Hvernig gervigreind gæti eyðilagt íslenska skóla Ragnar Þór Pétursson skrifar 18. október 2023 09:30 Það er algerlega ljóst að gervigreind mun hafa veruleg áhrif í skólum. Skárra væri það nú. Tækni, sem líkir nægilega vel eftir greind til að vera kennd við hana, hlýtur að vera viðfangsefni skóla með einhverjum hætti. Það mætti jafnvel halda því fram að í henni búi tækifæri til að leysa mörg af aðkallandi vandamálum skólakerfa heimsins í dag, til dæmis með því að aðlagast nemendum með hætti sem hingað til hefur verið óhugsandi. Á Íslandi er í gildi metnaðarfull stefna um notkun gervigreindar í skólum. Þar segir meðal annars „Nemendur þurfa frá unga aldri að kynnast nýrri tækni og kennarar að sama skapi að fá þann stuðning sem nauðsynlegur er til að leiða það lærdómsferli. Íslenskt menntakerfi hefur verið ein helsta undirstaða jafnaðarsamfélags á Íslandi, og þá sérstaklega á leik- og grunnskólastigi, og þar þarf hin almenna menntun sem styður stafræna færni, gagnrýna hugsun og upplýsingalæsi að hefjast.“ Að óbreyttu mun þessi stefna aldrei komast til framkvæmda. Sem í sjálfu sér er hvorki óvænt né nýtt. Ísland er líklega meðal fremstu þjóða í að setja stefnur um menntun sem útilokað er að innleiða. Það stendur ekki á kennurum. Nú þegar eru á sjötta hundrað íslenskra kennara búnir að mynda saman spjallhóp um gervigreind í kennslu. Þar deila þeir reynslu og hugmyndum hverjir með öðrum. Fjöldi kennara notar gervigreind í starfi sínu. Við vitum líka að stórir hópar nemenda nota gervigreind – og nærri allir nemendur á háskólastigi í okkar heimshluta. Það er hins vegar næstum útilokað að nota gervigreind í grunnskólum vegna þess að kennarar fá ekki að „leiða það lærdómsferli“. Ástæðan er Persónuvernd. Persónuvernd keyrir mikla bókstafstrúarstefnu í tæknimálum gagnvart skólum. Það virðist sem hjörð lögfræðinga stýri för eins og dráttarklár sem ekkert sér nema plógförin fyrir framan sig. Það eru nánast trúarsetningar hjá Persónuvernd að börnum sé ekki treystandi til að nota tækni, ávallt skuli gera ráð fyrir því að þau geti látið frá sér viðkvæmustu gerð persónuupplýsinga. Þá heldur Persónuvernd því fram að það séu mannréttindi barna að vera ósýnileg í stafrænum heimi og að allar „vettvangsferðir“ þeirra inn í slíkan heim skuli vera í rækilega vernduðu umhverfi. Persónuvernd hefur nánast ekkert lagt uppbyggilegt til þess verkefnis að nota tækni í skólastarfi en beitt fjársektum og refsingum af þeim mun meiri hörku. Það er of langt mál að rekja hér hvernig tal Persónuverndar um mannréttindi er bæði villandi og vanhugsað. Og það er alls ekki tími til að útskýra hvernig sú hugmynd börn eigi að vera „ósýnileg“ í stafrænum heimi er í raun bara endurgengin ranghugmynd um hlutverk barna í samfélögum. Mig langar að ávarpa þriðju stoðina í afstöðu Persónuverndar. Stofnunin lítur nefnilega á sig sem sérstaka verndara gegn stórfyrirtækjum sem ásælast persónuupplýsingar og líta á börn sem fjárþúfur. Engin stofnun á Íslandi vinnur að því harðari höndum en Persónuvernd að afhenda börn landsins stórfyrirtækjum til eignar. Fjársterk tæknifyrirtæki eru einu fyrirtækin sem hafa bolmagn til að stunda þá lögfræðilegu loftfimleika sem Persónuvernd krefst. Það er útilokað fyrir hugsjónafólk eða smærri aðila að gera kennslutækni eða hugbúnað sem uppfyllir þær fráleitu kröfur sem Persónuvernd vill gera. Ef Ísland tekur við flóttabarni frá Gaza mun það barn ekki geta tekið viðtal við ömmu sína fyrir samfélagsfræðiverkefni búi hún enn við botn Miðjarðarhafs. Barnið má ekki senda einn einasta tölvupóst út fyrir landamæri Evrópu. Þetta sama barn getur ekki notað þýðingarforrit til að gera sig skiljanlegt við bekkjarfélaga sína eða aðra í skólanum. Það er bannað. Þessi börn eru því flest með slík forrit í sínum eigin símum. En þá banna nú skólar í gríð og erg til að bjarga geðheilsu barnanna. Það virðist vera útbreidd skoðun í samfélaginu að skólinn skuli vera einhverskonar afvötnunarstöð eða hressingarhæli fyrir börn þar sem börnin geta dundað sér við að horfa á miðaldra fólk við tússtöflur – eins og fólk hefur gert í þessu samfélagi mann fram af manni sér til andlegrar uppbyggingar en mismikillar fræðslu. Framtíð svona samfélags er alveg skýr. Einn daginn fara að birtast ótal fréttir um að skólinn sé risaeðla og að Skóli 2.0 sé málið. Skóli 2.0 verður gervigreindur og stórfyrirtækin sem hann reka munu friðþægja persónuverndarfulltrúum hringinn í kringum landið. Þau þurfa nefnilega ekki að breyta persónuupplýsingunum í peninga. Til hvers að gera það þegar þau fá peningana milliliðalaust frá stjórnvöldum sem þykjast með því slá þrjár flugur í einu höggi, leysa kennaraskort, uppfæra skólana og tryggja jafnan aðgang að námi? Af ástæðum, sem of langt mál er að rekja hér, endar slíkt samfélag með ónýta skóla. Allt í boði Persónuverndar sem situr sæl hjá. Hennar skilyrðum hefur verið fullnægt og fórnarkostnaðurinn er hvort eð er ekkert sem hún hefur mikinn áhuga á. Kannski er vandi Persónuverndar sá að stofnunin á ekki nóg af peningum til að hjálpa til við að uppfæra sig og styðja við að hér þróist skólastarf með eðlilegum hætti. Þá þarf einfaldlega að kippa því í lag, ekki seinna en á morgun. Kannski er vandinn sá að stofnunin er hugmyndafræðilega trénuð, búin að sannfæra sig um að það séu mannréttindabrot að leyfa börnum að nota tækni. Þá þarf stofnunin að fara að vakna. Börnin öðlast nefnilega sjálfstæðan rétt til að nota flest af þessum tækjum um það leyti sem þau fermast. Þau eignast mjög mörg töluvert að fjármunum á svipuðum tíma. Þetta þýðir að nokkrum árum áður en börnin yfirgefa grunnskólann eru þau flest komin í alla heimsins tækni í gegnum eigin rétt til að ráðstafa sjálfsaflafé. Þau eru ekki að brjóta neinar reglur. En þau kunna illa með tæknina að fara – því að fólkið sem á að kenna þeim og styðja fær það ekki. Stofnun úti í bæ vill nefnilega ekki að börnin nýti frelsi sitt til þess tilheyra hinum stafræna heimi. Höfundur er kennari. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ragnar Þór Pétursson Skóla - og menntamál Grunnskólar Persónuvernd Gervigreind Mest lesið Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Skoðun Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Það er algerlega ljóst að gervigreind mun hafa veruleg áhrif í skólum. Skárra væri það nú. Tækni, sem líkir nægilega vel eftir greind til að vera kennd við hana, hlýtur að vera viðfangsefni skóla með einhverjum hætti. Það mætti jafnvel halda því fram að í henni búi tækifæri til að leysa mörg af aðkallandi vandamálum skólakerfa heimsins í dag, til dæmis með því að aðlagast nemendum með hætti sem hingað til hefur verið óhugsandi. Á Íslandi er í gildi metnaðarfull stefna um notkun gervigreindar í skólum. Þar segir meðal annars „Nemendur þurfa frá unga aldri að kynnast nýrri tækni og kennarar að sama skapi að fá þann stuðning sem nauðsynlegur er til að leiða það lærdómsferli. Íslenskt menntakerfi hefur verið ein helsta undirstaða jafnaðarsamfélags á Íslandi, og þá sérstaklega á leik- og grunnskólastigi, og þar þarf hin almenna menntun sem styður stafræna færni, gagnrýna hugsun og upplýsingalæsi að hefjast.“ Að óbreyttu mun þessi stefna aldrei komast til framkvæmda. Sem í sjálfu sér er hvorki óvænt né nýtt. Ísland er líklega meðal fremstu þjóða í að setja stefnur um menntun sem útilokað er að innleiða. Það stendur ekki á kennurum. Nú þegar eru á sjötta hundrað íslenskra kennara búnir að mynda saman spjallhóp um gervigreind í kennslu. Þar deila þeir reynslu og hugmyndum hverjir með öðrum. Fjöldi kennara notar gervigreind í starfi sínu. Við vitum líka að stórir hópar nemenda nota gervigreind – og nærri allir nemendur á háskólastigi í okkar heimshluta. Það er hins vegar næstum útilokað að nota gervigreind í grunnskólum vegna þess að kennarar fá ekki að „leiða það lærdómsferli“. Ástæðan er Persónuvernd. Persónuvernd keyrir mikla bókstafstrúarstefnu í tæknimálum gagnvart skólum. Það virðist sem hjörð lögfræðinga stýri för eins og dráttarklár sem ekkert sér nema plógförin fyrir framan sig. Það eru nánast trúarsetningar hjá Persónuvernd að börnum sé ekki treystandi til að nota tækni, ávallt skuli gera ráð fyrir því að þau geti látið frá sér viðkvæmustu gerð persónuupplýsinga. Þá heldur Persónuvernd því fram að það séu mannréttindi barna að vera ósýnileg í stafrænum heimi og að allar „vettvangsferðir“ þeirra inn í slíkan heim skuli vera í rækilega vernduðu umhverfi. Persónuvernd hefur nánast ekkert lagt uppbyggilegt til þess verkefnis að nota tækni í skólastarfi en beitt fjársektum og refsingum af þeim mun meiri hörku. Það er of langt mál að rekja hér hvernig tal Persónuverndar um mannréttindi er bæði villandi og vanhugsað. Og það er alls ekki tími til að útskýra hvernig sú hugmynd börn eigi að vera „ósýnileg“ í stafrænum heimi er í raun bara endurgengin ranghugmynd um hlutverk barna í samfélögum. Mig langar að ávarpa þriðju stoðina í afstöðu Persónuverndar. Stofnunin lítur nefnilega á sig sem sérstaka verndara gegn stórfyrirtækjum sem ásælast persónuupplýsingar og líta á börn sem fjárþúfur. Engin stofnun á Íslandi vinnur að því harðari höndum en Persónuvernd að afhenda börn landsins stórfyrirtækjum til eignar. Fjársterk tæknifyrirtæki eru einu fyrirtækin sem hafa bolmagn til að stunda þá lögfræðilegu loftfimleika sem Persónuvernd krefst. Það er útilokað fyrir hugsjónafólk eða smærri aðila að gera kennslutækni eða hugbúnað sem uppfyllir þær fráleitu kröfur sem Persónuvernd vill gera. Ef Ísland tekur við flóttabarni frá Gaza mun það barn ekki geta tekið viðtal við ömmu sína fyrir samfélagsfræðiverkefni búi hún enn við botn Miðjarðarhafs. Barnið má ekki senda einn einasta tölvupóst út fyrir landamæri Evrópu. Þetta sama barn getur ekki notað þýðingarforrit til að gera sig skiljanlegt við bekkjarfélaga sína eða aðra í skólanum. Það er bannað. Þessi börn eru því flest með slík forrit í sínum eigin símum. En þá banna nú skólar í gríð og erg til að bjarga geðheilsu barnanna. Það virðist vera útbreidd skoðun í samfélaginu að skólinn skuli vera einhverskonar afvötnunarstöð eða hressingarhæli fyrir börn þar sem börnin geta dundað sér við að horfa á miðaldra fólk við tússtöflur – eins og fólk hefur gert í þessu samfélagi mann fram af manni sér til andlegrar uppbyggingar en mismikillar fræðslu. Framtíð svona samfélags er alveg skýr. Einn daginn fara að birtast ótal fréttir um að skólinn sé risaeðla og að Skóli 2.0 sé málið. Skóli 2.0 verður gervigreindur og stórfyrirtækin sem hann reka munu friðþægja persónuverndarfulltrúum hringinn í kringum landið. Þau þurfa nefnilega ekki að breyta persónuupplýsingunum í peninga. Til hvers að gera það þegar þau fá peningana milliliðalaust frá stjórnvöldum sem þykjast með því slá þrjár flugur í einu höggi, leysa kennaraskort, uppfæra skólana og tryggja jafnan aðgang að námi? Af ástæðum, sem of langt mál er að rekja hér, endar slíkt samfélag með ónýta skóla. Allt í boði Persónuverndar sem situr sæl hjá. Hennar skilyrðum hefur verið fullnægt og fórnarkostnaðurinn er hvort eð er ekkert sem hún hefur mikinn áhuga á. Kannski er vandi Persónuverndar sá að stofnunin á ekki nóg af peningum til að hjálpa til við að uppfæra sig og styðja við að hér þróist skólastarf með eðlilegum hætti. Þá þarf einfaldlega að kippa því í lag, ekki seinna en á morgun. Kannski er vandinn sá að stofnunin er hugmyndafræðilega trénuð, búin að sannfæra sig um að það séu mannréttindabrot að leyfa börnum að nota tækni. Þá þarf stofnunin að fara að vakna. Börnin öðlast nefnilega sjálfstæðan rétt til að nota flest af þessum tækjum um það leyti sem þau fermast. Þau eignast mjög mörg töluvert að fjármunum á svipuðum tíma. Þetta þýðir að nokkrum árum áður en börnin yfirgefa grunnskólann eru þau flest komin í alla heimsins tækni í gegnum eigin rétt til að ráðstafa sjálfsaflafé. Þau eru ekki að brjóta neinar reglur. En þau kunna illa með tæknina að fara – því að fólkið sem á að kenna þeim og styðja fær það ekki. Stofnun úti í bæ vill nefnilega ekki að börnin nýti frelsi sitt til þess tilheyra hinum stafræna heimi. Höfundur er kennari.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun