Þöggun ofbeldis Sara Rós Kristinsdóttir skrifar 10. febrúar 2025 20:32 Það hefur alltaf verið mér mikil ráðgáta afhverju nánast allir sem standa upp og berjast gegn ofbeldi og ofbeldismenningu þurfa í kjölfarið að sæta ofbeldi, andlegu, ljótum hótunum eða jafnvel útskúfun og aðal áherslan er frekar þá sá aðili sem vekur athygli á ofbeldinu frekar en umræðan um alvarleika ofbeldisins. Baráttufólk gegn ofbeldi þykir “of mikið” það þykir vera að skemma “mannorð” annarra. Þau eru of djörf, of djarft orðaval. Ég er ekki að segja að það eigi ekki að fjalla um viðfangsefnið af ákveðinni nærgætni en á það þá mögulega við mest ef það leikur einhver vafi á því að ofbeldi hafi átt sér stað. Vissulega kemur það fyrir en við verðum samt að líta á þá staðreynd hversu sjaldgæft það er í hlutfalli við það þegar raunverulegt ofbeldi hefur átt sér stað. Sannarlega má segja að aðili sem viljandi sakar annan um ofbeldi gagnvart til að skaða mannorð er þá ofbeldis manneskjan. Það virðist heldur viðkvæmt líka þegar bent er á kynin í þessu samhengi að karlmenn beiti konur oftar ofbeldi, kynbundið ofbeldi. Jú það er rétt að bæði kynin verða fyrir ofbeldi og það þarf að uppræta allt ofbeldi. En það er ekki hægt að líta fram hjá því hvaða hópur eða hópar eru í mestri hættu að verða fórnalömb ofbeldis. Konur eru í meiri hættu á að verða fórnarlömb ofbeldis. Skilgreining: Kynbundið ofbeldi: Ofbeldi á grundvelli kyns sem leiðir til eða gæti leitt til líkamlegs, kynferðislegs eða sálræns skaða eða þjáninga þess sem fyrir því verður, einnig hótun um slíkt, þvingun eða handahófskennda sviptingu frelsis, bæði í einkalífi og á opinberum vettvangi. Birtingarmyndir kynbundins ofbeldis geta verið ýmsar, t.d.andlegt,stafrænt,fjárhagslegt eðalíkamlegt ofbeldi, heimilisofbeldi,kynferðisofbeldi, mansal, vændi eða morð. -Fengið af heimasíðu Sjúk ást Konur, fatlaðar konur, kvár, og trans fólk og fleiri jaðarhópar en ég nefni hér eru í meiri hættu á að verða fyrir ofbeldi. Ekki er með nokkrum hætti hægt að breiða yfir það hvað raun tölfræði sýnir okkur í ofbeldismálum. Það er líka köld staðreynd að karlmenn eru oftar gerendur. Það þýðir ekki að allir karlmenn séu gerendur ofbeldis síður en svo og því er það mín óskhyggja að fleiri karlmenn líti upp til þeirra karlmanna og kvenmanna sem eru að tala og vinna gegn ofbeldi af öllu tagi. “Alvarlegasta birtingarform mismununar og félagslegrar undirokunar fatlaðs fólks á Íslandi er ofbeldi af ýmsum toga. Fyrirliggjandi kannanir benda til þess að í meirihluta tilvika séu gerendur ofbeldis gagnvart fötluðu fólki ekki sóttir til saka hvað þá dæmdir.” Ágúst 2020 -Heimild: Ofbeldi gegn fötluðum, logreglan.is Framkvæmdastjóri Þroskahjálpar segir “allt kerfið óhagstætt fötluðu fólki sem verður fyrir ofbeldi. Hún segir kerfislægra breytinga þörf, en þær séu erfiðar því engar rannsóknir séu til um umfang ofbeldis gagnvart fötluðu fólki á Íslandi.” -Þorgerður Anna Gunnasdóttir framkvæmdastjóri Þroskahjálpar “Um heim allan verður fólk fyrir mismunun og árásum sökum þess hvern það elskar, hvernig það kýs að tjá kyn sitt eða upplifir það, og í raun fyrir að vera það sjálft!” -Heimild: Amnesty.is Við þurfum ekki að vera sammála um allt orðaval eða hvernig er vakin athygli á ofbeldinu. Við þurfum bara að vera sammála um að við líðum ekki ofbeldi. Að við sem samfélag ætlum okkur að vernda samferðafólk okkar, að við ætlum að virða tilverurétt fólks, að við ætlum að bera virðingu fyrir og fagna fjölbreytileikanum. Að við ætlum ekki að þagga niður ofbeldi og ekki heldur þegar við vitum að það er að gerast innan veggja heimilis hjá fólki. Við þurfum að vera sammála um að styðja við þolendur og gefa þeim rými og hjálparhönd. Að við dæmum ekki þolendur ofbeldis. Við verðum að setja ábyrgð yfir á gerendur alltaf. Það er á ábyrgð gerenda að vinna í sínum málum, vinna úr áföllum eða því sem þarf að vinna úr og leitast eftir og þiggja aðstoð. Við eigum aldrei að sætta okkur við ofbeldið. Við þurfum öll að fræða okkur um það hvað ofbeldi er og hvaða skaðlegu afleiðingar það hefur fyrir þolendur. Það getur haft gríðarlega skaðlegar langtíma afleiðingar fyrir þolanda bæði líkamlega og andlega. Það getur líka skaðað aðstandendur þolanda. Það virðist vera að umræða um ofbeldi stuði marga. Hvernig getum við þá tekið þessa baráttu? Ef við segjum ekki réttar staðreyndir. Ef ekki má afhjúpa neitt? Er hrár sannleikur of erfiður? Tölfræði um ofbeldismál eru ekki fagrar heldur eru þær óhuggulegar. Þær valda manni skelfingu. Er ekki að betra að við sýnum samstöðu gegn ofbeldi sem samfélag? Ég las um þessa mýtu í pistli hjá Eygló Harðardóttir sem er verkefnastjóri hjá embætti ríkislögreglustjóra. “almennt er trú á að "alvöru" brotaþolar tilkynni brot strax.” En raunin er allt önnur því það er stór hluti þolenda sem tilkynna aldrei og það segir okkur að tölfræðin sem við sjáum í opinberum gögnum gefur ekki rétta mynd af vandanum. Erlendar rannsóknir sýna að það er afar sjaldgæft að það sé tilkynnt um ofbeldi sem ekki átti sér stað, semsagt falskar ásakanir. Tölfræðin 2024 Kynferðisbrot brotaþolar 2024 Fjöldi mála á borði lögreglu: 427 mál Þar af konur 88% þolenda og karlmenn 12% þolenda Kynferðisbrot grunaðir 2024: 94% grunaðra eru karlmenn og 6% kvenmenn Heimilisofbeldi 2024: Fjöldi árasaraðila 929 og árásarþola 1071 Árásaraðilar voru í 75 % karlmanna og 25% konur Árásarþolar voru í 68.2 % tilfella konur og 31.8 % tilfella karlmenn Heimildir: Lögreglan, opinberar skýrslur er að finna inn á logreglan.is Betra samfélag Vinnum saman að lausnum, styðjum við þau frábæru úrræði sem nú þegar eru til staðar. Úrræði sem hjálpa þolendum, einnig úrræðum sem hjálpa gerendum það er líka mikilvægt að þeir fái aðstoð. Í hópi gerenda erum við ekki að tala um eina manngerð heldur eru ofbeldismál ólík. Ekki er hægt að setja alla gerendur undir sama hatt. Tryggjum það að fólk sem berst ötullega gegn ofbeldi verði ekki fyrir ofbeldi fyrir það að berjast gegn því. Að við sem verðum vitni að slíku komum þeim þá frekar til varnar og verum þannig fyrirmyndir fyrir annað fólk að gera slíkt hið sama. Að þolendur ofbeldis sem stíga fram verði ekki fyrir frekara ofbeldi fyrir það að sýna hugrekki og þora. Ég þekki það af eigin raun að verða fyrir ofbeldi og það hafi verið reynt að þagga það niður. Þegar ég talaði upphátt um ofbeldið var mér hótað. Þó var þetta fyrir tíma samfélagsmiðla og ekki fór ég í fjölmiðla heldur opnaði ég mig við fólkið í kringum mig. Þolendur þora oft ekki að tjá sig vegna hræðslu um að verða fyrir frekara ofbeldi. Ég vil fá að þakka samtökunum Stígamótum sem studdu mig og urðu mín lífsbjörg. Þangað inn fór ég um 19 ára gömul. Var í um það bil 1 ár í sálfræðimeðferð og fór í hópastarf sem er ein dýrmætasta sjálfsvinna sem ég hef unnið. Ég bý enn að þeirri sjálfsvinnu orðin 36 ára gömul kona. Mig langar að setja þau úrræði sem eru í boði hér en þennan lista er að finna inn á heimasíðu lögreglunnar. Miðstöðvar fyrir þolendur ofbeldis Bjarkarhlíð – Reykjavík– 553 3000 –www.bjarkarhlid.is Bjarmahlíð – Akureyri– 551 2520 – www.bjarmahlid.is Sigurhæðir – Selfoss – 834 5566 –www.sigurhaedir.is Þolendasamtök Aflið – Akureyri – 461 5959 – www.aflidak.is Stígamót – 562 6868 – 800 6868 – www.stigamot.is Kvennaathvarfið – 561 3720/561 1285 – www.kvennaathvarf.is Kvennaathvarfið – Akureyri – 561 1205 – Kvennaráðgjöfin – www.kvennaradgjofin.is Fyrir þá sem hafa áhyggjur af hegðun sinni eða hafa beitt ofbeldi Taktu skrefið – www.taktuskrefid.is Heimilisfriður – 555 3020 – www.heimilisfridur.is Ætíð er hægt að hringja í 1717 hjálparsíma Rauða krossins til að tala við einhvern í trúnaði #Égtrúi Höfundur er kona, fræðsluaðili, þáttastjórnandi, áhugamanneskja um allt sem er mannlegt og aktivisti sem berst fyrir jafnrétti og almennt styður við þolendur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kynferðisofbeldi Kynbundið ofbeldi Mest lesið Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kolbrún Pálsdóttir sem næsti rektor HÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vitskert veröld Einar Helgason skrifar Skoðun Draumurinn um hið fullkomna öryggisnet Signý Jóhannesdóttir skrifar Skoðun Sönnunarbyrði og hagsmunaárekstur Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Sem doktorsnemi styð ég Silju Báru til Rektors Háskóla Íslands Eva Jörgensen skrifar Skoðun Sterk og breið samtök – tími til að styrkja rödd minni fyrirtækja Friðrik Árnason skrifar Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir skrifar Skoðun Börn með fjölþættan vanda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey skrifar Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah skrifar Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson skrifar Sjá meira
Það hefur alltaf verið mér mikil ráðgáta afhverju nánast allir sem standa upp og berjast gegn ofbeldi og ofbeldismenningu þurfa í kjölfarið að sæta ofbeldi, andlegu, ljótum hótunum eða jafnvel útskúfun og aðal áherslan er frekar þá sá aðili sem vekur athygli á ofbeldinu frekar en umræðan um alvarleika ofbeldisins. Baráttufólk gegn ofbeldi þykir “of mikið” það þykir vera að skemma “mannorð” annarra. Þau eru of djörf, of djarft orðaval. Ég er ekki að segja að það eigi ekki að fjalla um viðfangsefnið af ákveðinni nærgætni en á það þá mögulega við mest ef það leikur einhver vafi á því að ofbeldi hafi átt sér stað. Vissulega kemur það fyrir en við verðum samt að líta á þá staðreynd hversu sjaldgæft það er í hlutfalli við það þegar raunverulegt ofbeldi hefur átt sér stað. Sannarlega má segja að aðili sem viljandi sakar annan um ofbeldi gagnvart til að skaða mannorð er þá ofbeldis manneskjan. Það virðist heldur viðkvæmt líka þegar bent er á kynin í þessu samhengi að karlmenn beiti konur oftar ofbeldi, kynbundið ofbeldi. Jú það er rétt að bæði kynin verða fyrir ofbeldi og það þarf að uppræta allt ofbeldi. En það er ekki hægt að líta fram hjá því hvaða hópur eða hópar eru í mestri hættu að verða fórnalömb ofbeldis. Konur eru í meiri hættu á að verða fórnarlömb ofbeldis. Skilgreining: Kynbundið ofbeldi: Ofbeldi á grundvelli kyns sem leiðir til eða gæti leitt til líkamlegs, kynferðislegs eða sálræns skaða eða þjáninga þess sem fyrir því verður, einnig hótun um slíkt, þvingun eða handahófskennda sviptingu frelsis, bæði í einkalífi og á opinberum vettvangi. Birtingarmyndir kynbundins ofbeldis geta verið ýmsar, t.d.andlegt,stafrænt,fjárhagslegt eðalíkamlegt ofbeldi, heimilisofbeldi,kynferðisofbeldi, mansal, vændi eða morð. -Fengið af heimasíðu Sjúk ást Konur, fatlaðar konur, kvár, og trans fólk og fleiri jaðarhópar en ég nefni hér eru í meiri hættu á að verða fyrir ofbeldi. Ekki er með nokkrum hætti hægt að breiða yfir það hvað raun tölfræði sýnir okkur í ofbeldismálum. Það er líka köld staðreynd að karlmenn eru oftar gerendur. Það þýðir ekki að allir karlmenn séu gerendur ofbeldis síður en svo og því er það mín óskhyggja að fleiri karlmenn líti upp til þeirra karlmanna og kvenmanna sem eru að tala og vinna gegn ofbeldi af öllu tagi. “Alvarlegasta birtingarform mismununar og félagslegrar undirokunar fatlaðs fólks á Íslandi er ofbeldi af ýmsum toga. Fyrirliggjandi kannanir benda til þess að í meirihluta tilvika séu gerendur ofbeldis gagnvart fötluðu fólki ekki sóttir til saka hvað þá dæmdir.” Ágúst 2020 -Heimild: Ofbeldi gegn fötluðum, logreglan.is Framkvæmdastjóri Þroskahjálpar segir “allt kerfið óhagstætt fötluðu fólki sem verður fyrir ofbeldi. Hún segir kerfislægra breytinga þörf, en þær séu erfiðar því engar rannsóknir séu til um umfang ofbeldis gagnvart fötluðu fólki á Íslandi.” -Þorgerður Anna Gunnasdóttir framkvæmdastjóri Þroskahjálpar “Um heim allan verður fólk fyrir mismunun og árásum sökum þess hvern það elskar, hvernig það kýs að tjá kyn sitt eða upplifir það, og í raun fyrir að vera það sjálft!” -Heimild: Amnesty.is Við þurfum ekki að vera sammála um allt orðaval eða hvernig er vakin athygli á ofbeldinu. Við þurfum bara að vera sammála um að við líðum ekki ofbeldi. Að við sem samfélag ætlum okkur að vernda samferðafólk okkar, að við ætlum að virða tilverurétt fólks, að við ætlum að bera virðingu fyrir og fagna fjölbreytileikanum. Að við ætlum ekki að þagga niður ofbeldi og ekki heldur þegar við vitum að það er að gerast innan veggja heimilis hjá fólki. Við þurfum að vera sammála um að styðja við þolendur og gefa þeim rými og hjálparhönd. Að við dæmum ekki þolendur ofbeldis. Við verðum að setja ábyrgð yfir á gerendur alltaf. Það er á ábyrgð gerenda að vinna í sínum málum, vinna úr áföllum eða því sem þarf að vinna úr og leitast eftir og þiggja aðstoð. Við eigum aldrei að sætta okkur við ofbeldið. Við þurfum öll að fræða okkur um það hvað ofbeldi er og hvaða skaðlegu afleiðingar það hefur fyrir þolendur. Það getur haft gríðarlega skaðlegar langtíma afleiðingar fyrir þolanda bæði líkamlega og andlega. Það getur líka skaðað aðstandendur þolanda. Það virðist vera að umræða um ofbeldi stuði marga. Hvernig getum við þá tekið þessa baráttu? Ef við segjum ekki réttar staðreyndir. Ef ekki má afhjúpa neitt? Er hrár sannleikur of erfiður? Tölfræði um ofbeldismál eru ekki fagrar heldur eru þær óhuggulegar. Þær valda manni skelfingu. Er ekki að betra að við sýnum samstöðu gegn ofbeldi sem samfélag? Ég las um þessa mýtu í pistli hjá Eygló Harðardóttir sem er verkefnastjóri hjá embætti ríkislögreglustjóra. “almennt er trú á að "alvöru" brotaþolar tilkynni brot strax.” En raunin er allt önnur því það er stór hluti þolenda sem tilkynna aldrei og það segir okkur að tölfræðin sem við sjáum í opinberum gögnum gefur ekki rétta mynd af vandanum. Erlendar rannsóknir sýna að það er afar sjaldgæft að það sé tilkynnt um ofbeldi sem ekki átti sér stað, semsagt falskar ásakanir. Tölfræðin 2024 Kynferðisbrot brotaþolar 2024 Fjöldi mála á borði lögreglu: 427 mál Þar af konur 88% þolenda og karlmenn 12% þolenda Kynferðisbrot grunaðir 2024: 94% grunaðra eru karlmenn og 6% kvenmenn Heimilisofbeldi 2024: Fjöldi árasaraðila 929 og árásarþola 1071 Árásaraðilar voru í 75 % karlmanna og 25% konur Árásarþolar voru í 68.2 % tilfella konur og 31.8 % tilfella karlmenn Heimildir: Lögreglan, opinberar skýrslur er að finna inn á logreglan.is Betra samfélag Vinnum saman að lausnum, styðjum við þau frábæru úrræði sem nú þegar eru til staðar. Úrræði sem hjálpa þolendum, einnig úrræðum sem hjálpa gerendum það er líka mikilvægt að þeir fái aðstoð. Í hópi gerenda erum við ekki að tala um eina manngerð heldur eru ofbeldismál ólík. Ekki er hægt að setja alla gerendur undir sama hatt. Tryggjum það að fólk sem berst ötullega gegn ofbeldi verði ekki fyrir ofbeldi fyrir það að berjast gegn því. Að við sem verðum vitni að slíku komum þeim þá frekar til varnar og verum þannig fyrirmyndir fyrir annað fólk að gera slíkt hið sama. Að þolendur ofbeldis sem stíga fram verði ekki fyrir frekara ofbeldi fyrir það að sýna hugrekki og þora. Ég þekki það af eigin raun að verða fyrir ofbeldi og það hafi verið reynt að þagga það niður. Þegar ég talaði upphátt um ofbeldið var mér hótað. Þó var þetta fyrir tíma samfélagsmiðla og ekki fór ég í fjölmiðla heldur opnaði ég mig við fólkið í kringum mig. Þolendur þora oft ekki að tjá sig vegna hræðslu um að verða fyrir frekara ofbeldi. Ég vil fá að þakka samtökunum Stígamótum sem studdu mig og urðu mín lífsbjörg. Þangað inn fór ég um 19 ára gömul. Var í um það bil 1 ár í sálfræðimeðferð og fór í hópastarf sem er ein dýrmætasta sjálfsvinna sem ég hef unnið. Ég bý enn að þeirri sjálfsvinnu orðin 36 ára gömul kona. Mig langar að setja þau úrræði sem eru í boði hér en þennan lista er að finna inn á heimasíðu lögreglunnar. Miðstöðvar fyrir þolendur ofbeldis Bjarkarhlíð – Reykjavík– 553 3000 –www.bjarkarhlid.is Bjarmahlíð – Akureyri– 551 2520 – www.bjarmahlid.is Sigurhæðir – Selfoss – 834 5566 –www.sigurhaedir.is Þolendasamtök Aflið – Akureyri – 461 5959 – www.aflidak.is Stígamót – 562 6868 – 800 6868 – www.stigamot.is Kvennaathvarfið – 561 3720/561 1285 – www.kvennaathvarf.is Kvennaathvarfið – Akureyri – 561 1205 – Kvennaráðgjöfin – www.kvennaradgjofin.is Fyrir þá sem hafa áhyggjur af hegðun sinni eða hafa beitt ofbeldi Taktu skrefið – www.taktuskrefid.is Heimilisfriður – 555 3020 – www.heimilisfridur.is Ætíð er hægt að hringja í 1717 hjálparsíma Rauða krossins til að tala við einhvern í trúnaði #Égtrúi Höfundur er kona, fræðsluaðili, þáttastjórnandi, áhugamanneskja um allt sem er mannlegt og aktivisti sem berst fyrir jafnrétti og almennt styður við þolendur.
Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar