Hópur fanga sé of veikur til að sitja inni Elín Margrét Böðvarsdóttir skrifar 18. júlí 2024 19:19 Fangelsi Hólmsheiði Hópur einstaklinga úr röðum fanga sem sitja inni ættu ekki að vera í fangelsi yfir höfuð að mati yfirmanns geðheilsuteymis fangelsa. Þó margt hafi breyst til hins betra að undanförnu bráðvanti betri úrræði. Geðheilsuteymi fangelsa hjá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins sinnir almennri geðheilbrigðisþjónustu við fanga á þverfaglegum grunni, meðal annars með reglulegum heimsóknum í fangelsin. Í teyminu starfa geðlæknir, hjúkrunarfræðingur, sálfræðingar, félagsráðgjafi og iðjuþjálfi sem sinna fjölbreyttri þjónustu við fanga í öllum fangelsis landsins. Matthías Matthíasson, teymisstjóri geðheilsuteymisins, segir teymið vinna náið með Landspítala, fangelsismálayfirvöldum, talsmönnum fanga og öðrum hagsmunaaðilum innan kerfisins. Mikil umræða hefur verið uppi að undanförnu um ástandið innan fangelsanna, einkum hvað snýr að geðheilbrigðismálum. „Staðan er erfið, því er ekki að neita. Það er staðreynd og í rauninni er hluti af því skortur á skilningi á því hvernig aðstæðurnar virka,“ segir Matthías Matthíasson, sálfræðingur og teymisstjóri geðheilsuteymisins. Hann tekur undir með þeim sem kallað hafa eftir betri úrræðum fyrir fanga sem glíma við geðrænan vanda. „Það vantar sérhæfð úrræði fyrir einstaklinga sem eru í fangelsum. Við erum að sjá fólk dæmt inn í fangelsi sem er kannski með mjög mikinn fíknivanda, er með alvarlegan geðvanda, er í geðrofsástandi og þeim er ætlað að dvelja í fangelsi.“ Í einhverjum tilfellum eigi þessir einstaklingar ekki heima í fangelsi. „Að mínu mati er nokkur hópur einstaklinga sem ættu ekki að vera í fangelsi yfir höfuð. Það er mögulegt að viðkomandi ættu að vera í einhvers konar öryggisúrræði en ekki fangelsi vegna þess að viðkomandi þurfa einhvers konar þjónustu og aðstoð,“ segir Matthías. Sakhæfismat vandasamt og stundum yfirborðskennt Hann setur jafnframt spurningamerki við framkvæmd sakhæfismats. Það eru dómstólar sem hafa endanlega úrskurðarvald um sakhæfi sakborninga, en mat geðlæknis er jafnan haft að leiðarljósi. „Sakhæfismatið er alla jafna hjá geðlæknum sem sumir fá aðrar fagstéttir, heilbrigðisstéttir til aðstoðar, en þetta er mjög vandasamt mat að vissu leyti. Vegna þess að þarna er verið að velta fyrir sér, var viðkomandi á staðnum andlega á verknaðar stundu? Og þetta er bara mjög erfitt að meta,“ segir Matthías. „Stundum er reynt að álykta sem svo að viðkomandi hafi verið undir áhrifum efna þannig að um sé að ræða einhvers konar geðrofseinkenni vegna neyslu. En að mínu viti þá er það oft of yfirborðskennt mat vegna þess að neyslan getur falið geðvanda sem er alvarlegur og er undirliggjandi. Og við sjáum hann síðan í fangelsunum jafnvel þegar neyslan er ekki til staðar vegna þess að fangelsið eins og til dæmis Hólmsheiði er þannig að það er ekki hægt að vera í neyslu þar í sumum tilfellum. Þá sjáum við mjög erfið geðrofseinkenni sem að þyrfti að taka tillit til vegna þess að viðkomandi er ekki að hafa gagn af fangelsisvistinni,“ bætir Matthías við. Reynt sé að bregðast við aðstæðum hverju sinni eftir bestu getu en Matthías leggur áherslu á náið samstarf sé milli teymisins, Landspítala, fangavarða og annarra innan kerfisins og vilji sé fyrir hendi til að bjóða betri þjónustu. „Stundum eru bara ekki til aðstæður, það er ekki til húsnæði, það er ekki til starfskraftur. Þannig að ramminn, umgjörðin, það bara vantar svo margt til að geta veitt þessa þjónustu vel.“ Þverfagleg þjónusta skili árangri Þjónusta teymisins nær einnig út fyrir veggi fangelsisins en til að mynda veitir teymið þjónustu til þeirra sem eru á reynslulausn. „Við erum geðheilsuteymi en við erum að reyna að mæta fjölbreyttum þörfum einstaklinga í fangelsum. Þess vegna höfum við stækkað teymið og fjölgað þeim faghópum heilbrigðisstarfsfólks sem eru í teyminu,“ segir Matthías. Þrátt fyrir krefjandi aðstæður og ýmsar áskoranir hefur náðst nokkur árangur að undanförnu að mati teymisins. Þverfagleg þjónusta hafi aukist og samstarf innan kerfisins hafi að mörgu leyti batnað síðan teymið tók fyrst til starfa árið 2020. Anna Þóra Þórhallsdóttir iðjuþjálfi, Matthías Matthíasson teymisstjóri og Tinna Dögg Sigurðardóttir sálfræðingur mynda Geðheilsuteymi fangelsa Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins ásamt þremur öðrum sérfræðingum.Vísir/Ragnar „Ég sem iðjuþjálfi er bæði í viðtölum og svolítið að mæta einstaklingnum þar sem hann er staddur. Horfa á umhverfið sem hann er í og reyna að auka bæði virkni og færni. Hvort sem það er að elda, komast í vinnu, venjuleg rútína eins og að komast á fætur og annað. Síðan erum við mikið að vinna með tilfinningastjórnun, samskiptafærni, kvíða og þunglyndi. Þetta er einstaklingsmiðuð þjónusta hjá okkur,“ segir Anna Þóra Þórhallsdóttir sem er iðjuþjálfi í teyminu. „Við viljum alla veganna trúa því að við séum að gera eitthvað jákvætt og eitthvað gott. Og því oftar sem maður hittir einstaklinginn þá sjáum við það alla veganna að við erum að byggja upp traust,“ segir Anna. Tinna Dögg Sigurðardóttir sálfræðingur teymisins tekur undir þetta. „Þetta eru náttúrlega bara mjög flóknar aðstæður. Að vera í fangelsi er mjög flókið og getur verið erfitt,“ segir Tinna. Fangelsismál Geðheilbrigði Heilbrigðismál Mest lesið Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Innlent Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Innlent Kærir Costner fyrir „ofbeldisfulla óundirbúna“ nauðgunarsenu Erlent Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Innlent „Okkur langar að börnin okkar fái öruggan stað til að vera á“ Innlent Gert að finna aðra staðsetningu fyrir hjólhýsabyggðina Innlent Gömul strætóskýli verði nýtt sem „byttebox“ Innlent Vestræn ríki niðurgreiða stríðsrekstur Rússa í Úkraínu Erlent Lífstíðarfangelsi fyrir að selja dóttur sína Erlent Leitinni að sundmanninum lokið að sinni Innlent Fleiri fréttir Eldur kviknaði í vörubíl á Reykjanesbraut Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Leit hefst á ný eftir hádegi Klúðursleg rannsókn lögreglu leiddi til sýknu skipstjóra Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Færa boðuð gagnmótmæli gegn rasisma vegna ofbeldisógnar Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Gömul strætóskýli verði nýtt sem „byttebox“ Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Gert að finna aðra staðsetningu fyrir hjólhýsabyggðina Sofandi á byggingarsvæðinu og „í vandræðum með vin sinn“ „Okkur langar að börnin okkar fái öruggan stað til að vera á“ Utanríkisráðherra Breta á Íslandi: „Gleður mig að Ísland vill vera með í bandalagi viljugra þjóða“ Biblíur og Kjarval sameinast í Vestmannaeyjum Tapaði 20 milljónum á svipstundu við að samþykkja beiðni Sjaldséð heimsókn utanríkisráðherra og háar upphæðir sem hverfa Ætla ekki að minnka leyfilegan dagsafla Leitinni að sundmanninum lokið að sinni „Arfavitlaus lausn“ að minnka aflann í hverri veiðiferð Barn fórst í Hvítá í gær Drengurinn er kominn í leitirnar Gróf slagsmál foreldra á fótboltamóti barna reyndust plat Ómetanlegt að koma skilaboðum sinnar kynslóðar á framfæri á svo stórum viðburði Segir ráðgjöf Hafró kippt úr sambandi og „gúmmítékki“ sendur á næstu ríkisstjórn Svæðið sem Veitur vilja girða „óþarflega stórt“ Enn unnið að því að ná dráttarvélinni upp eftir alvarlegt slys í Hvítá Strandveiðifrumvarp „með ólíkindum“ og drama í borðtennisheiminum Gæsluvarðhald framlengt um fjórar vikur Kynna bráðabirgðarúfærslu á strandveiðunum Sjá meira
Geðheilsuteymi fangelsa hjá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins sinnir almennri geðheilbrigðisþjónustu við fanga á þverfaglegum grunni, meðal annars með reglulegum heimsóknum í fangelsin. Í teyminu starfa geðlæknir, hjúkrunarfræðingur, sálfræðingar, félagsráðgjafi og iðjuþjálfi sem sinna fjölbreyttri þjónustu við fanga í öllum fangelsis landsins. Matthías Matthíasson, teymisstjóri geðheilsuteymisins, segir teymið vinna náið með Landspítala, fangelsismálayfirvöldum, talsmönnum fanga og öðrum hagsmunaaðilum innan kerfisins. Mikil umræða hefur verið uppi að undanförnu um ástandið innan fangelsanna, einkum hvað snýr að geðheilbrigðismálum. „Staðan er erfið, því er ekki að neita. Það er staðreynd og í rauninni er hluti af því skortur á skilningi á því hvernig aðstæðurnar virka,“ segir Matthías Matthíasson, sálfræðingur og teymisstjóri geðheilsuteymisins. Hann tekur undir með þeim sem kallað hafa eftir betri úrræðum fyrir fanga sem glíma við geðrænan vanda. „Það vantar sérhæfð úrræði fyrir einstaklinga sem eru í fangelsum. Við erum að sjá fólk dæmt inn í fangelsi sem er kannski með mjög mikinn fíknivanda, er með alvarlegan geðvanda, er í geðrofsástandi og þeim er ætlað að dvelja í fangelsi.“ Í einhverjum tilfellum eigi þessir einstaklingar ekki heima í fangelsi. „Að mínu mati er nokkur hópur einstaklinga sem ættu ekki að vera í fangelsi yfir höfuð. Það er mögulegt að viðkomandi ættu að vera í einhvers konar öryggisúrræði en ekki fangelsi vegna þess að viðkomandi þurfa einhvers konar þjónustu og aðstoð,“ segir Matthías. Sakhæfismat vandasamt og stundum yfirborðskennt Hann setur jafnframt spurningamerki við framkvæmd sakhæfismats. Það eru dómstólar sem hafa endanlega úrskurðarvald um sakhæfi sakborninga, en mat geðlæknis er jafnan haft að leiðarljósi. „Sakhæfismatið er alla jafna hjá geðlæknum sem sumir fá aðrar fagstéttir, heilbrigðisstéttir til aðstoðar, en þetta er mjög vandasamt mat að vissu leyti. Vegna þess að þarna er verið að velta fyrir sér, var viðkomandi á staðnum andlega á verknaðar stundu? Og þetta er bara mjög erfitt að meta,“ segir Matthías. „Stundum er reynt að álykta sem svo að viðkomandi hafi verið undir áhrifum efna þannig að um sé að ræða einhvers konar geðrofseinkenni vegna neyslu. En að mínu viti þá er það oft of yfirborðskennt mat vegna þess að neyslan getur falið geðvanda sem er alvarlegur og er undirliggjandi. Og við sjáum hann síðan í fangelsunum jafnvel þegar neyslan er ekki til staðar vegna þess að fangelsið eins og til dæmis Hólmsheiði er þannig að það er ekki hægt að vera í neyslu þar í sumum tilfellum. Þá sjáum við mjög erfið geðrofseinkenni sem að þyrfti að taka tillit til vegna þess að viðkomandi er ekki að hafa gagn af fangelsisvistinni,“ bætir Matthías við. Reynt sé að bregðast við aðstæðum hverju sinni eftir bestu getu en Matthías leggur áherslu á náið samstarf sé milli teymisins, Landspítala, fangavarða og annarra innan kerfisins og vilji sé fyrir hendi til að bjóða betri þjónustu. „Stundum eru bara ekki til aðstæður, það er ekki til húsnæði, það er ekki til starfskraftur. Þannig að ramminn, umgjörðin, það bara vantar svo margt til að geta veitt þessa þjónustu vel.“ Þverfagleg þjónusta skili árangri Þjónusta teymisins nær einnig út fyrir veggi fangelsisins en til að mynda veitir teymið þjónustu til þeirra sem eru á reynslulausn. „Við erum geðheilsuteymi en við erum að reyna að mæta fjölbreyttum þörfum einstaklinga í fangelsum. Þess vegna höfum við stækkað teymið og fjölgað þeim faghópum heilbrigðisstarfsfólks sem eru í teyminu,“ segir Matthías. Þrátt fyrir krefjandi aðstæður og ýmsar áskoranir hefur náðst nokkur árangur að undanförnu að mati teymisins. Þverfagleg þjónusta hafi aukist og samstarf innan kerfisins hafi að mörgu leyti batnað síðan teymið tók fyrst til starfa árið 2020. Anna Þóra Þórhallsdóttir iðjuþjálfi, Matthías Matthíasson teymisstjóri og Tinna Dögg Sigurðardóttir sálfræðingur mynda Geðheilsuteymi fangelsa Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins ásamt þremur öðrum sérfræðingum.Vísir/Ragnar „Ég sem iðjuþjálfi er bæði í viðtölum og svolítið að mæta einstaklingnum þar sem hann er staddur. Horfa á umhverfið sem hann er í og reyna að auka bæði virkni og færni. Hvort sem það er að elda, komast í vinnu, venjuleg rútína eins og að komast á fætur og annað. Síðan erum við mikið að vinna með tilfinningastjórnun, samskiptafærni, kvíða og þunglyndi. Þetta er einstaklingsmiðuð þjónusta hjá okkur,“ segir Anna Þóra Þórhallsdóttir sem er iðjuþjálfi í teyminu. „Við viljum alla veganna trúa því að við séum að gera eitthvað jákvætt og eitthvað gott. Og því oftar sem maður hittir einstaklinginn þá sjáum við það alla veganna að við erum að byggja upp traust,“ segir Anna. Tinna Dögg Sigurðardóttir sálfræðingur teymisins tekur undir þetta. „Þetta eru náttúrlega bara mjög flóknar aðstæður. Að vera í fangelsi er mjög flókið og getur verið erfitt,“ segir Tinna.
Fangelsismál Geðheilbrigði Heilbrigðismál Mest lesið Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Innlent Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Innlent Kærir Costner fyrir „ofbeldisfulla óundirbúna“ nauðgunarsenu Erlent Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Innlent „Okkur langar að börnin okkar fái öruggan stað til að vera á“ Innlent Gert að finna aðra staðsetningu fyrir hjólhýsabyggðina Innlent Gömul strætóskýli verði nýtt sem „byttebox“ Innlent Vestræn ríki niðurgreiða stríðsrekstur Rússa í Úkraínu Erlent Lífstíðarfangelsi fyrir að selja dóttur sína Erlent Leitinni að sundmanninum lokið að sinni Innlent Fleiri fréttir Eldur kviknaði í vörubíl á Reykjanesbraut Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Leit hefst á ný eftir hádegi Klúðursleg rannsókn lögreglu leiddi til sýknu skipstjóra Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Færa boðuð gagnmótmæli gegn rasisma vegna ofbeldisógnar Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Gömul strætóskýli verði nýtt sem „byttebox“ Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Gert að finna aðra staðsetningu fyrir hjólhýsabyggðina Sofandi á byggingarsvæðinu og „í vandræðum með vin sinn“ „Okkur langar að börnin okkar fái öruggan stað til að vera á“ Utanríkisráðherra Breta á Íslandi: „Gleður mig að Ísland vill vera með í bandalagi viljugra þjóða“ Biblíur og Kjarval sameinast í Vestmannaeyjum Tapaði 20 milljónum á svipstundu við að samþykkja beiðni Sjaldséð heimsókn utanríkisráðherra og háar upphæðir sem hverfa Ætla ekki að minnka leyfilegan dagsafla Leitinni að sundmanninum lokið að sinni „Arfavitlaus lausn“ að minnka aflann í hverri veiðiferð Barn fórst í Hvítá í gær Drengurinn er kominn í leitirnar Gróf slagsmál foreldra á fótboltamóti barna reyndust plat Ómetanlegt að koma skilaboðum sinnar kynslóðar á framfæri á svo stórum viðburði Segir ráðgjöf Hafró kippt úr sambandi og „gúmmítékki“ sendur á næstu ríkisstjórn Svæðið sem Veitur vilja girða „óþarflega stórt“ Enn unnið að því að ná dráttarvélinni upp eftir alvarlegt slys í Hvítá Strandveiðifrumvarp „með ólíkindum“ og drama í borðtennisheiminum Gæsluvarðhald framlengt um fjórar vikur Kynna bráðabirgðarúfærslu á strandveiðunum Sjá meira
Utanríkisráðherra Breta á Íslandi: „Gleður mig að Ísland vill vera með í bandalagi viljugra þjóða“