump tekur upp hanskann fyrir Pútín á næsta ófyrirleitinn hátt og vandséð hvernig það styrki stöðu Bandaríkjanna. Ruddaleg framkoma stjórnar hans í garð vinveittra ríkja mun eyðileggja viðskipti við Bandaríkin og grafa undan stöðu þeirra. Trump-liðar segja gjarnan að Evrópa og Japan séu efnahagsleg stórveldi en standi herfræðilega illa. Þetta tvennt hefur þó yfirleitt farið saman, að lönd með mikið svigrúm í efnahag geta orðið öflug herveldi. Það sem hefur haldið aftur af Evrópu og Japan er heimsskipan eftir 1945. Eftir síðustu framgöngu Trumps er fátt sem stendur í vegi fyrir miklum breytingum hjá þeim. Það er ekki lengur bara að þau ætli að leggja meira til varnarmála, þau hreinlega verða að leggja meira til þeirra. Margir telja að hervæðing þessara þjóða muni þýða högg á efnahag þeirra. Það er ekkert samasemmerki þar á milli, heldur fer alfarið eftir hvernig verður haldið á stjórn þessara mála. Stærsta efnahagsveldi heimsins, Bandaríkin, hafa vaxið með miklum útgjöldum til hermála. Smærri ríki eins og Ísrael hafa gert það sömuleiðis. Önnur ríki, eins og Sovétríkin/Rússland hafa farið illa út úr mikilli hervæðingu á friðartímum. Flest stærri Evrópuríki hafa langa reynslu af stríðum, mun lengri og meiri en Bandaríkin. Ríki Evrópusambandsins hafa um 1,3 milljónir hermanna, mun meira en Rússland eða Bandaríkin hafa hvort um sig. Það er ljóst að Bretar munu taka afstöðu í varnarmálum með andstæðingum Rússa og bætast við þessa tölu. Þó að ekki verði um neinn einn Evrópuher að ræða, þá munu bandamenn í Vestur-Evrópu sameinast undir merkjum Joint Expeditionary Force, endurvekja Western European Union eða mynda annað varnarbandalag þegar þörfin krefur. Á næsta ári fagna Bandaríkin 250 ára afmæli sínu og Donald Trump 80 árum, eða um þriðjungi af ævi föðurlands síns, sem hefur fóstrað hann vel. Því miður mun það ekki koma á óvart að hann fagni þessum tímamótum með því að krefjast enn meiri hörku gegn þeim sem hann er ósammála, og að hann hefji hagsmuni stærstu fyrirtækjanna enn hærra. Þá verður viðkvæðið að það sem er gott fyrir stórfyrirtækin sé gott fyrir Bandaríkin. Það verður ekki hugað að eigum smárra fyrirtækja eða fjölskyldna. Það verður ekki hugað að hagsmunum millistórra fyrirtækja. Svo reynir hann að breiða yfir allt sem hann segir með því að skjóta inn nokkrum sinnum: „Sagði ég það? Ég trúi ekki að ég hafi sagt það. Næsta spurning.“ Þá er stærsta efnahags- og herveldi heimsins komið á þann stað að leiðtogi þess gerir í því að ekkert sé að marka orð hans. Ekkert sem kemur þar á óvart. Þjóðir heims hafa slæma reynslu af undanlátssemi við uppivöðslusama þjóðarleiðtoga. Þannig tilraunir til friðþægingar hafa verið merktar sem heigulskapur og þeir sem það stunda í versta falli samverkamenn þeirra sem seilast eftir annarra landi. Höfundur er upplýsinga- og stjórnsýlufræðingur.
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun