Öflugt jökulhlaup skolaði burt heilu húsunum Kjartan Kjartansson skrifar 8. ágúst 2023 11:21 Íbúar í Juneau skoða hús sem Mendenhall-áin gróf undan í miklu jökullhlaupi um helgina. AP/Becky Bohrer Engan sakaði þegar jökulhlaup hreif með sér íbúðarhús við bakka Mendenhall-árinnar í Juneau í Alaska í Bandaríkjunum um helgina. Hlaupið var mun kröftugra en fyrri flóð sem hafa orðið á undanförnum árum. Tvö íbúðarhús hrundu í heilu lagi út í ána og hluti af því þriðja þegar hlaupið gróf undan þeim á laugardag. Fimm byggingar til viðbótar voru lýst óíbúðarhæf vegna skemmdanna. Robert Barr, aðstoðarborgarstjóri Juneau, segir þó að mögulegt sé að hægt verði að bjarga einhverjum þeirra með meiriháttar viðgerðum eða uppfyllingu á árbakkanum. Hlaupið fór af stað þegar vatn úr lóni við Mendenhall-jökulinn braut sér leið í gegnum hann og flæddi niður farveg árinnar. Slík flóð hafa átt sér stað á hverju sumri frá 2011. Straumurinn í þeim hefur þó vaxið hægar en í hlaupinu nú, yfirleitt yfir nokkra daga. Áætlað er að hlaupið á laugardag hafi verið helmingi straumþyngra en öflugasta flóðið sem hafði mælst þar áður. Hlaupvatnið skolaði burt mælum sem vísindamenn komu fyrir til þess að safna gögnum um hlaup af þessu tagi, að sögn AP-fréttastofunnar. Jarðvegurinn við ána er að mestu leyti úr jökulseti sem er laust í sig. Því átti áin auðveldara með að narta í árbakkann þar sem húsin stóðu. Juneau er þriðja fjölmennsta borg Alaska. Bystanders could only watch as a home collapsed into the Mendenhall River in Juneau, Alaska, amid major flooding and erosion caused by a new glacier lake outburst flood. https://t.co/GlRVSHI5Y6 pic.twitter.com/5AfXld6mSY— ABC News (@ABC) August 6, 2023 Féll úr lóni sem hopandi jökull skildi eftir sig Þrátt fyrir að loftslagsbreytingar af völdum manna hafi ekki komið hlaupinu sem slíku af stað sköpuðu þær aðstæðurnar sem gerðu það mögulegt. Vatnið flæddi úr lóni sem hefur myndast í dæld sem Sjálfsvígsjökullinn skilur eftir sig þegar hann hopar vegna hlýnandi loftslags. Mendenhall-jökullinn teppir lónið en hlaupið varð þegar vatnið náði að brjóta sér leið í gegnum ís og krapa. Það streymdi fyrst niður í Mendenhall-vatnið og þaðan niður farveg árinnar og í gegnum Juneau. Í spilaranum hér fyrir neðan má sjá myndband af því hvernig yfirborð lónsins við Sjálfsvígsjökulinn lækkaði þegar vatnið braut sér leið í gegnum Mendenhall-jökulinn á laugardag. Andrew Park, veðurfræðingur hjá Veðurstofu Bandaríkjanna, segir að fyrsta hlaupið úr lóninu hafi átt sér stað í algeru þurrviðri fyrir tólf árum. Það hafi komið sérfræðingum í opna skjöldu þar sem rigningar séu yfirleitt valdur að flóðum af þessu tagi. Þeir komust brátt að því að bráðnunarvatn og úrkoma sem safnast saman í dældinni skapi slíkan þrýsting á Mendenhall-jökulinn að það nái að brjóta sér leið fram hjá honum. Á hverju ári fyllist lónið þar til nægur þrýstingur myndist til þess að vatnið komist fram hjá fyrirstöðu jökulsins. „Vatn finnur leið. Það finnur veikasta punktinn,“ segir Park við Washington Post. Hún sem hrundi að hluta út í Mendenhall-ána á laugardag. Tvö önnur hús hrundu alveg út í ána.AP/Mark Sabbatini/Juneau Empire Varað við hættu á flóðum úr jökullónum á Íslandi Nær ómögulegt er að spá fyrir um slík jökulhlaup. Allt að fimmtán milljónir manna víða um heim gætu verið í hættu af hlaupum af þessu tagi, meiri en helmingur þeirra í Indlandi, Pakistan, Perú og Kína samkvæmt rannsókn sem birtist fyrr á þessu ári. Allt að sex þúsund manns fórust í einu mannskæðasta jökulhlaupinu í Perú árið 1941. Hlaup úr jökullóni í Bresku Kólumbíu í Kanada fyrir þremur árum er talið hafa náð allt að hundrað metrum en engan sakaði í því. Jökulhlaup á Íslandi verða aðallega þegar vatn sem hefur safnast saman vegna jarðhita eða eldgosa undir jökli brýst fram. Á undanförnum árum hafa jarðfræðingar varað við hættunni á annars konar hlaupum sem geta komið úr lónum við sporða hopandi jökla við grjóthrun úr óstöðugum hlíðum sem jöklarnir skilja eftir. Hér á landi hafa tvö stór berghlaup fallið á jökla á síðastliðinni hálfri öld. Árið 1967 féll mjög stórt berghlaup ofan Steinsholtsjökuls, sem gengur norður úr Eyjafjallajökli, og árið 2007 féll berghlaup á Morsárjökul í sunnanverðum Vatnajökli. Bandaríkin Norðurslóðir Loftslagsmál Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Engar sýnilegar breytingar á hraunflæði eða krafti Innlent Læknar fara þokkalega bjartsýnir inn í morgundaginn Innlent Vargöldin á Haítí versnar hratt Erlent Viðreisn stærst samkvæmt nýrri kosningaspá en mjótt á munum Innlent Hefur gefið Landgræðslunni 26 milljónir króna í formi fræja Innlent Sjálfstæðisflokkurinn hafi lagt til niðurskurð á hverju ári Innlent Réttindalausir stútar á ferðinni Innlent Ók á ljósastaur við Grensásveg Innlent Mikilvægt að Bláa lónið geti opnað sem fyrst Innlent Fleiri fréttir Vargöldin á Haítí versnar hratt Tryggja þróunarríkjum 42 billjónir á ári með samkomulagi á COP29 Uppnám á COP29 er fulltrúar þjóða strunsuðu út Vill einn af höfundum „Project 2025“ við stjórn fjárlagaskrifstofu Jöfnuðu fjölbýlishús við jörðu um miðja nótt Hakkarar komu sér fyrir í kerfum fjölda fjarskiptafyrirtækja Ákærður fyrir að nauðga og myrða þrettán ára stúlku Leita móður ungabarns sem fannst látið á víðavangi Styrkja loftvarnir Norður-Kóreu fyrir hermenn og vopn Bolsonaro og félagar kærðir fyrir valdaránstilraun Trump-liðar heita aðgerðum gegn sakamáladómstólnum Útlit fyrir að Scholz leiði flokk sinn til kosninga þrátt fyrir óvinsældir Eigandi gistiheimilis handtekinn í gengslum við metanóleitrun Kostnaðurinn við krýningu Karls konungs 13 milljarðar króna Pam Bondi kemur í stað Matt Gaetz Segir notkun eldflaugarinnar fela í sér stigmögnun átaka Bættu krakkpípu við styttu Nínu Sæmundsson í Los Angeles Gaetz ætlar sér ekki að verða dómsmálaráðherra Tóku tíu úkraínska fanga af lífi Meina fyrstu trans þingkonunni að fara á kvennaklósettið Fyrsta nærmyndin af stjörnu utan Vetrarbrautarinnar Gefa út handtökuskipun á hendur Netanjahú Fjögur ungmenni nú látin af völdum tréspírans Skutu fyrstu langdrægu skotflauginni að Úkraínu Hugmynd um banana á vegg seldist á 850 milljónir John Prescott fallinn frá Siðanefndin klofin í máli Gaetz en gögn farin að leka Høiby í vikulangt gæsluvarðhald Fara fram á tveggja vikna gæsluvarðhald yfir stjúpsyninum NATO tryggi lykilinnviði eftir ætluð spellvirki í Eystrasalti Sjá meira
Tvö íbúðarhús hrundu í heilu lagi út í ána og hluti af því þriðja þegar hlaupið gróf undan þeim á laugardag. Fimm byggingar til viðbótar voru lýst óíbúðarhæf vegna skemmdanna. Robert Barr, aðstoðarborgarstjóri Juneau, segir þó að mögulegt sé að hægt verði að bjarga einhverjum þeirra með meiriháttar viðgerðum eða uppfyllingu á árbakkanum. Hlaupið fór af stað þegar vatn úr lóni við Mendenhall-jökulinn braut sér leið í gegnum hann og flæddi niður farveg árinnar. Slík flóð hafa átt sér stað á hverju sumri frá 2011. Straumurinn í þeim hefur þó vaxið hægar en í hlaupinu nú, yfirleitt yfir nokkra daga. Áætlað er að hlaupið á laugardag hafi verið helmingi straumþyngra en öflugasta flóðið sem hafði mælst þar áður. Hlaupvatnið skolaði burt mælum sem vísindamenn komu fyrir til þess að safna gögnum um hlaup af þessu tagi, að sögn AP-fréttastofunnar. Jarðvegurinn við ána er að mestu leyti úr jökulseti sem er laust í sig. Því átti áin auðveldara með að narta í árbakkann þar sem húsin stóðu. Juneau er þriðja fjölmennsta borg Alaska. Bystanders could only watch as a home collapsed into the Mendenhall River in Juneau, Alaska, amid major flooding and erosion caused by a new glacier lake outburst flood. https://t.co/GlRVSHI5Y6 pic.twitter.com/5AfXld6mSY— ABC News (@ABC) August 6, 2023 Féll úr lóni sem hopandi jökull skildi eftir sig Þrátt fyrir að loftslagsbreytingar af völdum manna hafi ekki komið hlaupinu sem slíku af stað sköpuðu þær aðstæðurnar sem gerðu það mögulegt. Vatnið flæddi úr lóni sem hefur myndast í dæld sem Sjálfsvígsjökullinn skilur eftir sig þegar hann hopar vegna hlýnandi loftslags. Mendenhall-jökullinn teppir lónið en hlaupið varð þegar vatnið náði að brjóta sér leið í gegnum ís og krapa. Það streymdi fyrst niður í Mendenhall-vatnið og þaðan niður farveg árinnar og í gegnum Juneau. Í spilaranum hér fyrir neðan má sjá myndband af því hvernig yfirborð lónsins við Sjálfsvígsjökulinn lækkaði þegar vatnið braut sér leið í gegnum Mendenhall-jökulinn á laugardag. Andrew Park, veðurfræðingur hjá Veðurstofu Bandaríkjanna, segir að fyrsta hlaupið úr lóninu hafi átt sér stað í algeru þurrviðri fyrir tólf árum. Það hafi komið sérfræðingum í opna skjöldu þar sem rigningar séu yfirleitt valdur að flóðum af þessu tagi. Þeir komust brátt að því að bráðnunarvatn og úrkoma sem safnast saman í dældinni skapi slíkan þrýsting á Mendenhall-jökulinn að það nái að brjóta sér leið fram hjá honum. Á hverju ári fyllist lónið þar til nægur þrýstingur myndist til þess að vatnið komist fram hjá fyrirstöðu jökulsins. „Vatn finnur leið. Það finnur veikasta punktinn,“ segir Park við Washington Post. Hún sem hrundi að hluta út í Mendenhall-ána á laugardag. Tvö önnur hús hrundu alveg út í ána.AP/Mark Sabbatini/Juneau Empire Varað við hættu á flóðum úr jökullónum á Íslandi Nær ómögulegt er að spá fyrir um slík jökulhlaup. Allt að fimmtán milljónir manna víða um heim gætu verið í hættu af hlaupum af þessu tagi, meiri en helmingur þeirra í Indlandi, Pakistan, Perú og Kína samkvæmt rannsókn sem birtist fyrr á þessu ári. Allt að sex þúsund manns fórust í einu mannskæðasta jökulhlaupinu í Perú árið 1941. Hlaup úr jökullóni í Bresku Kólumbíu í Kanada fyrir þremur árum er talið hafa náð allt að hundrað metrum en engan sakaði í því. Jökulhlaup á Íslandi verða aðallega þegar vatn sem hefur safnast saman vegna jarðhita eða eldgosa undir jökli brýst fram. Á undanförnum árum hafa jarðfræðingar varað við hættunni á annars konar hlaupum sem geta komið úr lónum við sporða hopandi jökla við grjóthrun úr óstöðugum hlíðum sem jöklarnir skilja eftir. Hér á landi hafa tvö stór berghlaup fallið á jökla á síðastliðinni hálfri öld. Árið 1967 féll mjög stórt berghlaup ofan Steinsholtsjökuls, sem gengur norður úr Eyjafjallajökli, og árið 2007 féll berghlaup á Morsárjökul í sunnanverðum Vatnajökli.
Bandaríkin Norðurslóðir Loftslagsmál Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Engar sýnilegar breytingar á hraunflæði eða krafti Innlent Læknar fara þokkalega bjartsýnir inn í morgundaginn Innlent Vargöldin á Haítí versnar hratt Erlent Viðreisn stærst samkvæmt nýrri kosningaspá en mjótt á munum Innlent Hefur gefið Landgræðslunni 26 milljónir króna í formi fræja Innlent Sjálfstæðisflokkurinn hafi lagt til niðurskurð á hverju ári Innlent Réttindalausir stútar á ferðinni Innlent Ók á ljósastaur við Grensásveg Innlent Mikilvægt að Bláa lónið geti opnað sem fyrst Innlent Fleiri fréttir Vargöldin á Haítí versnar hratt Tryggja þróunarríkjum 42 billjónir á ári með samkomulagi á COP29 Uppnám á COP29 er fulltrúar þjóða strunsuðu út Vill einn af höfundum „Project 2025“ við stjórn fjárlagaskrifstofu Jöfnuðu fjölbýlishús við jörðu um miðja nótt Hakkarar komu sér fyrir í kerfum fjölda fjarskiptafyrirtækja Ákærður fyrir að nauðga og myrða þrettán ára stúlku Leita móður ungabarns sem fannst látið á víðavangi Styrkja loftvarnir Norður-Kóreu fyrir hermenn og vopn Bolsonaro og félagar kærðir fyrir valdaránstilraun Trump-liðar heita aðgerðum gegn sakamáladómstólnum Útlit fyrir að Scholz leiði flokk sinn til kosninga þrátt fyrir óvinsældir Eigandi gistiheimilis handtekinn í gengslum við metanóleitrun Kostnaðurinn við krýningu Karls konungs 13 milljarðar króna Pam Bondi kemur í stað Matt Gaetz Segir notkun eldflaugarinnar fela í sér stigmögnun átaka Bættu krakkpípu við styttu Nínu Sæmundsson í Los Angeles Gaetz ætlar sér ekki að verða dómsmálaráðherra Tóku tíu úkraínska fanga af lífi Meina fyrstu trans þingkonunni að fara á kvennaklósettið Fyrsta nærmyndin af stjörnu utan Vetrarbrautarinnar Gefa út handtökuskipun á hendur Netanjahú Fjögur ungmenni nú látin af völdum tréspírans Skutu fyrstu langdrægu skotflauginni að Úkraínu Hugmynd um banana á vegg seldist á 850 milljónir John Prescott fallinn frá Siðanefndin klofin í máli Gaetz en gögn farin að leka Høiby í vikulangt gæsluvarðhald Fara fram á tveggja vikna gæsluvarðhald yfir stjúpsyninum NATO tryggi lykilinnviði eftir ætluð spellvirki í Eystrasalti Sjá meira