Borgar­línu­vagnar þeir einu sem fái að aka Frí­kirkju- og Skot­hús­veg

Þetta kemur fram í nýrri umhverfismatsskýrslu sem Vegagerðin hefur lagt fram vegna framkvæmda við fyrstu lotu borgarlínunnar á milli Ártúnshöfða í Reykjavík og Hamraborgar í Kópavogi. Þar koma fram nokkrar breytingar frá fyrri áformum um legu borgarlínu um höfuðborgina.

Þessi fyrsta lota borgarlínunnar er um fimmtán kílómetra löng og er gert ráð fyrir 26 stoppistöðvum þótt sá fjöldi kunni að breytast á næstu hönnunarstigum. 

Leiðin liggur frá Árstúnshöfða, yfir Elliðaárnar við Geirsnef, eftir Suðurlandsbraut, Laugavegi og Hverfisgötu niður í miðborgina, þaðan í gegnum háskólasvæðið, fram hjá Landspítalanum og Háskólanum í Reykjavík, yfir nýja Fossvogsbrú yfir í Kársnes í Kópavogi og á endanum upp í Hamraborg.

Umfangsminni og einfaldari gatnamót helsti kosturinn

Stærsta breytingin á leið borgarlínu sem er að finna í umhverfismatinu er í gegnum miðborg Reykjavíkur. Áður hafði verið miðað við að borgarlínan færi hringleið beggja vegna við Tjörnina og að hún æki í blandaðri umferð eftir Skothúsvegi, Fríkirkjuvegi og Lækjargötu á leið sinni til suðurs en Suðurgötu, Vonarstræti og Lækjargötu til norðurs.

Vegagerðin telur nú eina leið fyrir borgarlínu um miðborgina ákjósanlegasta kostinn. Hún færi þá um Skothúsveg, Fríkirkjuveg og Lækjargötu í báðar áttir. Sérakrein yrði fyrir borgarlínuna á Fríkirkjuvegi og Skothúsvegi að Bjarkargötu og ekki yrði gert ráð fyrir umferð einkabíla þar. Suðurgatan yrði þá aftur tvístefnugata en hún hefur verið einstefnugata til suðurs undanfarin ár.

Helstu rökin fyrir breytingunni eru meðal annars sögð umfangsminni og einfaldari gatnamót, að borgarlína hafi ekki áhrif á Vonarstræti og Suðurgötu, að gæði þjónustu borgarlínunnar verði þau sömu í báðar áttir og hámarkshraði hennar hærri. Þá hafi hjólandi og gangandi meira pláss og öryggi þeirra því meira.

Aukakrókur að Hörpu og einstefna upp Hverfisgötu

Um gatnamót Bankastrætis og Lækjargötu, sem eru ein fjölförnustu gatnamót gangandi vegfarenda í borginni, segir í umhverfismatsskýrslunni að aðeins verði leyfð hægri beygja frá Bankastræti inn á Lækjargötu með tilkomu borgarlínu. 

Í kortahefti sem fylgir skýrslunni er hins vegar lagt til að gatnamótin verði lokuð bílaumferð til að veita almenningsrými og stoppistöð aukna þjónustu.

Almennum akreinum um Lækjargötu verður fækkað um eina í hvora átt til þess að rýma til fyrir borgarlínuvagna sem aka í sérrými á milli ólíkra akstursstefna eins og gert er ráð fyrir víðar í borgarlandinu.

Nú er einnig gert ráð fyrir endastöð borgarlínu til vesturs og viðsnúningssvæði fyrir borgarlínuvagna við Faxagötu nærri Hörpu. Þá verði upphafsstöð fyrir umferð borgarlínu til austurs við Kalkofnsveg.

Hverfisgata verður einstefnugata fyrir almenna bílaumferð til austurs þar sem hún deilir rými með borgarlínunni á milli Lækjargötu og Barónsstígs. Núverandi akrein til vesturs verður lögð undir borgarlínu á þessum kafla. Efsti hluti Hverfisgötunnar, á milli Barónsstígs og Snorrabrautar, verður með borgarlínu í miðjunni og göngustígar hvor sínu megin við hana.

Verri þjónusta við HÍ að fara um Eggertsgötu en Sturlugötu

Útskýrt er í skýrslunni hvers vegna Sturlugata varð frekar fyrir valinu fyrir leið borgarlínu í gegnum háskólasvæðið en Eggertsgata eða Hringbraut. Sturlugata liggur frá Suðurgötu að Njarðargötu en Eggertsgata samhliða henni aðeins sunnar, í gegnum byggð stúdentaíbúða.

Talið er að ný stöð við Eggertsgötu hefði sterka tengingu við íbúðahverfið í Litla Skerjafirði og að hún hefði tækifæri til þess að verða virk, sameiginleg hverfismiðja vísindagarða Háskóla Íslands og stúdentasamfélagsins sem býr þar í við Sæmundargötu. Hún þjónaði aftur á móti þungamiðju starfsemi háskólans verr en ef borgarlínan færi um Sturlugötu.

Þá væri borgarlínuleiðin 1,3 kílómetrum lengri en ella færi hún um Eggertsgötu án þess þó að stöðvum fjölgaði. Ferðatíminn yrði þannig lengri og rekstrarkostnaður leiðanetsins hærri. Kostnaður við innviðauppbyggingu yrði einnig meiri.

Ekki liggur fyrir útfærsla á borgarlínunni fram hjá Landspítala og Háskólanum í Reykjavík.

Fækka bílastæðum og akreinum fyrir bíla á Suðurlandsbraut

Einhverjar mestu breytingarnar sem verða með tilkomu borgarlínunnar eru fyrirhugaðar á Suðurlandsbraut og hluta Laugavegar í Reykjavík. Þar stendur til að fækka akreinum fyrir bílaumferð úr fjórum í tvær ásamt því að fækka bílastæðum. Borgarlínan verður í sérrými á milli bílaakreina hvor í sína átt á Suðurlandsbraut og á Laugavegi á milli Kringlumýrarbrautar og Katrínartúns.

Til skoðunar kom að hafa borgarlínu sunnan megin í núverandi Suðurlandsbraut þar sem mikil atvinnustarfsemi er. Sá kostur var talinn síðri en að hafa borgarlínuna í miðjunni, fyrst og fremst vegna þess að bílaumferð til og frá lóðum og götum sunnan megin þyrfti þá alltaf að þvera borgarlínubrautina. Æskilegt væri því að takmarka umferð til suðurs verulega.

Ekki var talið hyggilegt að halda tveimur bílaakreinum í hvora átt, meðal annars vegna þess að þá þyrfti að ganga á græn svæði í Laugardalnum. Þá sé afkastagetu núverandi skipulags Suðurlandsbrautar enn ekki náð og því séu líkur á að bílaumferð þar aukist enn frekar. Það gerði umhverfið enn síðra en það er í dag fyrir aðra vegfarendur en ökumenn bifreiða. Búist er við að bílaumferð færist að hluta til í aðrar götur, helst Sæbraut og Miklubraut.

Á milli Katrínartúns og Hlemms verður Laugavegur eingöngu ætlaður borgarlínunni, auk gangandi og hjólandi.

Mestu breytingarnar á gatnamótum við Skeiðarvog og Suðurlandsbraut

Við austari enda Suðurlandsbrautar verða einnig breytingar. Í stað hringtorgs á gatnamótum hennar og Skeiðarvogs koma ljósastýrð gatnamót. Núverandi beygja úr hringtorginu inn í Fákafen verður lögð af með breytingunum. Af þeim fimm gatnamótum sem á að breyta í fyrstu lotu borgarlínu eru þessar sagðar þær mestu.

Þá á að loka Langholtsvegi við Gnoðarvog en hann nær nú út að Suðurlandsbraut.

Þaðan á borgarlína að liggja um Vogabyggð og Geirsnef upp í Ártúnshöfða. Ákjósanlegasti kosturinn af þremur um legu og þverun borgarlínu á Elliðaárvogum og Sæbraut er sagður norðlæg lega sem er næst þeirri staðsetningu sem var sett fram í vinningstillögu um Sæbrautarstokk. Sú leið þverar eystri ál Elliðaáa á stuttri brú en hún kræfist hins vegar 140 metra lengrar brúr yfir vestari álinn.

Þessum kosti er talið til tekna að hann sé sveigjanlegur þar sem margar brúargerðir séu mögulegar og hægt sé að aðlaga staðsetningu stoppistöðvar að aðstæðum þar. Lágmarksrask verði einnig austur og vestur af Geirsnefi.

Of margar vinkilbeygjur í Vesturvör

Þegar komið er yfir fyrirhugaða Fossvogsbrú á borgarlínan að liggja um Bakkabraut og svo Borgarholtsbraut í Kópavogi upp að Hamraborg. Um ástæðu þess að sú leið varð fyrir valinu frekar en að borgarlínan færi um Vesturvör, norðanmegin á Kársnesi, segir meðal annars að á síðarnefndu leiðinni væru fleiri vinkilbeygjur, hringtorg og krappar beygjur sem lengdu ferðatíma.

Þá væri ekki mögulegt að koma fyrir sérrými borgarlínu á jafnlögum kafla og á Borgarholtsbraut. Leiðin væri lengri, dýrari og hún hefði minni tengingu við sunnanvert Kársnesið. Mikil bílaumferð á Kársnesbraut eru einnig sögð draga úr greiðfærni borgarlínunnar.