Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar 17. apríl 2024 13:01 Í lok mars voru samþykkt á Alþingi lög nr. 30/2024 um framleiðendafélög sem er breyting á búvörulögum nr. 99/1993. Allnokkur stormur hefur verið í fjölmiðlum um þessa lagasetningu og margir sjálfskipaðir sérfræðingar um málefni landbúnaðar tjáð sig um málið. Í umræðum um málið á Alþingi er athyglisvert að sjá afstöðumun einstakra þingmanna til málsins milli annarra og þriðju umræðu. Flestir sammála í annarri umræðu en í þriðju umræðu virðist eins og andhverfa sumra þingmanna hafi mætti í pontu og fundið málinu allt til foráttu. Á undanförnum árum höfum við sem stundum landbúnað skynjað vel þá gjá sem virðist fara stækkandi milli dreifbýlis og þéttbýlis. Að öllum líkindum er sú stökkbreyting sem varð í málflutning einstakra þingmanna milli annarra og þriðju umræðu til marks um áðurnefnda gjá og endurspeglast í þekkingarleysi á málefnum landbúnaðarins. Alþingi til varnar skulum við einnig hafa í huga orð fráfarandi matvælaráðherra í umræðum um málið 21. nóvember sl. þegar hún segir: „Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Það hefur verið skrifaður fjöldi skýrslna undanfarin ár sem hafa bent á nauðsyn þessarar lagasetningar og ég ætla að hrósa Alþingi fyrir að hafa stigið þetta skref og sýnt hvað í því býr. Sú samkeppni sem við stöndum frammi fyrir kemur erlendis frá og í öllum samanburði er íslenski markaðurinn örmarkaður. Þá er rétt að minna á þá staðreynd að krafan um ódýran mat er í raun ekkert annað en dýr blekking. Sjálfur hef ég í mínu búskap undanfarin ár verið að selja hluta af þeim afurðum sem ég framleiði beint frá býli. Í samtölum mínu við neytendur skynja ég mikinn velvilja neytenda í garð innlendrar framleiðslu sem virkar eins og vítamínsprauta á að halda áfram að gera það sem ég er að gera. Helstu ástæður dvínandi framleiðsluvilja bænda undanfarin ár, eru fyrst og fremst langvarandi afkomuleysi og sú staðreynd að kjör þeirra sem stunda landbúnað hafa dregist verulega saman í samanburði við kjör annarra stétta í landinu. Á vef Hagstofunnar má finna upplýsingar um atvinnutekjur skattskyldra einstaklinga á Íslandi. Árið 2022 voru meðalatvinnutekjur þeirra einstaklinga sem höfðu skráðar atvinnutekjur 624 þúsund krónur á mánuði. Í samantekt Byggðastofnunnar frá því í maí 2022 eru skilgreind nokkur mikilvæg sauðfjárræktarsvæði á landinu. Á meðfylgjandi mynd eru atvinnutekjur á landinu öllu bornar saman við atvinnutekjur í sveitarfélögum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og meðallaun á sauðfjárbúum skv. gagnasöfnun RML árið 2022. Mánaðarlaun sauðfjárbúa eru 45,5% af meðalmánaðarlaunum í landinu árið 2022. Er skrítið að framleiðsluvilji bænda hafi dvínað við þessi rekstrarskilyrði? Samanburður á atvinnutekjum (mánaðarlaunum) á landinu öllu, mikilvægum sauðfjársvæðum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og á sauðfjárbúum á landinu öllu árið 2022. Á undanförnum 20 árum hefur framleiðsla dilkakjöts á hverja vetrarfóðraða kind aukist um 20% skv. gögnum Hagstofunnar. Það endurspeglast í því að breytilegur kostnaður á föstu verðlagi hefur nánast staðið í stað á hvert kíló dilkakjöts samanber greiningu Landbúnaðarháskóla Íslands síðan í maí 2021. Þar segir: „Meðaltal breytilegs kostnaðar er 474 kr./kg að meðaltali árin 2017–2019 samanborið við 479 kr./kg fyrir allt tímabilið frá og með 1998.“ Bændur eru fyrst og fremst að kalla eftir sanngjarnari skiptingu vöruverðs milli frumframleiðenda, afurðastöðvar og verslunar. Þar er munurinn mikill eftir ólíkum greinum. Frumframleiðandi kjötvara er að fá að jafnaði 30-35% af útsöluverði vörunnar í búð í sinni hlut meðan frumframleiðandi á útiræktuðu grænmeti er að fá 50-60% af útsöluverði í búð, breytilegt eftir tegundum. Samkeppni við innlendan landbúnað kemur öll erlendis frá vegna smæðar markaðar og svo máttleysis stjórnvalda þegar kemur að tollum á búvörur. Höfum það hugfast að launakjör verkafólks erlendis eru allt önnur en launakjör verkafólks á Íslandi. Sú staðreynd skýrir að hluta að innflutta varan er ódýrari en sú innlenda. Erum við sem þjóð stolt af því? Er sjálfgefið að það verði alltaf til nægur matur erlendis til að flytja til Íslands? Í mörgum ríkjum telja menn sig hafa fundið út að lausnin á loftlagsvanda þjóða sé að fækka búfé vegna gasmengunar frá dýrum, en það hefur þær afleiðingar í för með sér að framleiðslan verður dýrari, framboð vörunnar dregst saman og það er alls ekki sjálfgefið að erlendis verði gnógt framboðs af þeirri vöru sem þarf til að metta mannfólk á Íslandi. Það kemur því spánskt fyrir sjónir að Félag atvinnurekenda og Neytendasamtökin séu komin í eina sæng saman um að nýsamþykkt breyting á búvörulögum sé stórhættuleg íslensku samfélagi. Er það virkilega svo að hagsmunir stórkaupmanna og hagsmunir neytenda séu þeir sömu í þessu máli? Þarna held ég að menn skorti þekkingu og vilja til að kynna sér staðreyndir málsins. Ég held að Neytendasamtökin ættu að hafa mun meiri áhyggjur af dvínandi framleiðsluvilja bænda um allan heim og hver áhrif þess verða til skemmri og lengri tíma á markað með matvörur. Við þurfum jú öll á bónda að halda á hverjum degi því maturinn verður ekki til í vél á færibandi í búðinni. Nýsamþykktar breytingar á búvörulögum veita kjötafurðastöðvum sömu tækifæri og lengi hafa þekkst í nágrannalöndum okkar til hagræðingar í rekstri. Þetta á að vera neytendum til hagsbóta og skila sér í sanngjarnara verði til bænda. Bændur eru líka neytendur – áfram íslenskur landbúnaður og innlend framleiðsla öllum neytendum til hagsbóta um ókomna tíð. Höfundur er sauðfjár- og grænmetisbóndi, formaður deildar sauðfjárbænda í Bændasamtökunum og á sæti í stjórn BÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Alþingi Eyjólfur Ingvi Bjarnason Undanþága kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum Mest lesið Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun Hvar er fyrirsjáanleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson Skoðun Skoðun Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Fréttir af baggavélum og lömbum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjáanleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Sjá meira
Í lok mars voru samþykkt á Alþingi lög nr. 30/2024 um framleiðendafélög sem er breyting á búvörulögum nr. 99/1993. Allnokkur stormur hefur verið í fjölmiðlum um þessa lagasetningu og margir sjálfskipaðir sérfræðingar um málefni landbúnaðar tjáð sig um málið. Í umræðum um málið á Alþingi er athyglisvert að sjá afstöðumun einstakra þingmanna til málsins milli annarra og þriðju umræðu. Flestir sammála í annarri umræðu en í þriðju umræðu virðist eins og andhverfa sumra þingmanna hafi mætti í pontu og fundið málinu allt til foráttu. Á undanförnum árum höfum við sem stundum landbúnað skynjað vel þá gjá sem virðist fara stækkandi milli dreifbýlis og þéttbýlis. Að öllum líkindum er sú stökkbreyting sem varð í málflutning einstakra þingmanna milli annarra og þriðju umræðu til marks um áðurnefnda gjá og endurspeglast í þekkingarleysi á málefnum landbúnaðarins. Alþingi til varnar skulum við einnig hafa í huga orð fráfarandi matvælaráðherra í umræðum um málið 21. nóvember sl. þegar hún segir: „Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Það hefur verið skrifaður fjöldi skýrslna undanfarin ár sem hafa bent á nauðsyn þessarar lagasetningar og ég ætla að hrósa Alþingi fyrir að hafa stigið þetta skref og sýnt hvað í því býr. Sú samkeppni sem við stöndum frammi fyrir kemur erlendis frá og í öllum samanburði er íslenski markaðurinn örmarkaður. Þá er rétt að minna á þá staðreynd að krafan um ódýran mat er í raun ekkert annað en dýr blekking. Sjálfur hef ég í mínu búskap undanfarin ár verið að selja hluta af þeim afurðum sem ég framleiði beint frá býli. Í samtölum mínu við neytendur skynja ég mikinn velvilja neytenda í garð innlendrar framleiðslu sem virkar eins og vítamínsprauta á að halda áfram að gera það sem ég er að gera. Helstu ástæður dvínandi framleiðsluvilja bænda undanfarin ár, eru fyrst og fremst langvarandi afkomuleysi og sú staðreynd að kjör þeirra sem stunda landbúnað hafa dregist verulega saman í samanburði við kjör annarra stétta í landinu. Á vef Hagstofunnar má finna upplýsingar um atvinnutekjur skattskyldra einstaklinga á Íslandi. Árið 2022 voru meðalatvinnutekjur þeirra einstaklinga sem höfðu skráðar atvinnutekjur 624 þúsund krónur á mánuði. Í samantekt Byggðastofnunnar frá því í maí 2022 eru skilgreind nokkur mikilvæg sauðfjárræktarsvæði á landinu. Á meðfylgjandi mynd eru atvinnutekjur á landinu öllu bornar saman við atvinnutekjur í sveitarfélögum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og meðallaun á sauðfjárbúum skv. gagnasöfnun RML árið 2022. Mánaðarlaun sauðfjárbúa eru 45,5% af meðalmánaðarlaunum í landinu árið 2022. Er skrítið að framleiðsluvilji bænda hafi dvínað við þessi rekstrarskilyrði? Samanburður á atvinnutekjum (mánaðarlaunum) á landinu öllu, mikilvægum sauðfjársvæðum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og á sauðfjárbúum á landinu öllu árið 2022. Á undanförnum 20 árum hefur framleiðsla dilkakjöts á hverja vetrarfóðraða kind aukist um 20% skv. gögnum Hagstofunnar. Það endurspeglast í því að breytilegur kostnaður á föstu verðlagi hefur nánast staðið í stað á hvert kíló dilkakjöts samanber greiningu Landbúnaðarháskóla Íslands síðan í maí 2021. Þar segir: „Meðaltal breytilegs kostnaðar er 474 kr./kg að meðaltali árin 2017–2019 samanborið við 479 kr./kg fyrir allt tímabilið frá og með 1998.“ Bændur eru fyrst og fremst að kalla eftir sanngjarnari skiptingu vöruverðs milli frumframleiðenda, afurðastöðvar og verslunar. Þar er munurinn mikill eftir ólíkum greinum. Frumframleiðandi kjötvara er að fá að jafnaði 30-35% af útsöluverði vörunnar í búð í sinni hlut meðan frumframleiðandi á útiræktuðu grænmeti er að fá 50-60% af útsöluverði í búð, breytilegt eftir tegundum. Samkeppni við innlendan landbúnað kemur öll erlendis frá vegna smæðar markaðar og svo máttleysis stjórnvalda þegar kemur að tollum á búvörur. Höfum það hugfast að launakjör verkafólks erlendis eru allt önnur en launakjör verkafólks á Íslandi. Sú staðreynd skýrir að hluta að innflutta varan er ódýrari en sú innlenda. Erum við sem þjóð stolt af því? Er sjálfgefið að það verði alltaf til nægur matur erlendis til að flytja til Íslands? Í mörgum ríkjum telja menn sig hafa fundið út að lausnin á loftlagsvanda þjóða sé að fækka búfé vegna gasmengunar frá dýrum, en það hefur þær afleiðingar í för með sér að framleiðslan verður dýrari, framboð vörunnar dregst saman og það er alls ekki sjálfgefið að erlendis verði gnógt framboðs af þeirri vöru sem þarf til að metta mannfólk á Íslandi. Það kemur því spánskt fyrir sjónir að Félag atvinnurekenda og Neytendasamtökin séu komin í eina sæng saman um að nýsamþykkt breyting á búvörulögum sé stórhættuleg íslensku samfélagi. Er það virkilega svo að hagsmunir stórkaupmanna og hagsmunir neytenda séu þeir sömu í þessu máli? Þarna held ég að menn skorti þekkingu og vilja til að kynna sér staðreyndir málsins. Ég held að Neytendasamtökin ættu að hafa mun meiri áhyggjur af dvínandi framleiðsluvilja bænda um allan heim og hver áhrif þess verða til skemmri og lengri tíma á markað með matvörur. Við þurfum jú öll á bónda að halda á hverjum degi því maturinn verður ekki til í vél á færibandi í búðinni. Nýsamþykktar breytingar á búvörulögum veita kjötafurðastöðvum sömu tækifæri og lengi hafa þekkst í nágrannalöndum okkar til hagræðingar í rekstri. Þetta á að vera neytendum til hagsbóta og skila sér í sanngjarnara verði til bænda. Bændur eru líka neytendur – áfram íslenskur landbúnaður og innlend framleiðsla öllum neytendum til hagsbóta um ókomna tíð. Höfundur er sauðfjár- og grænmetisbóndi, formaður deildar sauðfjárbænda í Bændasamtökunum og á sæti í stjórn BÍ.
Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen Skoðun
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar
Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen Skoðun
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun