Viljum við frjálshyggju? Reynir Böðvarsson skrifar 27. nóvember 2024 15:32 Frjálshyggjan var kölluð gamalfrjálshyggja á millistríðsárunum og hafði mjög svo neikvæða merkingu og þangað skyldi aldrei farið aftur með þjóðfélagsþróunina. Nú heitir þessi sama hugmyndafræði nýfrjálshyggja og við erum aftur sokkin á kaf í hana þökk sé óheftuðum kapítalisma síðustu áratuga. Nýfrjálshyggjan, hugmyndafræði sem hefur mótað hagstjórn og samfélagsgerð flestra ríkja frá lokum 20. aldar, leggur áherslu á markaðsfrelsi, einkavæðingu, niðurskurð opinberra útgjalda og einstaklingshyggju. Þrátt fyrir að þessi stefna hafi í fyrstu verið kynnt sem lausn við efnahagslegum vandamálum, hefur hún valdið djúpstæðum neikvæðum áhrifum á samfélög víða um heim. Hún brýtur niður samfélagsgerð með því að veikja samstöðu, auka ójöfnuð og grafa undan grunnstoðum samfélagsins. Eitt helsta einkenni nýfrjálshyggjunnar er áherslan á einkavæðingu og niðurskurð í velferðarkerfum. Þegar opinber þjónusta, eins og heilbrigðis- og menntakerfi, er skorin niður eða færð í hendur einkaaðila, verða afleiðingarnar oft skelfilegar fyrir þá sem minnst hafa á milli handanna. Þetta veldur því að ójöfnuður eykst, þar sem velstæðir geta keypt sér aðgang að gæðum, á meðan fátækir eru skildir eftir. Þar með veikist grunnur samfélagslegs samtryggingar, og einstaklingar verða meira háðir eigin fjárhag en sameiginlegum úrræðum. Þetta dregur úr samkennd og brýtur niður félagslega samstöðu. Áherslan á markaðsfrelsi hefur einnig í för með sér aukin óstöðugleika á vinnumarkaði. Með minni reglusetningu og áherslu á „sveigjanleika“ eiga starfsmenn á hættu að missa stöðugleika í starfi, missa réttindi og verða fyrir lakari kjörum. Þetta leiðir til meiri óöryggis meðal vinnandi fólks og veldur streitu og álagi, sem grefur undan félagslegum tengslum og heilsu. Í stað þess að sjá vinnu sem stöðugan grunn fyrir lífsgæði, er hún orðin óöruggur þáttur í lífi margra. Auk þess hefur nýfrjálshyggjan haft áhrif á pólitískt landslag með því að veikja lýðræðislegar stofnanir og auka vægi fyrirtækja í ákvarðanatöku. Þegar efnahagslegar ákvarðanir eru færðar úr höndum kjörinna fulltrúa til markaðsafla og stórfyrirtækja, minnkar traust almennings á stjórnmálakerfinu. Þetta leiðir til þess að almenningur upplifir sig áhrifalausan gagnvart kerfinu, sem eykur sundrungu og óánægju. Að lokum brýtur nýfrjálshyggjan niður siðferðilegan grunn samfélagsins með því að upphefja einstaklingshyggju á kostnað samábyrgðar. Þegar áherslan er lögð á eigin hagsmuni fram yfir þá sameiginlegu, veikist tilfinningin fyrir samfélagslegri ábyrgð. Samfélög, sem áður byggðust á samvinnu og gagnkvæmri hjálp, verða brotakenndari og andrúmsloft samkeppni leysir af hólmi samstöðu. Nýfrjálshyggjan, með áherslu sinni á markaðsvæðingu, einstaklingshyggju og niðurskurð samfélagslegra stoða, hefur því leitt til versnandi félagslegra, efnahagslegra og siðferðilegra aðstæðna í mörgum samfélögum. Hún skilur eftir sig brotin samfélög þar sem ójöfnuður, sundrung og vantraust ríkja. Í komandi kosningum ber því að varast flokka á hægri vængnum, Sjálfstæðisflokk, Miðflokk og Viðreisn og miðjuflokkar eins og Framsóknarflokkurinn og Flokkur fólksins eru vísir til þess að hoppa í sæng með hægri flokkunum fái þeir tækifæri til þess. Samfylkingin og Píratar hafa margt gott á sinni stefnuskrá en þurfa aðhald frá vinstri. Eini flokkurinn sem býður fram í þessum kosningum og hefur góðan möguleika á að ná mönnum inn á þing og veita þetta aðhald er Sósíalistaflokkur Íslands þar sem Sanna Magdalena Mörtudóttir er í forystu. Höfundur er sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reynir Böðvarsson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Sósíalistaflokkurinn Mest lesið Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Skoðun Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Sjá meira
Frjálshyggjan var kölluð gamalfrjálshyggja á millistríðsárunum og hafði mjög svo neikvæða merkingu og þangað skyldi aldrei farið aftur með þjóðfélagsþróunina. Nú heitir þessi sama hugmyndafræði nýfrjálshyggja og við erum aftur sokkin á kaf í hana þökk sé óheftuðum kapítalisma síðustu áratuga. Nýfrjálshyggjan, hugmyndafræði sem hefur mótað hagstjórn og samfélagsgerð flestra ríkja frá lokum 20. aldar, leggur áherslu á markaðsfrelsi, einkavæðingu, niðurskurð opinberra útgjalda og einstaklingshyggju. Þrátt fyrir að þessi stefna hafi í fyrstu verið kynnt sem lausn við efnahagslegum vandamálum, hefur hún valdið djúpstæðum neikvæðum áhrifum á samfélög víða um heim. Hún brýtur niður samfélagsgerð með því að veikja samstöðu, auka ójöfnuð og grafa undan grunnstoðum samfélagsins. Eitt helsta einkenni nýfrjálshyggjunnar er áherslan á einkavæðingu og niðurskurð í velferðarkerfum. Þegar opinber þjónusta, eins og heilbrigðis- og menntakerfi, er skorin niður eða færð í hendur einkaaðila, verða afleiðingarnar oft skelfilegar fyrir þá sem minnst hafa á milli handanna. Þetta veldur því að ójöfnuður eykst, þar sem velstæðir geta keypt sér aðgang að gæðum, á meðan fátækir eru skildir eftir. Þar með veikist grunnur samfélagslegs samtryggingar, og einstaklingar verða meira háðir eigin fjárhag en sameiginlegum úrræðum. Þetta dregur úr samkennd og brýtur niður félagslega samstöðu. Áherslan á markaðsfrelsi hefur einnig í för með sér aukin óstöðugleika á vinnumarkaði. Með minni reglusetningu og áherslu á „sveigjanleika“ eiga starfsmenn á hættu að missa stöðugleika í starfi, missa réttindi og verða fyrir lakari kjörum. Þetta leiðir til meiri óöryggis meðal vinnandi fólks og veldur streitu og álagi, sem grefur undan félagslegum tengslum og heilsu. Í stað þess að sjá vinnu sem stöðugan grunn fyrir lífsgæði, er hún orðin óöruggur þáttur í lífi margra. Auk þess hefur nýfrjálshyggjan haft áhrif á pólitískt landslag með því að veikja lýðræðislegar stofnanir og auka vægi fyrirtækja í ákvarðanatöku. Þegar efnahagslegar ákvarðanir eru færðar úr höndum kjörinna fulltrúa til markaðsafla og stórfyrirtækja, minnkar traust almennings á stjórnmálakerfinu. Þetta leiðir til þess að almenningur upplifir sig áhrifalausan gagnvart kerfinu, sem eykur sundrungu og óánægju. Að lokum brýtur nýfrjálshyggjan niður siðferðilegan grunn samfélagsins með því að upphefja einstaklingshyggju á kostnað samábyrgðar. Þegar áherslan er lögð á eigin hagsmuni fram yfir þá sameiginlegu, veikist tilfinningin fyrir samfélagslegri ábyrgð. Samfélög, sem áður byggðust á samvinnu og gagnkvæmri hjálp, verða brotakenndari og andrúmsloft samkeppni leysir af hólmi samstöðu. Nýfrjálshyggjan, með áherslu sinni á markaðsvæðingu, einstaklingshyggju og niðurskurð samfélagslegra stoða, hefur því leitt til versnandi félagslegra, efnahagslegra og siðferðilegra aðstæðna í mörgum samfélögum. Hún skilur eftir sig brotin samfélög þar sem ójöfnuður, sundrung og vantraust ríkja. Í komandi kosningum ber því að varast flokka á hægri vængnum, Sjálfstæðisflokk, Miðflokk og Viðreisn og miðjuflokkar eins og Framsóknarflokkurinn og Flokkur fólksins eru vísir til þess að hoppa í sæng með hægri flokkunum fái þeir tækifæri til þess. Samfylkingin og Píratar hafa margt gott á sinni stefnuskrá en þurfa aðhald frá vinstri. Eini flokkurinn sem býður fram í þessum kosningum og hefur góðan möguleika á að ná mönnum inn á þing og veita þetta aðhald er Sósíalistaflokkur Íslands þar sem Sanna Magdalena Mörtudóttir er í forystu. Höfundur er sósíalisti.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun