Jæja, er þetta ekki bara orðið gott? Haraldur Freyr Gíslason skrifar 23. mars 2023 12:30 Síðasta haust þegar fyrsta bylgja mótmæla foreldra í Ráðhúsinu var í gangi ritaði ég grein. Hún á jafn vel við í dag og fyrir nokkrum mánuðum síðan. Stundum þarf bara að segja hlutina eins og þeir eru þó að sumir myndu segja að ég sé bara með sigg á hjartanu. Staðreyndin er þessi, öll heimsins mótmæli foreldra í Ráðhúsinu munu ekki ráðast að rót vandans, sem er að það þarf að fjölga kennurum með leyfisbréf í leikskólum landsins ef hann á að geta staðið undir lögbundnu hlutverki sínu. Eins og kemur skýrt fram í lögunum er hlutverk leikskólans að tryggja börnum gæða menntun, uppeldi og umönnun sem tekur mið af aldri þeirra og þroska. Það er alveg skýrt og hafið yfir allan vafa að „þjónustuhlutverk“ leikskóla er ekki annað en nákvæmlega þetta. Það er alveg hægt að skilja reiði yfir loforðum sem ekki hafa verið uppfyllt. Ég vona að þeir flokkar í sveitarfélögum landsins sem bera ábyrgð á þessum óuppfylltu loforðum um leikskólapláss, læri af þeim mistökum. Þú lagar hins vegar ekki þau mistök með að gera fleiri mistök. Sveitarfélögin í landinu verða að sammælast um að hægja á vexti leikskólastigsins og stíga skref til baka. Það þarf að kæla kerfið þannig að nýliðun nái að auka hlutfall kennara með leyfisbréf í leikskólum landsins. Þær tillögur að lausnum frá fulltrúa í minnihluta borgarstjórnar Reykjavíkur, sem komu fram í Kastljósinu síðastliðinn mánudag, eru sumar varla svaraverðar. Foreldrareknir og sjálfstætt starfandi leikskólar þurfa að fylgja nákvæmlega sömu lögum og reglugerðum og sveitarfélögin. Þeir framleiða ekki leikskólakennara úr engu og hlutfall kennara með leyfisbréf í sjálfstætt starfandi leikskólum er 7% lægra en hjá skólum reknum af sveitarfélögunum. Ég kalla eftir ábyrgri umræðu um leikskólamál frá pólitískt kjörnum fulltrúum en ekki upphrópunum og innpakkaðri froðu um „skyndibita“ stækkun kerfisins sem leysir engan vanda og mun bara gera starfsaðstæður kennara og barna í leikskólum verri. Það er staðreynd að það eru jákvæð teikn á lofti varðandi fjölgun leikskólakennara. Samkvæmt tölum frá HÍ hefur verið umtalsverð fjölgun í leikskólakennaranáminu undanfarin ár og mjög stór hópur útskrifaðist vorið 2022. Það eru í raun tvær breytur sem munu ráðast að rót vandans og fjölga kennurum með leyfisbréf enn frekar. Laun og starfsaðstæður. Borgarfulltrúi í meirihluta í Reykjavík reyndi að færa rök fyrir því að ákvæði um að 2/3 þeirra sem starfa við uppeldi og menntun í leikskóla eigi að hafa leyfisbréf kennara sé einhvern veginn að þvælast fyrir að hægt sé að fjölga kennurum. Hvernig hann kemst að þeirri niðurstöðu er mér hulin ráðgáta. Það er hins vegar ekkert leyndarmál að síðast þegar samtal var um lögin með hagaðilum, börðust sveitarfélögin hart fyrir því að reyna að taka út ákvæði um að 2/3 hlutar þeirra sem sinna uppeldi og menntun þurfi að hafa leyfisbréf. Leikskólakennarar munu aldrei sætta sig við að reglan um 2/3 verði numin á brott úr lögunum. Ef það myndi gerast veit ég fyrir víst að stéttin myndi yfirgefa starfsvettvanginn daginn eftir. Það er hins vegar alveg rétt að við lenginguna á kennaranáminu í leik-, grunn- og framhaldsskólum féll aðsókn í námið tímabundið. Það eru samt 15 ár síðan og við erum fyrir löngu búin að ná aðsókn inn í námið á þann stað sem hún var fyrir lagabreytinguna 2008 eins og borgarfulltrúinn reyndar benti á. Samt heyrum við enn sönginn um að lækka þurfi menntunarkröfu kennara í leikskólum. Það er rangt hjá umræddum borgarfulltrúa að breytingin á lögum 95/2019 hafi leitt til þess að flæði kennara á milli skólastiga hafi aukist leikskólakennurum í óhag. Hið rétta er að á önn minnkaði flæðið um að meðaltali 10.5 félagsmenn leikskólastiginu í óhag við breytingarnar 2019. Þökkum við það helst þeim breytingum sem gerðar voru í kjarasamningum 2020. Flæði kennara milli leik- og grunnskóla er búið að vera leikskólastiginu í óhag svo lengi sem elsta fólk man og eitt leyfisbréf hefur enn sem komið er ekki aukið á þann vanda. Það er samt alveg þannig að leikskólastigið þolir ekki fleiri ár af ójöfnu flæði kennara á milli skólastiga. Það er aðeins ein leið til að að jafna flæði kennara á milli skólastiga. Ólíkur starfstími hefur verið helsta ástæða þess hvers vegna flæðið á milli skólastiganna er kennurum á leikskólastiginu í óhag. Í kjarasamningum 2022 var samið um sérstakt fylgiskjal um framkvæmd betri vinnutíma í leikskólum. Með því meðal annars gefst sveitarfélögum gott tækifæri til að samræma starfstíma í leik- og grunnskólum. Staðreyndin er samt sú að Hafnarfjörður er eina sveitarfélagið sem, enn sem komið er, hefur samræmt skólaárið á milli leik- og grunnskólans. Það gæti því hæglega gerst að kjósi kennarar á höfuðborgarsvæðinu slíkar starfsaðstæður að þeir velji að starfa þar. Hafnarfjörður myndi örugglega taka vel á móti þeim. Kennarar eru nefnilega ekki tré sem skjóta rótum á einum stað. Það er ekki með neinum haldbærum rökum hægt að segja að í undanförnum kjarasamningum hafi ekki verið stigin stór skref í að gera leikskólakennarastéttina samkeppnishæfari við aðra sérfræðinga í launum. Það er bara staðreynd. Það eru samt nær allir sammála því að það verði að meta menntun enn betur til launa. Nema mögulega sveitarfélögin sjálf þar sem umboðið sem þau veita til þess er stundum mjög takmarkað. Svo kvarta þau yfir því að þau fái ekki kennara með leyfisbréf til starfa. Það er eitthvað verulega öfugsnúið hér. Hér má sjá dæmi um laun kennara með leyfisbréf: Leikskólakennari með enga starfsreynslu 604.918 kr. Byrjunarlaun. Byrjandi í dag er með meistarapróf. Leikskólakennari með 20 ára starfsreynslu 705.256 kr. Deildarstjóri með enga starfsreynslu 655.503 kr. Deildarstjóri með 20 ára starfsreynslu 761.948 kr. Starfsreynsla sem ófaglærður starfsmaður í leikskóla er metin á kjarasamning FL/KÍ. Svo má finna laun alls staðar þarna á milli eftir mismunandi starfsreynslu, framhaldsmenntun og starfsheitum. Eins má finna hærri laun ef kennari með leyfisbréf er með 150-240 ECTS einingar umfram B.ed próf eða sambærilegt bakkalárpróf. Eins má finna lægri laun ef einstaklingar eru ekki með leyfisbréf til kennslu. Næsta skref til að gera laun kennara enn samanburðarhæfari við sérfræðinga er jöfnun launa á milli markaða. Tölur frá Hagstofu Íslands sýna að laun sérfræðinga í fræðslustarfsemi eru umtalsvert lægri en laun annarra hópa sérfræðinga. Sérstaklega á það við þegar samanburðurinn er gerður við laun sérfræðinga á almennum markaði. Það er komið að þeirri stundu að markviss skref verði stigin til að efna þetta loforð. Það mál verður hins vegar ekki leyst í þessari grein eða opinberri umræðu heldur við samningaborðið. Þar eru það sveitarfélögin sjálf sem veita umboð til þess. Þau sömu og kvarta yfir því að þau fái ekki kennara til starfa í leikskólum landsins. Höfundur er formaður Félags leikskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leikskólar Kjaramál Skóla - og menntamál Haraldur F. Gíslason Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Síðasta haust þegar fyrsta bylgja mótmæla foreldra í Ráðhúsinu var í gangi ritaði ég grein. Hún á jafn vel við í dag og fyrir nokkrum mánuðum síðan. Stundum þarf bara að segja hlutina eins og þeir eru þó að sumir myndu segja að ég sé bara með sigg á hjartanu. Staðreyndin er þessi, öll heimsins mótmæli foreldra í Ráðhúsinu munu ekki ráðast að rót vandans, sem er að það þarf að fjölga kennurum með leyfisbréf í leikskólum landsins ef hann á að geta staðið undir lögbundnu hlutverki sínu. Eins og kemur skýrt fram í lögunum er hlutverk leikskólans að tryggja börnum gæða menntun, uppeldi og umönnun sem tekur mið af aldri þeirra og þroska. Það er alveg skýrt og hafið yfir allan vafa að „þjónustuhlutverk“ leikskóla er ekki annað en nákvæmlega þetta. Það er alveg hægt að skilja reiði yfir loforðum sem ekki hafa verið uppfyllt. Ég vona að þeir flokkar í sveitarfélögum landsins sem bera ábyrgð á þessum óuppfylltu loforðum um leikskólapláss, læri af þeim mistökum. Þú lagar hins vegar ekki þau mistök með að gera fleiri mistök. Sveitarfélögin í landinu verða að sammælast um að hægja á vexti leikskólastigsins og stíga skref til baka. Það þarf að kæla kerfið þannig að nýliðun nái að auka hlutfall kennara með leyfisbréf í leikskólum landsins. Þær tillögur að lausnum frá fulltrúa í minnihluta borgarstjórnar Reykjavíkur, sem komu fram í Kastljósinu síðastliðinn mánudag, eru sumar varla svaraverðar. Foreldrareknir og sjálfstætt starfandi leikskólar þurfa að fylgja nákvæmlega sömu lögum og reglugerðum og sveitarfélögin. Þeir framleiða ekki leikskólakennara úr engu og hlutfall kennara með leyfisbréf í sjálfstætt starfandi leikskólum er 7% lægra en hjá skólum reknum af sveitarfélögunum. Ég kalla eftir ábyrgri umræðu um leikskólamál frá pólitískt kjörnum fulltrúum en ekki upphrópunum og innpakkaðri froðu um „skyndibita“ stækkun kerfisins sem leysir engan vanda og mun bara gera starfsaðstæður kennara og barna í leikskólum verri. Það er staðreynd að það eru jákvæð teikn á lofti varðandi fjölgun leikskólakennara. Samkvæmt tölum frá HÍ hefur verið umtalsverð fjölgun í leikskólakennaranáminu undanfarin ár og mjög stór hópur útskrifaðist vorið 2022. Það eru í raun tvær breytur sem munu ráðast að rót vandans og fjölga kennurum með leyfisbréf enn frekar. Laun og starfsaðstæður. Borgarfulltrúi í meirihluta í Reykjavík reyndi að færa rök fyrir því að ákvæði um að 2/3 þeirra sem starfa við uppeldi og menntun í leikskóla eigi að hafa leyfisbréf kennara sé einhvern veginn að þvælast fyrir að hægt sé að fjölga kennurum. Hvernig hann kemst að þeirri niðurstöðu er mér hulin ráðgáta. Það er hins vegar ekkert leyndarmál að síðast þegar samtal var um lögin með hagaðilum, börðust sveitarfélögin hart fyrir því að reyna að taka út ákvæði um að 2/3 hlutar þeirra sem sinna uppeldi og menntun þurfi að hafa leyfisbréf. Leikskólakennarar munu aldrei sætta sig við að reglan um 2/3 verði numin á brott úr lögunum. Ef það myndi gerast veit ég fyrir víst að stéttin myndi yfirgefa starfsvettvanginn daginn eftir. Það er hins vegar alveg rétt að við lenginguna á kennaranáminu í leik-, grunn- og framhaldsskólum féll aðsókn í námið tímabundið. Það eru samt 15 ár síðan og við erum fyrir löngu búin að ná aðsókn inn í námið á þann stað sem hún var fyrir lagabreytinguna 2008 eins og borgarfulltrúinn reyndar benti á. Samt heyrum við enn sönginn um að lækka þurfi menntunarkröfu kennara í leikskólum. Það er rangt hjá umræddum borgarfulltrúa að breytingin á lögum 95/2019 hafi leitt til þess að flæði kennara á milli skólastiga hafi aukist leikskólakennurum í óhag. Hið rétta er að á önn minnkaði flæðið um að meðaltali 10.5 félagsmenn leikskólastiginu í óhag við breytingarnar 2019. Þökkum við það helst þeim breytingum sem gerðar voru í kjarasamningum 2020. Flæði kennara milli leik- og grunnskóla er búið að vera leikskólastiginu í óhag svo lengi sem elsta fólk man og eitt leyfisbréf hefur enn sem komið er ekki aukið á þann vanda. Það er samt alveg þannig að leikskólastigið þolir ekki fleiri ár af ójöfnu flæði kennara á milli skólastiga. Það er aðeins ein leið til að að jafna flæði kennara á milli skólastiga. Ólíkur starfstími hefur verið helsta ástæða þess hvers vegna flæðið á milli skólastiganna er kennurum á leikskólastiginu í óhag. Í kjarasamningum 2022 var samið um sérstakt fylgiskjal um framkvæmd betri vinnutíma í leikskólum. Með því meðal annars gefst sveitarfélögum gott tækifæri til að samræma starfstíma í leik- og grunnskólum. Staðreyndin er samt sú að Hafnarfjörður er eina sveitarfélagið sem, enn sem komið er, hefur samræmt skólaárið á milli leik- og grunnskólans. Það gæti því hæglega gerst að kjósi kennarar á höfuðborgarsvæðinu slíkar starfsaðstæður að þeir velji að starfa þar. Hafnarfjörður myndi örugglega taka vel á móti þeim. Kennarar eru nefnilega ekki tré sem skjóta rótum á einum stað. Það er ekki með neinum haldbærum rökum hægt að segja að í undanförnum kjarasamningum hafi ekki verið stigin stór skref í að gera leikskólakennarastéttina samkeppnishæfari við aðra sérfræðinga í launum. Það er bara staðreynd. Það eru samt nær allir sammála því að það verði að meta menntun enn betur til launa. Nema mögulega sveitarfélögin sjálf þar sem umboðið sem þau veita til þess er stundum mjög takmarkað. Svo kvarta þau yfir því að þau fái ekki kennara með leyfisbréf til starfa. Það er eitthvað verulega öfugsnúið hér. Hér má sjá dæmi um laun kennara með leyfisbréf: Leikskólakennari með enga starfsreynslu 604.918 kr. Byrjunarlaun. Byrjandi í dag er með meistarapróf. Leikskólakennari með 20 ára starfsreynslu 705.256 kr. Deildarstjóri með enga starfsreynslu 655.503 kr. Deildarstjóri með 20 ára starfsreynslu 761.948 kr. Starfsreynsla sem ófaglærður starfsmaður í leikskóla er metin á kjarasamning FL/KÍ. Svo má finna laun alls staðar þarna á milli eftir mismunandi starfsreynslu, framhaldsmenntun og starfsheitum. Eins má finna hærri laun ef kennari með leyfisbréf er með 150-240 ECTS einingar umfram B.ed próf eða sambærilegt bakkalárpróf. Eins má finna lægri laun ef einstaklingar eru ekki með leyfisbréf til kennslu. Næsta skref til að gera laun kennara enn samanburðarhæfari við sérfræðinga er jöfnun launa á milli markaða. Tölur frá Hagstofu Íslands sýna að laun sérfræðinga í fræðslustarfsemi eru umtalsvert lægri en laun annarra hópa sérfræðinga. Sérstaklega á það við þegar samanburðurinn er gerður við laun sérfræðinga á almennum markaði. Það er komið að þeirri stundu að markviss skref verði stigin til að efna þetta loforð. Það mál verður hins vegar ekki leyst í þessari grein eða opinberri umræðu heldur við samningaborðið. Þar eru það sveitarfélögin sjálf sem veita umboð til þess. Þau sömu og kvarta yfir því að þau fái ekki kennara til starfa í leikskólum landsins. Höfundur er formaður Félags leikskólakennara.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar