Gamaldags hlutverk foreldra Sæunn Kjartansdóttir skrifar 2. september 2024 11:30 Mörgum finnst gamaldags að foreldrar séu aðalumönnunaraðilar barna sinna og því er ég alveg sammála. Það er raunar ekki bara gamaldags heldur svo forneskjulegt að það nær aftur til frummannsins. Þegar hann sinnti afkvæmum sínum urðu til tilfinningabönd sem juku líkur á að börnin lifðu af og kæmust til manns. Þá eins og nú voru foreldrarnir langmikilvægasta fólkið í lífi barna sinna. Þó hvíldi ábyrgðin ekki eingöngu á þeirra herðum. Allir létu sig varða um annarra manna börn af þeirri einföldu ástæðu að hópurinn þarfnaðist nýrra krafta og endurnýjunar. Tilfinningabönd barna við fullorðna sem grundvallast á samkennd og væntumþykju veita börnum öryggi, næringu og örvun sem þau þarfnast til að þroskast og dafna. Þannig var það þá og þannig er það nú. Hvort sem við horfum 100 eða 200 000 ár aftur í tímann er engu saman að jafna í umgjörð samfélagsins en eitt hefur ekki breyst: Þörf barna fyrir umönnun. Þrátt fyrir langa þróun mannsins eru börn ennþá ósjálfbjarga í nokkur ár, fyrirhafnasöm og mjög truflandi. Ungbarn getur bókstaflega ekki neitt og tveggja ára barn er stjórnsamur óviti sem þarf stöðugt erftirlit og hjálp til að ráða við tilfinningar sínar. Á sama tíma geta foreldrar þurft aðstoð til að takast á við það tilfinningalega fárviðri sem fylgir umönnun barns. Ein manneskja eða tveir foreldrar eru ekki einfærir um að hugsa um barn. Þau þurfa samfélag. Og samfélagið er háð því að börn þroskist og verði burðugar manneskjur. Til að samræma gamaldags þarfir og nútímakröfur höfum við sammælst um að það sé tímaskekkja að foreldrar, og sérstaklega mæður, helgi sig barnauppeldi. Það komi sér betur að börnum sé sinnt af hópi ókunnugra. Í þessari breytingu höfum við misst sjónar á mikilvægum spurningum; Hverjir eru best til verksins fallnir á hverjum tíma? Hverjar eru þarfir barnsins og hverjar þarfir foreldranna? Sum ársgömul börn ráða vel við aðskilnað frá foreldrum og kynni við nýtt fólk en önnur eru viðkvæmari og þurfa lengri tíma með fáum útvöldum. Sumir foreldrar vilja vera lengi heima með barn á meðan aðrir vilja komast sem fyrst aftur í vinnu. Allir foreldrar sem eru heima þurfa tengsl við annað fullorðið fólk, trygga afkomu og sumir þurfa faglega aðstoð. Leikskólinn er mjög vel til þess fallinn að gegna hlutverki hóps sem styður við fjölskylduna en til þess þarf hann að vera örugg höfn fyrir börn en ekki hópur ókunnugra þar sem þau hitta einn starfsmann í dag og annan á morgun. Þá þarf að virða að þolmörk barna eru minni en fullorðinna. Það getur verið afar streituvaldandi fyrir ung börn að vera lengi innan um marga jafnaldra, fjarri foreldrum eða öðrum sem tengjast þeim tilfinningaböndum, og hvort tveggja getur haft áhrif á atgervi þeirra og heilsu. Sama hvað rannsóknir segja um ágæti þessa eða hins fyrirkomulags þá eru engin tvö börn eins og heldur engir tveir foreldrar eða tveir leikskólar. Þess vegna er til dæmis mjög gróft að fullyrða, eins og gert var í nýlegu Kastljósi, að best sé fyrir börn að komast á leikskóla tíu mánaða gömul. Þar er vitnað til rannsóknar sem skoðaði fyrst og fremst málþroska hjá börnum á leikskóla sem voru vel mannaðir fagfólki og með færri börn í hóp en við eigum að venjast. Jafnrétti sem stendur undir nafni krefst þess að rýnt sé í þarfir barna ekki síður en fullorðinna. Þar sem ung börn hafa enga getu til að berjast fyrir þörfum sínum eiga þau allt undir því að við sem samfélag tökum tillit til viðkvæmni þeirra og bjóðum upp á fjölbreyttar og barnsæmandi lausnir sem hæfa ólíkum fjölskyldum. Slíkar lausnir verða alltaf ófullkomnar en það er löngu tímabært að tilfinningalegar þarfir barna fái meira vægi í umræðu og ákvarðanatöku sem varðar velferð þeirra til lengri jafnt sem skemmri tíma. Þá myndi samfélagið líka græða helling. Höfundur er sálgreinir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sæunn Kjartansdóttir Börn og uppeldi Mest lesið Halldór 23.11.2024 Halldór Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Mörgum finnst gamaldags að foreldrar séu aðalumönnunaraðilar barna sinna og því er ég alveg sammála. Það er raunar ekki bara gamaldags heldur svo forneskjulegt að það nær aftur til frummannsins. Þegar hann sinnti afkvæmum sínum urðu til tilfinningabönd sem juku líkur á að börnin lifðu af og kæmust til manns. Þá eins og nú voru foreldrarnir langmikilvægasta fólkið í lífi barna sinna. Þó hvíldi ábyrgðin ekki eingöngu á þeirra herðum. Allir létu sig varða um annarra manna börn af þeirri einföldu ástæðu að hópurinn þarfnaðist nýrra krafta og endurnýjunar. Tilfinningabönd barna við fullorðna sem grundvallast á samkennd og væntumþykju veita börnum öryggi, næringu og örvun sem þau þarfnast til að þroskast og dafna. Þannig var það þá og þannig er það nú. Hvort sem við horfum 100 eða 200 000 ár aftur í tímann er engu saman að jafna í umgjörð samfélagsins en eitt hefur ekki breyst: Þörf barna fyrir umönnun. Þrátt fyrir langa þróun mannsins eru börn ennþá ósjálfbjarga í nokkur ár, fyrirhafnasöm og mjög truflandi. Ungbarn getur bókstaflega ekki neitt og tveggja ára barn er stjórnsamur óviti sem þarf stöðugt erftirlit og hjálp til að ráða við tilfinningar sínar. Á sama tíma geta foreldrar þurft aðstoð til að takast á við það tilfinningalega fárviðri sem fylgir umönnun barns. Ein manneskja eða tveir foreldrar eru ekki einfærir um að hugsa um barn. Þau þurfa samfélag. Og samfélagið er háð því að börn þroskist og verði burðugar manneskjur. Til að samræma gamaldags þarfir og nútímakröfur höfum við sammælst um að það sé tímaskekkja að foreldrar, og sérstaklega mæður, helgi sig barnauppeldi. Það komi sér betur að börnum sé sinnt af hópi ókunnugra. Í þessari breytingu höfum við misst sjónar á mikilvægum spurningum; Hverjir eru best til verksins fallnir á hverjum tíma? Hverjar eru þarfir barnsins og hverjar þarfir foreldranna? Sum ársgömul börn ráða vel við aðskilnað frá foreldrum og kynni við nýtt fólk en önnur eru viðkvæmari og þurfa lengri tíma með fáum útvöldum. Sumir foreldrar vilja vera lengi heima með barn á meðan aðrir vilja komast sem fyrst aftur í vinnu. Allir foreldrar sem eru heima þurfa tengsl við annað fullorðið fólk, trygga afkomu og sumir þurfa faglega aðstoð. Leikskólinn er mjög vel til þess fallinn að gegna hlutverki hóps sem styður við fjölskylduna en til þess þarf hann að vera örugg höfn fyrir börn en ekki hópur ókunnugra þar sem þau hitta einn starfsmann í dag og annan á morgun. Þá þarf að virða að þolmörk barna eru minni en fullorðinna. Það getur verið afar streituvaldandi fyrir ung börn að vera lengi innan um marga jafnaldra, fjarri foreldrum eða öðrum sem tengjast þeim tilfinningaböndum, og hvort tveggja getur haft áhrif á atgervi þeirra og heilsu. Sama hvað rannsóknir segja um ágæti þessa eða hins fyrirkomulags þá eru engin tvö börn eins og heldur engir tveir foreldrar eða tveir leikskólar. Þess vegna er til dæmis mjög gróft að fullyrða, eins og gert var í nýlegu Kastljósi, að best sé fyrir börn að komast á leikskóla tíu mánaða gömul. Þar er vitnað til rannsóknar sem skoðaði fyrst og fremst málþroska hjá börnum á leikskóla sem voru vel mannaðir fagfólki og með færri börn í hóp en við eigum að venjast. Jafnrétti sem stendur undir nafni krefst þess að rýnt sé í þarfir barna ekki síður en fullorðinna. Þar sem ung börn hafa enga getu til að berjast fyrir þörfum sínum eiga þau allt undir því að við sem samfélag tökum tillit til viðkvæmni þeirra og bjóðum upp á fjölbreyttar og barnsæmandi lausnir sem hæfa ólíkum fjölskyldum. Slíkar lausnir verða alltaf ófullkomnar en það er löngu tímabært að tilfinningalegar þarfir barna fái meira vægi í umræðu og ákvarðanatöku sem varðar velferð þeirra til lengri jafnt sem skemmri tíma. Þá myndi samfélagið líka græða helling. Höfundur er sálgreinir.
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun